Aristarchus working Χειρόγραφο του 10ου αιώνα με την εργασία του Αρίσταρχου. Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=877028 Online source: Pearson Prentice Hall Companion Website for Astronomy Today, για την ελληνική Βικιπαίδεια, https://el.wikipedia.org/wiki/Περί_μεγεθών_και_αποστημάτων

THE ENVY OF SIAMAKIS – ARISTARCHUS AND ARCHIMEDES (PART ΙI)

  Θεσσαλονίκη  5-5-2019 

[Συνέχεια απ’ το ΜΕΡΟΣ Α΄ ]

Τα δηλητηριώδη ψέματα του Σιαμάκη

Ας έρθουμε τώρα στον Σιαμάκη, αυτόν τον ανήθικο και δηλητηριώδη άνθρωπο που σπιλώνει επιστήμονες και πατεράδες, κινούμενος από φθόνο και ματαιοδοξία. Έτσι, θέλει να σπιλώσει και τον Αρχιμήδη και τον κατηγορεί εκτεταμένα και ασύστολα όπως θα δούμε. Βλέπε και την ιστοσελίδα του Σιαμάκη, http://philologus.gr/2/50----2000--31-/138-2009-10-28-21-04-37 .

Καταρχήν ο Αρχιμήδης δεν ήταν συνομήλικος του Αρίσταρχου όπως λέει:

«ὁ Ἀρχιμήδης, συνομήλικός του καὶ πιθανώτατα συμφοιτητής του στὴ σχολὴ τοῦ μαθηματικοῦ φυσικοῦ καὶ ἀστρονόμου Κόνωνος στὴ Σάμο.»,

Ο Αρχιμήδης ήταν περίπου 20-30 χρόνια νεώτερος του Αρίσταρχου, και άρα δεν μπορούσε να είναι συμφοιτητής του. Αλλά τον παρουσιάζει έτσι ο Σιαμάκης γιατί αυτό δένει καλύτερα στο σενάριο που θέλει κατόπιν να παρουσιάσει.

Όπως είδαμε στο ΜΕΡΟΣ Α΄ στη σελίδα μας, Ο ΦΘΟΝΟΣ ΤΟΥ ΣΙΑΜΑΚΗ – ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ (ΜΕΡΟΣ Α΄) , ο Αρχιμήδης όχι μόνο δεν παρεξηγεί τον Αρίσταρχο – όπως λέει ο Σιαμάκης –, αλλά φτιάχνει στην κυριολεξία τον Ψαμμίτη στα μέτρα του Αρίσταρχου προσφέροντας μια αναλυτική μαθηματική παρουσίαση του μοντέλου του.

Ο Σιαμάκης σκόπιμα παραλείπει όλα εκείνα τα κομμάτια του Ψαμμίτη με τα οποία ο Αρχιμήδης επαναλαμβάνει τις υποθέσεις του Αρίσταρχου, και για να προσβάλλει τον Αρχιμήδη ως αλαζόνα και καταφρονητή λέει:

«δυστυχῶς τὴν ἴδια μικροψυχία δείχνει κι ὁ Ἀρχιμήδης ἔναντι τοῦ συνομηλίκου του Ἀριστάρχου. ὑποτιμητικὰ μιλάει γιὰ τὴν ἀνακάλυψι τοῦ Ἀριστάρχου καὶ στὸν ἐπίλογο τοῦ ἴδιου ἔργου Ψαμμίτης, ἀναφέροντάς τον ἄλλες πέντε φορές, πάντοτε μὲ τὴν περιφρονητικὴ καὶ στερεότυπη φράσι Ἀρίσταρχος ὑποτίθεται».

Εδώ ας θυμηθούμε την αρχαία σημασία των λέξεων υπόθεση και υποτίθεμαι πιο αναλυτικά: Το αρχαίο ρήμα ὑπο-τίθημι έχει την αρχική και κύρια σημασία: θέτω κάτι υπό, δηλ. το θέτω από κάτω ως βάση, ως θεμέλιο, για να κτίσω κατόπιν πάνω του το οικοδόμημα που θέλω, κυριολεκτικό ή μεταφορικό. Και ὑπόθεσις είναι το θεμέλιο αυτό. Έτσι για τους αρχαίους αστρονόμους, ὑπόθεσις σημαίνει μια πρόταση ή θεωρία που καταθέτουν, και όπως όλοι οι επιστήμονες που δημοσιεύουν την πρωτότυπη θεωρία τους, κτίζουν πάνω σ’ αυτήν αιτιολογώντας την με όσα περισσότερα στοιχεία μπορούν κατά την εκτίμησή τους, ώστε η πρότασή τους να είναι αποδείξιμη και από άλλους, για να γίνει στο τέλος δεκτή ως επιστημονικό συμπέρασμα.

