PART III – THE DATING BLUNDER

Ο Σιαμάκης, εκτός από τα υποτιθέμενα και «αξεπέραστα ταλέντα των γνώσεων που κατέχει στ’ αρχαία ελληνικά και εβραϊκά» για τα οποία καυχιέται, φέρεται και ως ειδήμων στη χρονολόγηση των αρχαίων γεγονότων, ειδικά της Παλαιάς Διαθήκης. Κι εδώ έχουμε άλλη μια γκάφα του! Λέει λοιπόν στην δήθεν «βιβλική» του έκδοση, Εισαγωγή στη Βίβλο, Τόμος 1, Κανών:

«Η άλωση της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλώνιους με το Ναβουχοδονόσωρ έγινε το 630 π.Χ., και το έτος αυτό βγαίνει από τις αρχαίες χρονολογήσεις ως εξής: … (σελ. 37)

Σαφώς ο Κύρος εκδίδει το διάταγμα του επαναπατρισμού των Ιουδαίων και της ανοικοδομήσεως του κατεστραμμένου ναού της Ιερουσαλήμ ἐν τῷ πρώτῳ ἔτει της βασιλείας του. Αυτή είναι η διεθνής χρονολογία του τότε παραμεσογείου κόσμου της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου και της Κοντινής Ανατολής, με την οποία ως αφετηρία, κινούμενοι ανάστροφα, βρίσκουμε όλες τις χρονολογίες της Παλαιάς Διαθήκης …(σελ. 38)

Ποιό είναι όμως το «πρῶτον ἔτος Κύρου»; Αυτό είναι πολύ σπουδαίο, όχι μόνο για τον επαναπατρισμό των Ιουδαίων αλλά και για τη σύνδεση όλης της βιβλικής χρονολογίας από τον Αβραάμ κι έπειτα με τη «διεθνή χρονολογία». … πρώτο έτος του Κύρου λοιπόν και έτος της επανόδου του Ισραήλ είναι το 1ο έτος της 55ης ολυμπιάδος. (σελ. 39)

Για να φτάσει ο Σιαμάκης στο 1ο έτος της 55ης ολυμπιάδας πήρε και παρέθεσε το απόσπασμα του Ευσεβίου Καισαρείας (Ευαγγελική Προπαρασκευή, 10,9) ο οποίος με τη σειρά του αντιγράφει το σχετικό απόσπασμα του ιστορικού Ιουλίου Αφρικανού. Ο Αφρικανός τώρα. που είναι χριστιανός και ζει κάπου ανάμεσα στους 1ο και 2ο αιώνες συμβουλεύτηκε προηγούμενούς του ιστορικούς που κατονομάζει (Θαλής, Κάστωρ, Φλέγων, Πολύβιος και Διόδωρος Σικελιώτης) και λέει ότι αυτοί συμφωνούν στο ότι το 1ο έτος Κύρου αντιστοιχεί στο 1ο έτος της 55ης ολυμπιάδας. Και με αφαίρεση των 54 ολυμπιάδων (54 x 4 = 216 έτη) απ’ το 776 π.Χ. που αντιστοιχεί στην 1η ολυμπιάδα, ο Σιαμάκης καταλήγει ότι το πρώτο έτος Κύρου είναι το 560 π.Χ. και το ονομάζει διεθνή χρονολογία, διότι συνδέει την αρχαία ιστορία των εβραίων με την χρονολόγηση διεθνών ιστορικών γεγονότων που χρονολογούνται σωστά απ’ τους ιστορικούς.

Όμως, ο Σιαμάκης υπολογίζει διαφορετικά το έτος αυτό απ’ τους ιστορικούς και τις διεθνείς χρονολογίες καθώς υπάρχουν και άλλες τέτοιες χρονολογίες που διασταυρώνονται με επιτυχία απ’ τους ιστορικούς και θα δούμε μερικές παρακάτω. Και φυσικά ο Σιαμάκης έχει λάθος! Το αστείο είναι ότι βρίζει τους θεολόγους με το αιτιολογικό ότι δεν υιοθετούν τις διεθνείς χρονολογίες που βγάζουν οι ιστορικοί, και τους κατηγορεί ότι κάνουν επίτηδες αναχρονολογήσεις για να βγάλουν το κείμενο της Βίβλου νεότερο απ’ ότι είναι. Κι αυτό, λέει, ότι το κάνουν για να πλήξουν την θεοπνευστία της (σελ. 40), Θα τα δούμε όλα αναλυτικά αποδεικνύοντας το λάθος του Σιαμάκη και το … ρεζίλι του.

Πώς γίνεται η χρονολόγηση

Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι οι ιστορικοί βγάζουν τις χρονολογίες συνδυάζοντας 2 πηγές: 1) τους αρχαίους ιστορικούς ή άλλους αρχαίους συγγραφείς που μαρτυρούν γεγονότα χρονολογημένα αναφορικά με βασιλείες ή γενικά εξουσίες μαρτυρημένων αρχόντων, και 2) τα αρχαιολογικά ευρήματα που μπορεί να είναι επιγραφές, μνημεία ή άλλα αντικείμενα. Κι επειδή οι ιστορικοί μερικές φορές διαφωνούν μεταξύ τους, τ’ αρχαιολογικά ευρήματα παίζουν σπουδαίο ρόλο. Ενίοτε, παίζουν ρόλο και ενδιαφέροντα αστρονομικά γεγονότα για τα οποία η επιστήμη καταφέρνει όχι μόνο να προβλέψει αυτά που θα συμβούν στο μέλλον αλλά και να χρονολογήσει τα αρχαία τέτοια. Ένα τέτοιο γεγονός είναι η μάχη του ποταμού Άλυ μεταξύ Λυδών και Μήδων κατά την οποία συνέβη ολική έκλειψη ηλίου στην περιοχή με συνέπεια η μέρα να σκοτεινιάσει σαν νύχτα. Ο δε Ηρόδοτος την αφηγείται ως εξής:

συνήνεικε ὥστε τῆς μάχης συνεστεώσης, τὴν ἡμέρην ἐξαπίνης νύκτα γενέσθαι. τὴν δὲ μεταλλαγὴν ταύτην τῆς ἡμέρης Θαλῆς ὁ Μιλήσιος τοῖσι Ἴωσι προηγόρευσε ἔσεσθαι, οὖρον προθέμενος ἐνιαυτὸν τοῦτον ἐν τῷ δὴ καὶ ἐγένετο ἡ μεταβολή. (Ιστορίαι, 1,74,2)

Μετάφραση Δ. Μαρωνίτη: συνέβη πάνω στη μάχη ξαφνικά η μέρα να γίνει νύχτα. Αυτή την αλλαγή της μέρας σε νύχτα, την είχε ο Θαλής ο Μιλήσιος πει από πριν στους Ίωνες πως θα γίνει, προκαθορίζοντας και τον χρόνο αυτόν, μέσα στον οποίο πραγματικά και έγινε η μεταβολή. [ΗΡΟΔΟΤΟΣ (greek-language.gr)]

Όπως βλέπουμε, την παραπάνω έκλειψη ηλίου είχε ήδη προβλέψει με ακρίβεια ο Θαλής ο Μιλήσιος. Η μάχη αυτή ονομάστηκε και μάχη της Εκλείψεως και είναι η μόνη που ξέρουμε την ακριβή ημερομηνία της γι’ αυτόν τον λόγο: 28 Μαΐου του 585 π.Χ.. Και σε συνδυασμό με το έτος κατάλυσης του βασιλείου των Λυδών υπό τον Κροίσο που έγινε 38 χρόνια αργότερα, βοηθιόμαστε στη παρούσα χρονολόγηση του θέματός μας, όπως θα δούμε παρακάτω.

Για να έχουμε μια σαφή εικόνα της εποχής, των γεγονότων και των βασιλειών που μας ενδιαφέρουν ας δώσουμε ένα σύντομο ιστορικό, πάντα βάσει των σύγχρονων ιστορικών.

Ιστορικό

Οι Ασσύριοι έχοντας δημιουργήσει μια μεγάλη αυτοκρατορία με πρωτεύουσα τη Νινευή (8ος-7ος αι. π.Χ.) και βασιζόμενοι στις σατραπείες – ένα σύστημα υποτέλειας που διατηρεί τ’ αξιώματα των κατακτημένων εθνών, δηλ. την αυτοδιοίκησή τους από τους δικούς τους βασιλείς – άρχισαν να φθίνουν γύρω στο 615 π.Χ., και στις αρχές του 6ου αι. το βασίλειό τους κατέπεσε. Ήδη όμως, έχουν καταλύσει το βόρειο βασίλειο του Ισραήλ με πρωτεύουσα την Σαμάρεια υπό τον Σαλμανασάρ (Δ΄ Βα 17:3-6/18:9-11) γύρω στο 720 π.Χ., μ’ αιχμαλωσία και μετοίκηση των κατοίκων της (προφητείες Ησαΐα 8:4, Ωσηέ 10:5-8, Αμώς 3:9-12, Μιχαίας 1:5-8), ενώ 10 χρόνια νωρίτερα είχε συμβεί το ίδιο σε μεγάλες περιοχές του βόρειου Ισραήλ όπως η Γαλιλαία και η Γαλαάδ υπό τον Τιγκλάθ Πιλεσέρ Γ΄ (Θαγλαθφελλασὰρ στη Βίβλο, Δ΄ Βα 15:29).

Ένας απ’ τους τελευταίους βασιλιάδες των Ασσυρίων ήταν ο Σενναχηρίμ που κατέλαβε την Ιουδαία και πολιόρκησε την Ιερουσαλήμ επί του βασιλιά της Εζεκία (γύρω στο 680 π.Χ.). Αλλά το στράτευμά του υπέστη σφαγή από άγγελο του Θεού, κι έτσι η Ιερουσαλήμ σώθηκε θαυματουργικά όπως προφήτευσε τότε ο Ησαΐας (Δ΄ Βα κεφ. 18-19, Β΄ Πα κεφ. 32, Ησ κεφ. 36-37) και η Ιουδαία τότε ελευθερώθηκε. Ήρθε η σειρά της όμως αργότερα, έτσι ώστε να πάθει τα ίδια με τη Σαμάρεια απ’ τους Βαβυλώνιους υπό τον Ναβουχοδονόσωρα που αιχμαλώτισε και αποίκισε στη Βαβυλώνα την πρώτη παρτίδα απ’ την Ιερουσαλήμ, την ελίτ της, δηλ. τον βασιλιά της Ιεχονία και τους αξιωματούχους της, τους τεχνίτες παντός έργου, τους σοφούς και επιστήμονες όπως ήταν ο Δανιήλ και οι 3 παίδες, το 609 π.Χ.. Αυτό είναι το έτος με το οποίο αρχίζει η 70ετής αιχμαλωσία των Ιουδαίων στη Βαβυλώνα (γι’ αυτήν την χρονολογία που διαφωνεί με τους ιστορικούς θα μιλήσουμε αργότερα).

Με την πτώση των Ασσυρίων 2 μεγάλες δυνάμεις υψώθηκαν μέσω συμμαχίας και μοιράστηκαν τα εδάφη της, οι Βαβυλώνιοι και οι Μήδοι. Οι Βαβυλώνιοι υπό τον Ναβουχοδονόσωρα πήραν την λωρίδα που περιλαμβάνει την Μεσοποταμία και εκτείνεται προς βορειοδυτικά μέχρι και το νοτιοανατολικό τέταρτο της Μ. Ασίας. Οι Μήδοι υπό τον Κυαξάρη πήραν την ζώνη που πρόσκειται ακριβώς ανατολικά των Βαβυλωνίων και εκτείνεται κι αυτή βορειοδυτικά μέχρι το βορειοανατολικό τέταρτο της Μ. Ασίας κι έφτιαξαν πρωτεύουσα τα Εκβάτανα. Και λόγω της συμμαχίας που έκαναν για την αποτίναξη των Ασσυρίων, τα 2 βασίλεια, Μήδων και Βαβυλωνίων, είναι πλάι πλάι και ζουν ειρηνικά. Ενώ την ίδια περίοδο στο δυτικό κομμάτι της Μ. Ασίας συμβαίνουν πόλεμοι.

Κατά την εποχή αυτή (αρχές 6ου αι. π.Χ.) στην περιοχή που μας ενδιαφέρει (Μ. Ασία, Μεσοποταμία, Περσία, Συρία και Παλαιστίνη) τρία είναι τα μεγάλα και δυνατά βασίλεια: 1) των Λυδών, 2) των Μήδων και 3) των Βαβυλωνίων. Μια τέταρτη μεγάλη δύναμη είναι η Αίγυπτος αλλά πέφτει νοτιότερα και δεν θα μας απασχολήσει εδώ.

Τα παράλια της Μ. Ασίας τα κατέχουν οι Έλληνες (Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς) ενώ πιο ανατολικά βρίσκεται το φιλόδοξο βασίλειο των Λυδών υπό τον Αλυάττη που ήδη έχει ξεκινήσει κατακτητικούς πολέμους με τους γείτονές του. Έτσι, χτυπάει τους Μήδους του Κυαξάρη με τους οποίους συνορεύει ακριβώς στον ποταμό Άλυ που σχηματίζει πέταλο και πλέει στο βορειοανατολικό μέρος της Μ. Ασίας έχοντας τους Μήδους εσωτερικά του πέταλου και τους Λυδούς εξωτερικά και δυτικά. Αυτή είναι η μάχη που είδαμε παραπάνω, του ποταμού Άλυ ή της Εκλείψεως, και βρισκόμαστε στο 585 π.Χ.. Βλέποντας το θαυμαστό αυτό γεγονός οι 2 αντιμαχόμενες πλευρές σταμάτησαν την μάχη και συμφώνησαν ειρήνη. Και όχι μόνο, αλλά σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι 2 βασιλιάδες συμπεθέριασαν καθώς ο Αλυάττης έδωσε την κόρη του Αρύηνη νύφη στον Αστυάγη, γιο του Κυαξάρη (Ιστορίαι, 1,74,4-5).

Την ίδια χρονιά, 585 π.Χ. πεθαίνουν και οι 2 βασιλιάδες που ήταν στη μάχη του Άλυ, ο Αλυάττης και ο Κυαξάρης, και τους διαδέχονται οι γιοι τους αντίστοιχα: ο Κροίσος από τη μεριά των Λυδών και ο Αστυάγης απ’ τη μεριά των Μήδων. Θ’ αφιερώσουμε λίγα ιστορικά στοιχεία για τον Κροίσο που έμεινε γνωστός για τα πλούτη του (είναι ο πρώτος που εξέδωσε χρυσό νόμισμα ενώ ο πατέρας του Αλυάττης φέρεται ως ο πρώτος που εξέδωσε νόμισμα [από ήλεκτρο]) καθώς τα στοιχεία αυτά έχουν ενδιαφέρον για το θέμα μας.

Ο Κροίσος διατήρησε την ειρήνη και φιλία που είχε ο πατέρας του με τους Μήδους, αλλά συνέχισε τους επεκτατικούς πολέμους προς τα δυτικά και κατάφερε να κατακτήσει όλες τις ελληνικές πόλεις στα παράλια της Μ. Ασίας εκτός από τη Μίλητο με την οποία έκανε συμφωνία. Απένειμε όμως μεγάλες τιμές στις θεότητες των Ελλήνων όπως στην Άρτεμη της Εφέσου. Και δώρα έστειλε στο μαντείο των Δελφών. Συνήψε επίσης διπλωματική φιλία με τη Σπάρτη επειδή ήταν αξιόλογη πολεμική μηχανή. Και με την Αίγυπτο διατηρούσε καλές σχέσεις αναφορικά με το εκεί ελληνικό λιμάνι Ναύκρατις, αποικία της Μιλήτου. Στο απόγειο του πλούτου και της δόξας του κάλεσε διάσημους έλληνες σοφούς και φιλοσόφους για να τον θαυμάσουν. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Σόλων ο Αθηναίος (Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Σόλων, 27,2, Διογένης Λαέρτιος 1,50). Όλ’ αυτά τα μεγαλεία όμως, θ’ ανατραπούν μετά την αναρρίχηση στο θρόνο της σατραπείας των Περσών του Κύρου Β΄ ή Κύρου του Μεγάλου που ήταν αυτός που ελευθέρωσε τους Εβραίους της Βαβυλώνας. Και κάτι τελευταίο για τον Κροίσο. Είχε ένα γιο που τον αγαπούσε πολύ, τον Άτυ, ο οποίος όμως σκοτώνεται σε κυνηγετικό ατύχημα. Και για δυο χρόνια ο Κροίσος τον πενθούσε μέχρι που ο ανερχόμενος Κύρος κυρίευσε το γειτονικό βασίλειο των Μήδων, οπότε έπρεπε να επιληφθεί του θέματος (Ηρόδοτος 34,1-46,1).

Οι Πέρσες ήταν βασίλειο υποτελές στους Μήδους ως σατραπεία, μέχρι την ώρα που ανέλαβε την σατραπεία αυτή ο Κύρος ο Πέρσης γύρω στο 560 π.Χ.. Αυτός ενδυνάμωσε το ηθικό των Περσών και κήρυξε ανεξαρτησία από τους Μήδους. Ο Αστυάγης τότε του επιτέθηκε για να πνίξει την επανάσταση και μέσα από συγκρούσεις που κράτησαν μερικά χρόνια ο Κύρος νίκησε έχοντας πάρει με το μέρος του σημαντικό τμήμα του στρατού των Μήδων που αυτομόλησε σ’ αυτόν, διότι απέκτησε την φήμη του καλού ηγεμόνα που συγχωρεί. Οι χρονολογίες εδώ είναι λίγο αμφίβολες σ’ ένα εύρος 4-7 ετών αλλά είναι σίγουρο ότι το 550 π.Χ. βρίσκει τον Κύρο απόλυτο άρχοντα των βασιλείων Περσών και Μήδων και ιδρύει πρωτεύουσα τις Πασαργάδες. Τώρα είναι η σειρά του Κροίσου να επιτεθεί στον Κύρο για λόγους φιλίας προς τους Μήδους και συγγένειας εξ αγχιστείας προς τον Αστυάγη που ήταν γαμπρός του. Κι εδώ είναι που έχουμε μια ακόμη απόλυτη και σταθερή χρονολογία, το 547 π.Χ., όπως θα δούμε.

Μέσα σ’ ένα καλοκαίρι δίνονται 2 κρίσιμες μάχες μεταξύ Λυδών και Περσών και ο Κροίσος ηττάται κατά κράτος. Ακόμα και οι Σάρδεις, έδρα του Κροίσου, πολιορκούνται και πέφτουν στα χέρια του Κύρου το ίδιο έτος. Τα επόμενα χρόνια κατακτά και τις ελληνικές πόλεις στα παράλια. Κι έτσι ο Κύρος γίνεται κυρίαρχος και της Μ. Ασίας και απομένει το βασίλειο της Βαβυλώνας που είναι δίπλα του. Ας δούμε τώρα ποιο είναι το έτος της κατάλυσης του βασιλείου των Λυδών υπό τον Κροίσο και που προηγείται της κατάκτησης της Βαβυλώνας απ’ τον Κύρο, όπως έχει η σειρά των γεγονότων σύμφωνα με όλους τους ιστορικούς.

Η χρονολόγηση διασταυρώνεται με 3 τρόπους που εκθέτω αμέσως.

1ος τρόπος – Θαλής ο Μιλήσιος

Ο Κροίσος εισβάλλει στο βασίλειο του Κύρου περνώντας τον ποταμό Άλυ (περιοχή Καππαδοκίας), που όπως είδαμε ήταν το σύνορο μεταξύ Λυδών και Μήδων. Κι εδώ τώρα έχουμε πάλι ένα αξιοσημείωτο γεγονός που δεν είναι όμως φυσικό σαν την έκλειψη ηλίου αλλά τεχνητό κι έχει σημασία στη χρονολόγηση. Ο Κροίσος έχει στο στρατόπεδό του τον Θαλή που ήταν ένας απ’ τους σοφούς της αρχαιότητας. Μας παραδίνει λοιπόν ο Διογένης Λαέρτιος (2ος – 3ος αι. μ.Χ.) για τον Θαλή το εξής:

Ἐτελεύτησε δ’ ἐτῶν ἑβδομήκοντα ὀκτώ, (ἤ, ὡς Σωσικράτης φησίν, ἐνενήκοντα)· τελευτῆσαι γὰρ ἐπὶ τῆς πεντηκοστῆς ὀγδόης Ὀλυμπιάδος, γεγονότα κατὰ Κροῖσον, ᾧ καὶ τὸν Ἅλυν ὑποσχέσθαι ἄνευ γεφύρας περᾶσαι, τὸ ῥεῖθρον παρατρέψαντα. (Βίοι Φιλοσόφων, 1,38)

Μετάφραση: Πέθανε [ο Θαλής] σε ηλικία 78 ετών (ή όπως λέει ο Σωσικράτης 90 ετών). Διότι πέθανε επί της 58ης ολυμπιάδας, οπότε και συνέβησαν τα γεγονότα επί Κροίσου, στον οποίο υποσχέθηκε ότι μπορεί να περάσει τον Άλυ χωρίς γέφυρα, και εξέτρεψε τη ροή του.

Οι ολυμπιάδες των Ελλήνων υπήρξαν στην αρχαιότητα σημαντικό χρονολογικό στοιχείο, και είναι ακόμη. Αν λοιπόν, υπολογίσουμε τις 57 ολυμπιάδες που πέρασαν πριν την 58η, θα βρούμε, 57 x 4 = 228 έτη. Με δεδομένο τώρα, ότι η 1η ολυμπιάδα ξεκίνησε το 776 π.Χ. βρίσκουμε 776 – 228 = 548. Άρα η 58η ολυμπιάδα έχει πρώτο έτος το 548 π.Χ.. Και άρα ο Θαλής πέθανε λίγο αργότερα, δηλ. το 547 ή 546 π.Χ.. Πρόλαβε όμως, κι έδωσε μία ακόμα σωτήρια συμβουλή προς όφελος της πατρίδας του, της Μιλήτου, αυτή τη φορά εις βάρος του Κροίσου, και θα τη δούμε παρακάτω. Τότε επομένως, είναι και το έτος της πτώσης του βασιλείου του Κροίσου. Ας δούμε όμως τη συνέχεια της ιστορίας μας που έχει ενδιαφέρον.

Πώς εξέτρεψε την ροή του ποταμού ο Κροίσος κατά προτροπή και υπόσχεση του Θαλή; Τις λεπτομέρειες μας τις παραδίνει ο Ηρόδοτος:

ὡς δὲ ὁ πολλὸς λόγος Ἑλλήνων, Θαλῆς οἱ ὁ Μιλήσιος διεβίβασε. ἀπορέοντος γὰρ Κροίσου ὅκως οἱ διαβήσεται τὸν ποταμὸν ὁ στρατός (οὐ γὰρ δὴ εἶναί κω τοῦτον τὸν χρόνον τὰς γεφύρας ταύτας), λέγεται παρεόντα τὸν Θαλῆν ἐν τῷ στρατοπέδῳ ποιῆσαι αὐτῷ τὸν ποταμὸν ἐξ ἀριστερῆς χειρὸς ῥέοντα τοῦ στρατοῦ καὶ ἐκ δεξιῆς ῥέειν, ποιῆσαι δὲ ὧδε· ἄνωθεν τοῦ στρατοπέδου ἀρξάμενον διώρυχα βαθέαν ὀρύσσειν, ἄγοντα μηνοειδέα, ὅκως ἂν τὸ στρατόπεδον ἱδρυμένον κατὰ νώτου λάβοι ταύτῃ κατὰ τὴν διώρυχα ἐκτραπόμενος ἐκ τῶν ἀρχαίων ῥεέθρων καὶ αὖτις παραμειβόμενος τὸ στρατόπεδον, ἐς τὰ ἀρχαῖα ἐσβάλλοι, ὥστε ἐπείτε καὶ ἐσχίσθη τάχιστα ὁ ποταμός, ἀμφοτέρῃ διαβατὸς ἐγένετο. (Ιστορίαι, 1,75,3-5)

Μετάφραση Δ. Μαρωνίτη: όπως όμως λεν οι περισσότεροι Έλληνες, ο Θαλής ο Μιλήσιος του πέρασε το στρατό. Ενώ δηλαδή ο Κροίσος βρισκόταν σε απορία πώς θα περάσει ο στρατός του το ποτάμι (γιατί την εποχή αυτή, λεν, δεν υπήρχαν βέβαια αυτές οι γέφυρες), ο Θαλής που ήταν λέει, στο στρατόπεδο, κατόρθωσε για χάρη του Κροίσου, ώστε το ποτάμι που έτρεχε από τα αριστερά του στρατού να τρέχει και από τα δεξιά του — και να πώς το κατόρθωσε: αρχίζοντας από ᾽να μέρος που βρισκόταν πιο πάνω από το στρατόπεδο, έσκαψε μια βαθιά διώρυγα, έτσι που ο ποταμός ξεφεύγοντας από την παλιά του κοίτη να κυκλώσει από πίσω το στρατόπεδο, κι ύστερα παρακάμπτοντάς το να χύνεται και πάλι στην παλιά του κοίτη· αποτέλεσμα: μόλις χωρίστηκε ο ποταμός στα δύο, έγινε και στα δύο του παρακλάδια διαβατός.

[ΗΡΟΔΟΤΟΣ (greek-language.gr)]

Θαυμάσιο το τεχνικό κόλπο του Θαλή! Αλλά δεν ευνόησε και πολύ τον Κροίσο καθώς έχασε πολύ στρατό σ’ αυτήν τη μάχη που ονομάστηκε της Πτερίας, πόλεως της Καππαδοκίας (Ηροδότου Ιστορίαι, 1,76,1-77,1). Έτσι, οπισθοχωρεί και πάει κοντά στα παράλια της Μ. Ασίας λίγο βορειότερα των Σάρδεων, στην Θύμβρα, για να ανασυνταχθεί και να καλέσει συμμάχους προς ενίσχυση. Καλεί λοιπόν, βοήθεια απ’ τις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας και από τη Σπάρτη. Τότε ο Θαλής γυρίζει στην πατρίδα του, τη Μίλητο, και συμβουλεύει τους άρχοντές της να μην συμμαχήσουν με τον Κροίσο διότι είδε ο ίδιος τη μεγάλη δύναμη του Κύρου (Ηροδότου Ιστορίαι, 1,77,1). Έτσι, ο Θαλής σώζει την πόλη του απ’ την μελλοντική επέλαση του Κύρου που αργότερα κατέλαβε όλη την Μ. Ασία (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, 1,25).

Στο μεταξύ ο Κύρος δεν χάνει χρόνο και τρέχει ξοπίσω του Κροίσου, οπότε και τον προλαβαίνει ανυπεράσπιστο από συμμάχους, οι οποίοι όταν έφτασαν ήταν πια πολύ αργά. Στη μάχη της Θύμβρας ο Κροίσος ηττάται, και ο στρατός του τρέχει να προφυλαχτεί στην τειχισμένη πόλη των Σάρδεων. Ο Κύρος πολιορκεί την πόλη και σε 14 μέρες πέφτει στα χέρια του (Ηροδότου Ιστορίαι, 1,79,1-86,1).

Παρακάτω βάζουμε χάρτη της εποχής που δείχνει ακριβώς τα 2 σημεία των μαχών μεταξύ Κροίσου και Κύρου στη Μ. Ασία και 3ο σημείο την πολιορκία των Σάρδεων. Και δίνει στο υπόμνημά του την αδιαμφισβήτητη χρονολογία των μαχών και της κατάλυσης του βασιλείου των Λυδών (547 π.Χ.).

Το αρχαίο βασίλειο της Λυδίας με αριθμημένα σε κόκκινο κυκλάκι τα σημεία των 3 μαχών που έδωσε ενάντια στους Πέρσες.

Cattette, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>,

viaWikimediaCommons

2ος τρόπος – Σόλων ο Αθηναίος

Ο Σόλων που ήταν κι αυτός ένας απ’ τους 7 σοφούς, έμεινε γνωστός για τον νόμο της Σεισάχθειας που νομοθέτησε όταν διορίστηκε στον κυβερνητικό θώκο της Αθήνας έτσι ώστε να την βγάλει από ένα πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς που αδικούσε σημαντικό ποσοστό Αθηναίων πολιτών. Με τη Σεισάχθεια καταργήθηκε η δουλεία των πολιτών λόγω χρεών και πολλά χρέη σβήστηκαν. Αυτή έγινε νόμος το 592 π.Χ., ενώ το προηγούμενο έτος, το 593 π.Χ., ο Σόλων διορίστηκε κυβερνήτης της Αθήνας σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο που προσδιορίζει αυτό το έτος ως το 3ο της 46ης ολυμπιάδας (Βίοι Φιλοσόφων, 1,62) [(45 x 4) + 3 = 183 και άρα 776 – 183 = 593]. Μερικές δεκαετίες αργότερα, και όπως μας πληροφορούν οι Διογένης Λαέρτιος, Αριστοτέλης και Πλούταρχος, λίγο πριν πάρει την εξουσία της Αθήνας ο τύραννος Πεισίστρατος, ο Σόλων προειδοποιούσε τους Αθηναίους για την τυραννία που θα επιβάλλει έτσι ώστε να μην του δείξουν εμπιστοσύνη. Ας δούμε τα σχετικά γεγονότα.

Ο Πεισίστρατος κυβέρνησε 3 φορές στην Αθήνα, και τα τεχνάσματα που χρησιμοποίησε τις 2 πρώτες έχουν ενδιαφέρον. Την πρώτη φορά αυτοτραυματίστηκε κι επιπλέον τραυμάτισε τα δυο μουλάρια του κι εμφανίστηκε στους Αθηναίους ως θύμα επίθεσης από πολιτικούς αντιπάλους. Ζήτησε έτσι να του χορηγηθεί φρουρά για την προστασία του. Τότε, ο Σόλων που ήταν πολύ γέρος (Αριστοτέλης 14, Πλούταρχος 30,4) προειδοποίησε τους Αθηναίους να μην τον πιστέψουν, αλλά η δημοτικότητα του Πεισίστρατου υπερίσχυσε, και του δόθηκε η φρουρά. Λίγο αργότερα με τη φρουρά αυτή κατέλαβε την Ακρόπολη, κι έτσι κυβέρνησε. Ο Σόλων τότε, είχε δεχθεί την πρόσκληση του Κροίσου και πήγε να τον επισκεφτεί. Σώζεται μάλιστα, και γράμμα του Σόλωνα προς τον Κροίσο ότι του είναι προτιμότερο να πάει φιλοξενούμενός του παρά να κάθεται στην Αθήνα και να υπομένει την τυραννία του Πεισίστρατου (Διογένης Λαέρτιος 1,67). Στο μεταξύ και μέχρι να γυρίσει ο Σόλων, ο Πεισίστρατος ανατρέπεται από την εξουσία. Μετά 6 χρόνια όμως, την καταλαμβάνει πάλι με το εξής τέχνασμα:

Βρίσκει μια γυναίκα όμορφη και υπερβολικά ψηλή ονόματι Φύη, την ντύνει με πανοπλία και την περιφέρει στους δρόμους της Αθήνας με άρμα διαδίδοντας ότι είναι η θεά Αθηνά που κατέβηκε στην Αθήνα για να συστήσει τον Πεισίστρατο που είναι άξιος να κυβερνήσει (Ηρόδοτος 1,60,3-5, Αριστοτέλης 14). Έτσι πείσθηκαν τότε οι Αθηναίοι!

Ο Αριστοτέλης μας πληροφορεί ότι 32 χρόνια μετά την εφαρμογή του νόμου της Σεισάχθειας αρπάζει την εξουσία της Αθήνας για πρώτη φορά ο Πεισίστρατος με τον τρόπο που εξέθεσα (Αθηναίων Πολιτεία, 14). Και μετά από διάστημα μικρότερο των 2 ετών πεθαίνει ο Σόλων (Πλούταρχος, 32,3). Επομένως ο Σόλων πρόλαβε μόνο την πρώτη τυραννία του Πεισίστρατου, η οποία σύμφωνα με τον Αριστοτέλη γίνεται στο 560 π.Χ. (592 – 32 = 560). Άρα, ο Σόλων πεθαίνει μέσα στη διετία 559 – 558 π.Χ.. Ο Ηρόδοτος μας παραδίνει μια τελευταία λεπτομέρεια: Λίγο μετά την επίσκεψη του Σόλωνα στον Κροίσο αρχίζουν οι συμφορές του τελευταίου (1,34,1). Συνεπώς, και μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται επαλήθευση των χρονολογιών, με το 560 π.Χ. να είναι το απόγειο της δόξας του Κροίσου.

3ος τρόπος – Πυθαγόρας ο Σάμιος

Ο Ευσέβιος Καισαρείας στο ίδιο έργο του για το οποίο έγινε λόγος στην αρχή, κάνει το σχόλιο ότι ο γνωστός Πυθαγόρας, ο μαθηματικός και φιλόσοφος, αποδήμησε απ’ την πατρίδα του Σάμο κι πήγε στην Αίγυπτο για να μαθητεύσει στους φημισμένους ιερείς της. Ακολούθως, πήγε στους Χαλδαίους και στους εκεί Μάγους. Επισκέφτηκε επίσης, την Κρήτη και το Ιδαίον Άντρο (Ευαγγ. Προπ. 10,4).

Βρήκα τον Λαέρτιο να λέει τα ίδια και να σημειώνει ότι ο Πυθαγόρας αποδήμησε απ’ τη Σάμο όντας νέος και φιλομαθής. Κατόπιν, γύρισε στη Σάμο όπου βρήκε να κυβερνάει ο τύραννος Πολυκράτης. Γι’ αυτό κι έφυγε ξανά και πήγε στον Κρότωνα της Ιταλίας όπου και διέπρεψε ιδρύοντας σχολή. Μάλιστα, με τους μαθητές του έδωσε στην εκεί κυβέρνηση πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις, με αποτέλεσμα η πολιτεία τους να ευημερήσει και όλοι να ζουν αριστοκρατικά (Λαέρτιος, 8,2-3).

Ο Ευσέβιος τώρα, προσθέτει ότι η εποχή της αποδημίας του Πυθαγόρα για γνώσεις πέφτει όταν στην Βαβυλώνα ήταν ακόμα μέτοικοι οι Εβραίοι (!):

ὁ Πυθαγόρας λέγεται, διατρίψαι δὲ καὶ παρὰ τοῖς Περσῶν μάγοις, καὶ τοῖς Αἰγυπτίων δὲ προφήταις μαθητεῦσαι, καθ᾽ ὃν χρόνον Ἑβραίων οἱ μὲν ἐπ᾽ Αἰγύπτου, oi δ᾽ ἐπὶ Βαβυλῶνος φαίνονται τὴν μετοικίαν πεποιημένοι. (10,4)

Στο ίδιο έργο του Ευσέβιου, συναντάμε την μαρτυρία του Τατιανού:

Σόλων δὲ περὶ τεσσαρακοστὴν ἕκτην [ολυμπιάδα]. Πυθαγόρας κατὰ τὴν ἑξηκοστὴν δευτέραν. (10,11)

Βλέπουμε ότι ο Τατιανός επαληθεύει την εποχή της ακμής του Σόλωνα που έδωσε ο Λαέρτιος. Και δίνει επίσης, την εποχή ακμής του Πυθαγόρα. Τα έτη αυτά της 62ης ολυμπιάδας είναι το διάστημα 532 – 528 π.Χ. [776 – (61 x 4)]. Ο Λαέρτιος δίνει την ακμή του Πυθαγόρα στην 60ή ολυμπιάδα (8,45) που είναι 8 χρόνια νωρίτερα => 546 – 536 π.Χ.. Νομίζω όμως, ότι και οι 2 μαρτυρίες είναι σωστές αφού η ακμή ενός μεγάλου φιλοσόφου και επιστήμονα του αναστήματος του Πυθαγόρα μπορεί να κρατήσει και μερικές δεκαετίες.

Ο Πυθαγόρας σύμφωνα με τους ιστορικούς γεννήθηκε το 570 π.Χ. και πέθανε το 495 π.Χ.. Συνεπώς, οι περίοδοι της ζωής του που αναφέραμε, θα πέφτουν στα χρονικά διαστήματα ως εξής: νεότητα (γύρω στα 20 ετών) και αποδημία για γνώσεις => 550 – 540 π.Χ. περίπου, και δημιουργία σχολής μ’ επιτυχία και φήμη στον Κρότωνα => 540 – 530 π.Χ.. Συνεπώς, περίοδος της αποδημίας του ταιριάζει μια χαρά με την τελευταία δεκαετία των εβραίων στη Βαβυλώνα. Ενώ με την χρονολόγηση του Σιαμάκη δεν ταιριάζει καθόλου.

Ας δούμε τώρα τη σειρά των γεγονότων που επαληθεύτηκαν με 3 τρόπους:

Η χρονολογία των συμβάντων

Το 592 π.Χ. εφαρμόζεται στην Αθήνα η Σεισάχθεια του Σόλωνα που έγινε κυβερνήτης της το προηγούμενο έτος.

Το 585 π.Χ. αναλαμβάνει τη βασιλεία των Λυδών ο Κροίσος. Είναι η χρονιά της ολικής έκλειψης ηλίου με την ομώνυμη μάχη ή μάχη του ποταμού Άλυ. Αρχίζει τους κατακτητικούς πολέμους με τις ελληνικές πόλεις στα παράλια της Μ. Ασίας.

Το 560 π.Χ. είναι το απόγειο της δόξας του Κροίσου. Το βασίλειό του καταλαμβάνει τα παράλια και το βορειοδυτικό μέρος της Μ. Ασίας. Τον επισκέπτεται ο Σόλων ο Αθηναίος όντας αρκετά γέρος, κι ενώ εξουσιάζει την Αθήνα για πρώτη φορά ο τύραννος Πεισίστρατος για λίγο διάστημα. Λίγο μετά ο Κροίσος χάνει τον αγαπημένο γιο του σε ατύχημα.

Το ίδιο έτος αναλαμβάνει σατράπης των Περσών ο Κύρος Β΄ ή Μέγας εντός του βασιλείου των Μήδων. Αρχίζουν οι μάχες μεταξύ Περσών και Μήδων. Το

558 π.Χ. και όσο προχωρούν οι μάχες η δύναμη των Περσών αυξάνεται και η φήμη του γενναίου και καλού χαρακτήρα του Κύρου εξαπλώνεται. Ο γείτονας Κροίσος έχει βάσιμους λόγους για ν’ ανησυχεί και σταματάει το πένθος για το γιο του.

Το 550 π.Χ. ο Κύρος γίνεται απόλυτος άρχοντας στους Πέρσες και Μήδους. Κάπου αυτήν την εποχή ο Πυθαγόρας ξεκινάει απ’ τη Σάμο το αποδημητικό του ταξίδι στο εξωτερικό για γνώσεις.

Το 547 π.Χ. ο Κροίσος επιτίθεται στον Κύρο. Μετά από 2 μάχες, της Πτερίας και της Θρύμβας, ηττάται και το βασίλειο των Λυδών καταλύεται. Ο Θαλής ο Μιλήσιος βρίσκεται στο στρατόπεδο του Κροίσου κατά τη μάχη της Πτερίας, και με τη έξυπνη συμβουλή του ο στρατός του Κροίσου περνάει το ποτάμι χωρίς γέφυρα. Όταν ο Κροίσος οπισθοχωρεί κοντά στις Σάρδεις, ο Θαλής φεύγει στην πόλη του, τη Μίλητο, και συμβουλεύει τους άρχοντες να μην βοηθήσουν τον Κροίσο.

Το 546 π.Χ. πεθαίνει ο Θαλής.

Μετά την πτώση των Λυδών ο Κύρος κατακτά τις ελληνικές πόλεις που βρίσκονται στα παράλια της Μ. Ασίας πλην της Μιλήτου που όχι μόνο δεν βοήθησε τον Κροίσο αλλά επιπλέον κάθισε φρόνιμα στην επέλαση του Κύρου καθώς αποσχίστηκε από την Ιωνική Συμμαχία που ήθελε ν’ αντισταθεί κι έτσι κέρδισε την ανεξαρτησία της από τον Κύρο (Ηρόδοτος 1,143,1-2 & 1,169,2).

Το 540 π.Χ. ο Κύρος εισβάλλει στη Βαβυλωνία και πολιορκεί την Βαβυλώνα. Για να περάσει όμως τον ποταμό Ευφράτη, σκάβει διώρυγες για να λιγοστέψει τη ροή του. Αυτό το έργο του πήρε όλο το καλοκαίρι (Ηρόδοτος, 1,189,3-4).

Την άνοιξη του 539 π.Χ. ανοίγει τις διώρυγες και το νερό του Ευφράτη χύνεται σε μια λίμνη. Ο στρατός του Κύρου περνάει τον Ευφράτη που του έρχεται μέχρι τα γόνατα, και η Βαβυλώνα πέφτει στα χέρια του (Ηρόδοτος, 1,191,1-6).

Αργότερα, έχοντας στείλει στρατηγούς του, όλες οι κατακτήσεις των Βαβυλώνιων μέχρι και την Παλαιστίνη γίνονται δικές του. Έτσι, το πρώτο έτος Κύρου είναι αυτό που τον βρίσκει κυρίαρχο της μεγαλύτερης μέχρι τότε αυτοκρατορίας και είναι το 539 π.Χ..

Ο Σιαμάκης λοιπόν, νόμισε ότι το πρώτο έτος Κύρου είναι το έτος που έγινε αυτός σατράπης των Περσών (560 π.Χ.), κι έτσι πέφτει έξω κατά 21 χρόνια. Αν πάλι εννοεί ότι το πρώτο έτος Κύρου είναι το έτος πτώσης της Βαβυλώνας έτσι ώστε να ελευθερωθούν κατόπιν οι εκεί εβραίοι αιχμάλωτοι, τότε θα ρωτήσω τον Σιαμάκη:

Πότε ο Κροίσος βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του; Και πότε ο Κύρος αναλαμβάνει σατράπης των Περσών; Πότε ο Κύρος νικάει τον Αστυάγη και κατακτάει τους Μήδους; Πότε νικάει τον Κροίσο και κατακτάει τους Λυδούς; Πότε κατακτάει τις ελληνικές πόλεις στα παράλια της Μ. Ασίας έτσι ώστε τελευταία να στραφεί εναντίον των Βαβυλώνιων; Και πότε κατακτάει την Βαβυλώνα;

Μην περιμένετε απάντηση. Αυτός που καυχιέται ότι γνωρίζει κάτι είναι στην πραγματικότητα άσχετος σ’ αυτό, και φυσικά, δειλός στην αναμέτρηση!

Πώς έπαθε την γκάφα ο Σιαμάκης

Ο Σιαμάκης την έπαθε κάνοντας 2 λάθη:

Πρώτο λάθος: Νόμισε ότι κατάλαβε τα βιβλικά χωρία που μιλούν γι’ αυτό το πρώτο έτος Κύρου. Τα χωρία αυτά βρίσκονται στα εξής 6 βιβλικά σημεία: Β΄ Πα 36:22-23, Β΄ Έσδρας 1:1-4 / 4:3 / 5:13-17 / 6:3, Δα 1:21. Για να έχουμε μια πλήρη εικόνα αρκεί να βάλουμε τα 2 εξ αυτών:

22 ῎Ετους πρώτου Κύρου βασιλέως Περσῶν, μετὰ τὸ πληρωθῆναι ρῆμα Κυρίου διὰ στόματος ῾Ιερεμίου, ἐξήγειρε Κύριος τὸ πνεῦμα Κύρου βασιλέως Περσῶν καὶ παρήγγειλε κηρύξαι ἐν πάσῃ τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ ἐν γραπτῷ λέγων· 23 τάδε λέγει Κῦρος βασιλεὺς Περσῶν πάσαις ταῖς βασιλείαις τῆς γῆς ἔδωκέ μοι Κύριος ὁ Θεὸς τοῦ οὐρανοῦ, καὶ αὐτὸς ἐνετείλατό μοι οἰκοδομῆσαι οἶκον αὐτῷ ἐν ῾Ιερουσαλὴμ ἐν τῇ ᾿Ιουδαίᾳ. τίς ἐξ ὑμῶν ἐκ παντὸς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ; ἔσται Θεὸς αὐτοῦ μετ’ αὐτοῦ, καὶ ἀναβήτω. (Β΄ Πα 36:22-23)

13 ἀλλ᾿ ἐν ἔτει πρώτῳ Κύρου τοῦ βασιλέως Κῦρος ὁ βασιλεὺς ἔθετο γνώμην τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ τοῦτον οἰκοδομηθῆναι. 14 καὶ τὰ σκεύη τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ τὰ χρυσᾶ καὶ τὰ ἀργυρᾶ, ἃ Ναβουχοδονόσορ ἐξήνεγκεν ἀπὸ τοῦ οἴκου τοῦ ἐν ῾Ιερουσαλὴμ καὶ ἀπήνεγκεν αὐτὰ εἰς τὸν ναὸν τοῦ βασιλέως, ἐξήνεγκεν αὐτὰ Κῦρος ὁ βασιλεὺς ἀπὸ τοῦ ναοῦ τοῦ βασιλέως καὶ ἔδωκε τῷ Σαβανασὰρ τῷ θησαυροφύλακι, τῷ ἐπὶ τοῦ θησαυροῦ 15 καὶ εἶπεν αὐτῷ· πάντα τὰ σκεύη λάβε καὶ πορεύου, θὲς αὐτὰ ἐν τῷ οἴκῳ τῷ ἐν ῾Ιερουσαλὴμ εἰς τὸν τόπον αὐτῶν. 16 τότε Σαβανασὰρ ἐκεῖνος ἦλθε καὶ ἔδωκε θεμελίους τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ ἐν ῾Ιερουσαλήμ· (Β΄ Έσδ 5:13-16)

Προσέξτε λοιπόν τώρα, ότι στα 2 παραπάνω χωρία (αλλά και στα υπόλοιπα 4 των παραπομπών που έδωσα) το όνομα του Κύρου συνοδεύεται πάντα με τον τίτλο βασιλέας Περσών ή σκέτο βασιλέας. Υπάρχουν και άλλα 2 χωρία στον Δανιήλ με τον τίτλο Κύρος ο Πέρσης ή Κύρος βασιλέας Περσών. Ενώ σε όλα τα βιβλικά χωρία που δίνουν χρονολογήσεις σε σχέση με τον εκάστοτε βασιλιά του Ισραήλ ή του Ιούδα, διαπιστώνουμε ότι δεν χρησιμοποιείται ο τίτλος βασιλέας αλλά το παράγωγο βασιλεία. Έτσι έχουμε τα ακόλουθα παραδείγματα:

ΚΑΙ ἐγενήθη ἐν τῷ ἔτει τῷ ἐνάτῳ τῆς βασιλείας αὐτοῦ [του Σεδεκία] ἐν τῷ μηνὶ τῷ δεκάτῳ ἦλθε Ναβουχοδονόσορ ὁ βασιλεὺς Βαβυλῶνος … (Δ΄ Βα 25:1)

καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ἔτει τῷ πέμπτῳ τῆς βασιλείας Ροβοὰμ ἀνέβη Σουσακὶμ βασιλεὺς Αἰγύπτου ἐπὶ ῾Ιερουσαλήμ, ὅτι ἥμαρτον ἐναντίον Κυρίου, … (Β΄ Πα 12:2)

καὶ ἐν τῷ ὀγδόῳ ἔτει τῆς βασιλείας αὐτοῦ [του Ιωσία] — καὶ αὐτὸς ἔτι παιδάριον — ἤρξατο τοῦ ζητῆσαι Κύριον τὸν Θεὸν Δαυὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. καὶ ἐν τῷ δωδεκάτῳ ἔτει τῆς βασιλείας αὐτοῦ ἤρξατο τοῦ καθαρίσαι τὸν ᾿Ιούδαν καὶ τὴν ῾Ιερουσαλὴμ ἀπὸ τῶν ὑψηλῶν καὶ τῶν ἄλσεων καὶ ἀπὸ τῶν περιβωμίων καὶ ἀπὸ τῶν χωνευτῶν. (Β΄ Πα 34:3)

Υπάρχουν συνολικά 42 χωρία που χρονολογούν όλα με τον παραπάνω τρόπο, δηλ. στο τάδε έτος της βασιλείας του τάδε και δεν υπάρχει κανένα που να χρονολογεί λέγοντας, στο τάδε έτος του τάδε βασιλέως!

Επιπλέον υπάρχει το εξής χωρίο:

πάσας τὰς ἡμέρας Κύρου βασιλέως Περσῶν καὶ ἕως βασιλείας Δαρείου βασιλέως Περσῶν. (Β΄ Έσδρας 4:4)

Εδώ φαίνονται 2 στοιχεία:

1) Ο Κύρος καλείται βασιλέας Περσών παρόλο που το χωρίο μιλάει για όλα τα χρόνια της βασιλείας του, μέχρι δηλ. τον θάνατό του.

2) Και ο Δαρείος καλείται βασιλέας Περσών. Ενώ ξέρουμε ότι ο Δαρείος κληρονόμησε την πολυεθνική αυτοκρατορία του Κύρου συν την Αίγυπτο που είχε κατακτήσει ο γιος του Κύρου, Καμβύσης Β΄.

Υπάρχει και το χωρίο «ἀπὸ γνώμης Κύρου καὶ Δαρείου καὶ ᾿Αρθασασθὰ [Αρταξέρξη] βασιλέων Περσῶν.» (Β΄ Έσδρας 6:14) όπου φαίνονται 3 βασιλιάδες με τον ίδιο χαρακτηρισμό.

Γίνεται φανερό λοιπόν, ότι οι χαρακτηρισμοί του Κύρου ως βασιλέας Περσών ή σκέτο βασιλέας ή Κύρος ο Πέρσης είναι τίτλοι προσφώνησης και δείχνουν είτε την εθνικότητά του, είτε το αξίωμά του, είτε και τα δύο μαζί. Και δεν έχουν καμιά σχέση με χρονολόγηση. Διότι η χρονολόγηση δίνεται στην προηγούμενη φράση: το πρώτο έτος Κύρου. Και πώς προσδιορίζεται χρονικά το έτος αυτό; Μα από το βιβλικό χωρίο που ακολουθεί. Ξαναβάζω το χωρίο-κλειδί:

τάδε λέγει Κῦρος βασιλεὺς Περσῶν· πάσαις ταῖς βασιλείαις τῆς γῆς ἔδωκέ μοι Κύριος ὁ Θεὸς τοῦ οὐρανοῦ, … (Β΄ Πα 36:23)

Όλες λοιπόν, τις βασιλείες (τις γνωστές και μεγάλες) έδωσε ο Θεός στον Κύρο τον Πέρση. Και το πρώτο έτος Κύρου τον βρίσκει στο τέλος των κατακτήσεών του αυτοκράτορα στη μεγαλύτερη μέχρι τότε αυτοκρατορία της γης. Και η Βαβυλώνα ήταν η τελευταία κατάκτησή του. Να λοιπόν, ποιο είναι το πρώτο έτος Κύρου: το πρώτο έτος που είναι αυτοκράτορας σε όλα τα βασίλεια που κατέκτησε.

Να σημειώσω εδώ, ότι ο Κύρος και η πράξη του να ελευθερώσει τους εβραίους και να ανοικοδομήσει τον ναό των Ιεροσολύμων έχουν προφητευθεί 200 χρόνια περίπου νωρίτερα από τον Ησαΐα στα χωρία 44:28 και 45:1-8.

Δεύτερο λάθος: Ο Σιαμάκης νόμισε ότι επαλήθευσε την ερμηνεία του με το απόσπασμα του Ιουλίου Αφρικανού που βρήκε στον Ευσέβιο Καισαρείας, όπου γίνεται λόγος για την 55η ολυμπιάδα. Παραθέτω το απόσπασμα:

Τοῦ δὴ Ναβουχοδονόσορ μνημονεύει Βηρωσσὸς ὁ Βαβυλώνιος. Μετὰ δὲ τὰ o' τῆς αἰχμαλωσίας ἔτη Κῦρος Περσῶν ἐβασίλευσεν, ὅ ἔτει ᾿Ολυμπιὰς ἤχθη νε΄, ὡς ἐκ τῶν Βιβλιοθηκῶν Διοδώρου, καὶ τῶν Θαλλοῦ καὶ Κάστορος ἱστοριῶν, ἔτι δὲ Πολυβίου καὶ Φλέγοντος ἔστιν εὑρεῖν, ἀλλὰ καὶ ἑτέρων, οἷς ἐμέλησεν ᾿Ολυμπιάδων' ἅπασι γὰρ συνεφώνησεν ὃ χρόνος. (Ευαγγ. Προπ. 10,9)

Προσέξτε τώρα, τη φράση που έχω με έντονα μαύρα γράμματα, Κῦρος Περσῶν ἐβασίλευσεν. Αυτή η φράση σημαίνει: ο Κύρος βασίλευσε των Περσών ή πιο απλά, ο Κύρος βασίλευσε στους Πέρσες. Δηλ. η 55η ολυμπιάδα άρχισε όταν ο Κύρος βασίλεψε στους Πέρσες ως σατράπης στο βασίλειο των Μήδων. Και αυτό το έτος ήταν πράγματι το 560 π.Χ.. Όμως, ο Αφρικανός πήρε λανθασμένα το έτος αυτό ότι ήρθε μετά τα 70 χρόνια της αιχμαλωσίας των εβραίων. Κι ο Αφρικανός έτσι, ενώ παραπέμπει στους ιστορικούς που υπολόγισαν σωστά το έτος που ανέλαβε ο Κύρος βασιλιάς-σατράπης στους Πέρσες, και ήταν το 560 π.Χ., δεν υπολόγισε σωστά το έτος απελευθέρωσης των εβραίων που ήταν 21 χρόνια αργότερα, και αφού ο Κύρος κατέκτησε όλα τα μεγάλα βασίλεια και την Βαβυλώνα. Και με το λάθος αυτό του Αφρικανού, την πάτησε ο Σιαμάκης. Αυτά παθαίνουν οι καυχηματίες που με την επιπολαιότητα που τους χαρακτηρίζει νομίζουν ότι βρήκαν θησαυρό με την πρώτη ματιά!

Διότι αν έψαχνε λίγο παρακάτω στο ίδιο έργο του Ευσέβιου, θα έπεφτε στο εξής απόσπασμα άλλου συγγραφέα, του Τατιανού:

Βηρωσσὸς ἀνὴρ Βαβυλώνιος, ἱερεὺς τοῦ παρ᾽ αὐτοῖς Βήλου, … τὴν Χαλδαίων ἱστορίαν ἐν τρισὶ βιβλίοις κατατάξας, καὶ τὰ περὶ τῶν βασιλέων ἐκτιθέμενος, ἀφηγεῖταί τινος αὐτῶν ὄνομα Ναβουχοδονόσορ, τοῦ συστρατεύσαντος ἐπὶ Φοίνικας καὶ ᾿Ιουδαίους, ἅτινα διὰ τῶν καθ᾽ ἡμᾶς προφητῶν ἴσμεν κεκηρυγμένα, γεγονότα μὲν πολὺ τῆς Μωσέως ἡλικίας κατώτερα, πρὸ δὲ τῆς Περσῶν ἡγεμονίας ἔτεσιν ἑβδομήκοντα, (10,11)

Μετάφραση: Ο Βηρωσσός, άντρας Βαβυλώνιος, ιερέας στο εκεί ιερό του [θεού] Βήλου, … συγγράφοντας την ιστορία των Χαλδαίων που την κατέταξε σε τρία βιβλία, και τα περί των βασιλέων εκθέτοντας, αφηγείται ότι κάποιος δικός τους ονόματι Ναβουχοδονόσωρ, εξεστράτευσε εναντίον των Φοινίκων και Ιουδαίων – πράγματα που οι προφήτες μας τα είχαν κυρήξει, συνέβησαν πολύ μετά την χρονολογία του Μωυσή –, εβδομήντα χρόνια πριν της ηγεμονίας των Περσών.

Καθώς λοιπόν η ηγεμονία Περσών αφορά όλα τα έθνη που κατακτήθηκαν απ’ τον Κύρο, θα καταλάβαινε ο Σιαμάκης απ’ το παραπάνω χωρίο ότι το πρώτο έτος Κύρου ήταν το πρώτο έτος της μεγάλης αυτοκρατορίας του και όχι το έτος που έγινε βασιλιάς-σατράπης των Περσών. Αλλά η αλαζονεία του που τον τυφλώνει δεν τον άφησε να δει πέρα απ’ τη μύτη του.

Αν ο Σιαμάκης είχε λίγο μυαλό, ή καλύτερα να πούμε, αν ο Θεός δεν τύφλωνε το αλαζονικό μυαλό του, θα σκεφτόταν το εξής απλό: Ότι ο Κύρος δεν θα μπορούσε να ελευθερώσει του εβραίους αν η Βαβυλώνα δεν έπεφτε στα χέρια του. Και όχι μόνο η Βαβυλώνα αλλά και η Παλαιστίνη με την Ιουδαία. Διότι αλλιώς πώς θα μπορούσε να δώσει εκτός απ’ την ελευθερία τους και την δυνατότητα αυτοί να πάνε στην Ιερουσαλήμ και να κτίσουν τον ναό; Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι στο δεύτερο βιβλικό κομμάτι που έβαλα παραπάνω (Β΄ Έσδ 5:13-16) ο Κύρος δίνει εντολή στον Σαβανασάρ, θησαυροφύλακα του ναού της Βαβυλώνας, να πάρει τα σκεύη που άρπαξε ο Ναβουχοδονόσωρας και να τα πάει στον ναό της Ιερουσαλήμ. Πώς θα μπορούσε να το κάνει αυτό ο Σαβανασάρ αν η Ιουδαία δεν ανήκε στον Κύρο;

Δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία για την χρονολογική γκάφα του Σιαμάκη!

Επειδή όμως το παρόν θέμα δεν είναι μόνο ιστορικό και χρονολογικό (όπως είδαμε το διασταύρωσα με 3 τρόπους λαμβάνοντας υπόψιν μαρτυρίες 4 αρχαίων θύραθεν συγγραφέων, Ηροδότου, Αριστοτέλη, Διογένη Λαέρτιου, Πλούταρχου), αλλά είναι και θέμα βιβλικής ερμηνείας αφού τίθεται η ερμηνεία της βιβλικής φράσης «πρώτο έτος Κύρου βασιλέως Περσών», κάνω την παρακάτω διερεύνηση για την ερμηνεία της φράσης.

Ερμηνεία της φράσης «πρώτο έτος Κύρου βασιλέως Περσών»

Είδαμε ήδη τον τρόπο με τον οποίο η Βίβλος χρονολογεί με σημείο αναφοράς την βασιλεία κάποιου βασιλιά (χωρίς καμιά εξαίρεση σε 42 χωρία) και τη διαφορά που έχει αυτός ο τρόπος με την προσφώνηση του Κύρου ως βασιλέα Περσών ή σκέτο βασιλέα. Όμως, για να μην μπορεί να ισχυριστεί ο Σιαμάκης ή οποιοσδήποτε άλλος ότι η Βίβλος είναι δυνατόν να παρουσιάζει μια εξαίρεση στην γραμματική έκφραση μιας χρονολόγησης, χρειάζεται να δούμε και δύο ακόμη κείμενα που βρίσκονται πολύ κοντά στη Βίβλο και την βιβλική ιστορία.

Το βιβλίο Α΄ Έσδρας έχει περαστεί στη Βίβλο και της Ορθόδοξης Εκκλησίας και είναι χαρακτηρισμένο ως δευτεροκανονικό. Για τα δευτεροκανονικά βιβλία κάνω λόγο αλλού [βλέπε τις σελίδε μας, Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ & Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ (ΜΕΡΗ Α΄ & Β΄)] και το θέμα αυτό δεν θα μας απασχολήσει εδώ. Θα πω μόνο ότι τα δευτεροκανονικά είναι γραμμένα από Ιουδαίους συγγραφείς με μοναδικό κίνητρο την ανύψωση της εθνική τους υπόστασης και υπερηφάνειας, και περιέχουν πλαστές διηγήσεις που τις διανθίζουν με πραγματικά γεγονότα που παίρνουν απ’ τα γνήσια βιβλία της Γραφής. Και γράφτηκαν κατά τον 2ο αι. μ.Χ.. Αυτές οι μικρές και σποραδικές ιστορικές μαρτυρίες που περιέχουν, φαίνονται ενίοτε χρήσιμες, όπως συμβαίνει στην περίπτωσή μας. Παραθέτω 2 χωρία του Α΄ Έσδρας:

ἐν δὲ τῷ πρώτῳ ἔτει βασιλεύοντος Κύρου χώρας Βαβυλωνίας ἔγραψεν ὁ βασιλεὺς Κῦρος τὸν οἶκον τοῦτον οἰκοδομῆσαι· (6:16)

καὶ πάντα τὰ σκεύη τὰ ληφθέντα ἐξ ῾Ιερουσαλὴμ καὶ ἐκπέμψαι, ἃ ἐχώρισε Κῦρος, ὅτε ηὔξατο ἐκκόψαι Βαβυλῶνα, καὶ ηὔξατο ἐξαποστεῖλαι ἐκεῖ. = Ενθυμήσου επίσης την υπόσχεσίν σου, ότι θα επιστρέψης όλα τα ιερά σκεύη, τα οποία έχουν αφαιρεθή από την Ιερουσαλήμ και τα οποία ο Κύρος, όταν επρόκειτο να κατακυριεύση την Βαβυλώνα, έκαμε τάμα, τα εξεχώρισε και έταξε να τα αποστείλη πάλιν εκεί εις την Ιερουσαλήμ. (4:44, μετάφραση Ι. Θ. Κολιτσάρα)

[Αγία Γραφή : Παλαιά Διαθήκη + Καινή Διαθήκη | Holy Bibles : Old + New Testament]

Βλέπουμε ότι το πρώτο χωρίο μιλάει για τον Κύρο που βασιλεύει στη χώρα της Βαβυλωνίας και τότε θεωρεί το πρώτο έτος του κατά το οποίο διέταξε την ανοικοδόμηση του ναού των Ιεροσολύμων.

Το δεύτερο χωρίο (που βάζω και σε μετάφραση), πέρα από την υπόσχεση του Κύρου ότι θα επιστρέψει τα ιερά σκεύη του ναού άμα καταλάβει την Βαβυλώνα, που είναι φυσικά πλαστή (δείγμα της πλαστότητας των δευτεροκανονικών βιβλίων), έχει το ιστορικό ενδιαφέρον ότι ο Κύρος εξέδωσε το διάταγμα επαναπατρισμού των Ιουδαίων μετά την κατάκτηση της Βαβυλώνας. Και αυτό το έτος είναι το 539 π.Χ..

Ερχόμαστε τώρα στον Ιώσηπο, Ιουδαίο ιστορικό, και στο έργο του Ιουδαϊκή Αρχαιολογία που την γράφει λίγα χρόνια πριν πεθάνει. Πεθαίνει γύρω στο 100 μ.Χ.. Το έργο του μπορεί να είναι μεταγενέστερο της Παλαιάς Διαθήκης αλλά είναι αρκετά αρχαίο. Επιπλέον συμβουλεύεται εξωβιβλικές μαρτυρίες που έχουν διασωθεί από άλλα ιουδαϊκά κείμενα τα οποία σήμερα δεν σώζονται. Γι’ αυτό και το έργο του είναι πολύτιμο. Γράφει σχετικά με τον επαναπατρισμό των εβραίων και κυρίως με την ανοικοδόμηση του ναού:

Κῦρος ὁ μετ᾽ αὐτὸν [τον Ναβουχοδονόσωρα] τῆς Βαβυλωνίας καὶ Περσίδος βασιλεὺς ἔγραψεν οἰκοδομῆσαι τὸν ναόν, καὶ πάνθ᾽ ὅσα μετήγαγεν ἐξ αὐτοῦ Ναβουχοδονόσορος ἀναθήματα καὶ σκεύη … (11,92)

Παρακάτω θα σημειώσει την συνεισφορά των γειτονικών λαών του Ισραήλ που διέταξε ο Κύρος για την στήριξη του έργου των εβραίων και θα χαρακτηρίσει τους ηγεμόνες των λαών ως σατράπες, του Κύρου εννοείται:

ἔσεσθαι γὰρ αὐτοῖς καὶ τοῦτον σύμμαχον αὐτόν τε γράψειν τοῖς γειτονεύουσιν ἐκείνῃ τῇ χώρᾳ τῶν ἰδίων ἡγεμόνων καὶ σατραπῶν, ἵνα συμβάλωνται χρυσὸν αὐτοῖς καὶ ἄργυρον εἰς τὴν οἰκοδομίαν τοῦ ναοῦ καὶ πρὸς τούτοις θρέμματα πρὸς τὰς θυσίας.», 11,7.

πέμπει δὲ καὶ ἐπιστολὴν πρὸς τοὺς ἐν Συρίᾳ σατράπας Κῦρος τάδε λέγουσαν·», 11,12.

Λίγο αργότερα, και αφού μπήκαν τα θεμέλια του ναού, οι σατράπες αυτοί θα εμποδίσουν την συνέχιση του έργου, όπως κι έγινε και πέτυχαν να καθυστερήσουν το έργο γι’ αρκετά χρόνια:

Βαλλομένων δὲ τοὺς θεμελίους τοῦ ναοῦ καὶ περὶ τὴν οἰκοδομίαν αὐτοῦ λίαν ἐσπουδακότων, τὰ πέριξ ἔθνη … παρεκάλουν τοὺς σατράπας καὶ τοὺς ἐπιμελουμένους ἐμποδίζειν τοὺς Ἰουδαίους πρός τε τὴν τῆς πόλεως ἀνάστασιν καὶ τὴν τοῦ ναοῦ κατασκευήν. 11,19-20.

Τα παρακάτω χωρία του Ιώσηπου έχουν τον Κύρο και τον Δαρείο (που βασίλευσε μετά στην ίδια αυτοκρατορία) με τον ίδιο τίτλο που συναντάμε και στη Βίβλο:

Ὡς Κῦρος ὁ Περσῶν βασιλεὺς τοὺς Ἰουδαίους ἀπολύσας ἐκ Βαβυλῶνος εἰς τὴν οἰκείαν ἐπέτρεψεν αὐτοῖς οἰκοδομῆσαι τὸν ναὸν δοὺς αὐτοῖς χρήματα. (11, Εισαγωγή)

[Για τον Δαρείο]

ἀλλὰ καὶ τὰς ὁλοκαυτώσεις ἐπιφέροντες τῷ θεῷ καὶ χαριστηρίους θυσίας ἱερουργοῦντες ἀνθ᾽ ὧν αὐτοὺς ποθοῦν τὸ θεῖον πάλιν εἰς τὴν πάτριον γῆν καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ νόμους ἤγαγεν καὶ τὴν τοῦ Περσῶν βασιλέως διάνοιαν εὐμενῆ κατέστησεν αὐτοῖς. (11,110)

[για τους Κύρο και Δαρείο]

παρεκάλει δὲ [ο Έσδρας] τὸν Θεὸν σπέρμα τι καὶ λείψανον ἐκ τῆς τότε συμφορᾶς αὐτῶν καὶ αἰχμαλωσίας περισώσαντα καὶ πάλιν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ τὴν οἰκείαν γῆν ἀποκαταστήσαντα καὶ τοὺς Περσῶν βασιλέας ἀναγκάσαντα λαβεῖν οἶκτον αὐτῶν, (11,144)

Συνεπώς, ο Ιώσηπος επαληθεύει την ερμηνεία της βιβλικής φράσης το πρώτο έτος Κύρου βασιλέως Περσών ότι σημαίνει το πρώτο έτος Κύρου του Πέρση που βασιλεύει στη Βαβυλώνα.

Ο Σιαμάκης δεν μπόρεσε να βρει τα παραπάνω χωρία του Α΄ Έσδρας και του Ιώσηπου για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έψαξε. Ενώ αυτά τα κείμενα είναι τα πρώτα που πρέπει να κοιτάξει κάποιος εκτός της Βίβλου όταν ψάχνει μια ιστορική λεπτομέρεια. Αλλά ούτε και την Βίβλο έψαξε σχολαστικά για να δει ότι τα γεγονότα χρονολογούνται με τη φράση το τάδε έτος της βασιλείας του τάδε και όχι το τάδε έτος του τάδε βασιλέως.

Ας πούμε και λίγα για τον Κύρο που ονομάστηκε Μέγας και ίδρυσε την μεγάλη Περσική αυτοκρατορία, αυτήν που κατέλυσε ο Μέγας Αλέξανδρος ο Μακεδόνας.

Εκείνο που κάνει μεγάλη εντύπωση και αναφέρεται σε όλα σχεδόν τα ιστορικά συγγράμματα και τις ιστορικές ιστοσελίδες είναι ότι ο Ησαΐας αναφέρει τον Κύρο ως χριστόν Κυρίου (45:1), δηλ. τον άνθρωπο που πήρε το χρίσμα απ’ τον Θεό να επιτελέσει ένα μεγάλο και θεάρεστο έργο. Και είναι ο μόνος άνθρωπος, εξωβιβλικός και αλλοεθνής, που ονομάζεται με τον ίδιο τρόπο που ονομάστηκαν οι μεγάλοι άγιοι και οι προφήτες του Ισραήλ, και βέβαια, ο Κύριος Ιησούς ο κατεξοχήν Χριστός.

Όμως, το τέλος του Κύρου δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν και τόσο καλό. Δεν πέρασε μια δεκαετία από την κατάκτηση της Βαβυλώνας και θέλησε να συνεχίσει τους επεκτατικούς πολέμους προς τα βόρεια και ανατολικά, στη χώρα των Μασσαγετών που βρίσκονται στα κεντρικά μέρη της Ασίας. Και σε μια μάχη με αυτούς σκοτώθηκε (Ηρόδοτος 1,214, Ιώσηπος Ιουδ. Αρχ. 11,92).

Περίληψη

Ο Σιαμάκης περνιέται για χρονολόγος και δη βιβλικός και ότι μπορεί να χρονολογήσει με ακρίβεια τα βιβλικά γεγονότα που συνδέονται με την ιστορία άλλων λαών.

Αφού είδε απόσπασμα του ιστορικού Ιουλίου Αφρικανού που παραθέτει ο Ευσέβιος Καισαρείας (Ευαγγ. Προπ. 10,9) και μιλάει για το πρώτο έτος της 55ης ολυμπιάδας, έβγαλε το συμπέρασμα ότι αυτό είναι το έτος επαναπατρισμού των αιχμαλώτων εβραίων στη Βαβυλώνα ως το πρώτο έτος του Κύρου που άρχει στους Πέρσες ως βασιλιάς-σατράπης τους μέσα στο βασίλειο των Μήδων. Και αυτό είναι το 560 π.Χ.. Έτσι λοιπόν, ερμηνεύει το πρώτο έτος Κύρου που αναφέρει η Βίβλος (Β΄ Πα 36:22-23, Β΄ Έσδρας 1:1-4 / 4:3 / 5:13-17 / 6:3, Δα 1:21).

Η βιβλική ερμηνεία είναι κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας και αντίστροφα, η παγκόσμια ιστορία είναι κομμάτι της βιβλικής ερμηνείας.

Γι’ αυτό και έδωσα αρκετή λεπτομέρεια στην έρευνα, προσκομίζοντας μαρτυρίες από 4 αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και ιστορικούς, των Ηροδότου, Αριστοτέλη, Διογένη Λαέρτιου και Πλούταρχου, και τα βιβλικά χωρία που ενδιαφέρουν. Επιπλέον, έφερα τις μαρτυρίες 2 κειμένων που πρόσκεινται κοντά στη Βίβλο, του δευτεροκανονικού βιβλίου Α΄ Έσδρας και την Ιουδαϊκή Αρχαιολογία του Ιουδαίου ιστορικού Ιώσηπου.

Όλα μαρτυρούν ότι το πρώτο έτος Κύρου βασιλέως Περσών είναι το 539 π.Χ. και η φράση σημαίνει: το πρώτο έτος Κύρου του Πέρση που βασιλεύει στη Βαβυλώνα. Και φυσικά σ’ αυτό συμφωνεί η επικρατούσα γνώμη των ιστορικών και η επίσημη Εβραϊκή Εγκυκλοπαίδεια του 1906 (Jewish Encyclopedia) που υπάρχει και σε ψηφιακή μορφή. Ενώ λοιπόν, ο Αφρικανός δεν έκανε λάθος στο πρώτο έτος της 55ης ολυμπιάδας, ερμήνευσε λανθασμένα ότι σ’ αυτό το έτος τελείωσε η 70ετής αιχμαλωσία των εβραίων στη Βαβυλώνα.

Με το επιπόλαιο κοίταγμα που έκανε ο Σιαμάκης δεν πρόσεξε ούτε την μαρτυρία του Τατιανού που επίσης παραθέτει ο Ευσέβιος λίγο παρακάτω στο ίδιο έργο και λέει ότι ο Ναβουχοδονόσωρ κατάκτησε την Παλαιστίνη 70 χρόνια πριν την ηγεμονία των Περσών στην περιοχή (10,11), ούτε και τα λόγια του ίδιου του Ευσέβιου που λέει για τον Πυθαγόρα ότι κατά την περίοδο της αποδημίας του στη Βαβυλώνα οι εβραίοι ήταν ακόμα εκεί (10,4). Έμμεσα λοιπόν, και ο Ευσέβιος χρονολογεί σωστά και δεν ασπάζεται την λάθος ερμηνεία του Αφρικανού που υιοθέτησε ο Σιαμάκης.

Το αστείο με τη γκάφα του Σιαμάκη είναι ότι κοροϊδεύει και βρίζει τους θεολόγους της αρνητικής κριτικής που δεν συμμορφώνονται με τις χρονολογήσεις των ιστορικών και τη «διεθνή χρονολογία» του πρώτου έτους Κύρου (Εισαγωγή στη Βίβλο, Τόμος 1, Κανών, σελ. 40)! Συμπέρασμα: «Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό … κεφάλα.»!

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ σε ιστορικά βιβλία και σε έγκυρες ιστορικές ιστοσελίδες

Καλαντζάκης, Σταύρος, Επίτομη Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη (σελ. 41 και 832), εκδόσεις Γράφημα, Θεσσαλονίκη, 2016. Για τους φοιτητές των Θεολογικών Σχολών.

National Geographic, ATLAS OF THE ANCIENT WORLD, 2016, National Geographic Partners LLC, Εκδόσεις Πεδίο για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο, Αθήνα, 2018.

WORLD HISTORY ENCYCLOPEDIA https://www.worldhistory.org/Cyrus_the_Great/

Πάπυρος-Larousse, Εικονογραφημένο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό, εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 2003.

https://www.trenfo.com/el/ιστορία/βιογραφίες/κύρος-β-της-περσίας

Britannica, ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια,

https://www.britannica.com/biography/Cyrus-the-Great

https://www.britannica.com/biography/Croesus

Babylonian Captivity | Definition, History, & Significance | Britannica

Pythagoras | Biography, Philosophy, & Facts | Britannica

Wikipedia, ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια,

https://en.wikipedia.org/wiki/Cyrus_the_Great

https://en.wikipedia.org/wiki/Croesus

Battle of the Eclipse - Wikipedia

Pythagoras - Wikipedia

Stanford Encyclopedia of Philosophy, ψηφιακή,

Pythagoras (Stanford Encyclopedia of Philosophy)

Ηρόδοτος, Ιστορίαι /Κλειώ, https://el.wikisource.org/wiki/Ιστορίαι_(Ηροδότου)/Κλειώ

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Μνημοσύνη,
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΗΡΟΔΟΤΟΣ (greek-language.gr) περιέχει κείμενο και μετάφραση στη δημοτική.

Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία,

Αθηναίων Πολιτεία (Αριστοτέλης) - Βικιθήκη (wikisource.org)

Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, Α,

https://el.wikisource.org/wiki/Βίοι_φιλοσόφων/Α

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Σόλων,

Βίοι Παράλληλοι/Σόλων - Βικιθήκη (wikisource.org)

Ιώσηπος, Ιουδαϊκή Αρχαιολογία,

Ιουδαϊκή αρχαιολογία - Βικιθήκη (wikisource.org)

The Jewish Encyclopedia, 1906,

CAPTIVITY - JewishEncyclopedia.com