[Βλέπουμε ότι σήμερα οι λέξεις υπόθεση και υποτίθεται έχουν αρκετά αλλαγμένη την σημασία τους απ’ ότι στην αρχαιότητα, καθώς μ’ αυτές σήμερα δίνουμε αποκλειστικά την έννοια της πιθανότητας (μικρής ή μεγάλης) να συμβαίνει κάτι, και συχνά η τέτοια υπόθεσή μας δεν επαληθεύεται.]

Και μόνο έτσι προχωράει η επιστήμη, και όχι με σκέτες προτάσεις και απλές ρήσεις, όπως κάνανε οι αρχαίοι φιλόσοφοι που μιλούσαν φιλοσοφώντας για τα στοιχεία που αποτελούν την αρχή του σύμπαντος και συνεχίζουν να είναι κυρίαρχα (πυρ, νερό, αέρας και γη). Αυτή η πρόταση απέχει παρά πολύ απ’ το να χαρακτηριστεί επιστημονική, διότι είναι μια γενικότητα που απλώς περιλαμβάνει τα πιο ισχυρά και διαδεδομένα στοιχεία. Αν οι φιλόσοφοι αυτοί ζούσαν βορειότερα απ’ τον αρκτικό κύκλο, τότε σίγουρα θα πρόσθεταν ως 5ο στοιχείο και το βόρειο σέλας. Όμως δεν εξηγούν έτσι τις αιτίες των φαινομένων. Ούτε περιγράφουν την μικροσκοπική δομή τους. Ούτε αναλύουν τις δυνάμεις με τις οποίες αλληλεπιδρούν αυτά ή τις ενέργειες που προκύπτουν απ’ αυτά. Δεν τα θεωρούν ως κινητήρια δύναμη ή σε άλλη χρήση πέρα απ’ το ν’ αναπνέουν ή να ζεσταίνονται απ’ το κρύο, ή να παίρνουν απ’ αυτά το φαγητό τους, ή να μαγειρεύουν. Απλώς τους κάνουν εντύπωση για την ποσότητά τους όπως ο αέρας και το νερό της θάλασσας, και τ’ άλλα υγρά στοιχεία (ποταμοί, λίμνες, βροχή, χιόνι), ή την ενέργειά τους (φωτιά), ή την παραγωγική τους ικανότητα (η γη που βλαστάνει και τρέφει όλους τους ζωντανούς οργανισμούς). Το ίδιο όμως με τους φιλοσόφους εντυπωσιάζονταν και ο πρωτόγονος άνθρωπος που δεν ήξερε από επιστήμη! Επομένως επιστήμη δεν είναι οι σκέτες θεωρίες όπως η παραπάνω πρόταση των 4 στοιχείων ή αυτή του Δαρβίνου. Αλλά όλα εκείνα που αποδεικνύονται με την παρατήρηση, το πείραμα και τους μαθηματικούς υπολογισμούς.

Έτσι και ο Αρίσταρχος απέδειξε τις Yπο-θέσεις του, δηλ. τις προτάσεις που κατέθεσε ως παραδοχές για το ηλιοκεντρικό μοντέλο, όπως έκανε με προηγούμενο έργο του, το Περί Μεγεθών και Αποστημάτων Ηλίου τε και Σελήνης – όπου δίνει 18 προτάσεις παραδοχές με τις αντίστοιχες αποδείξεις –, κι όπως είδαμε να λέει κι ο Αρχιμήδης στον Ψαμμίτη:

«τὰς γὰρ ἀποδείξιας τῶν φαινομένων οὕτως ὑποκειμένῳ ἐναρμόζει».

Κι έτσι ο Σιαμάκης ως φιλόλογος πιάνεται κι εδώ αδιάβαστος αφού δεν μπορεί, ή μάλλον δεν θέλει να παραδεχτεί ότι με την φράση «Ἀρίσταρχος ὑποτίθεται» που επαναλαμβάνει ο Αρχιμήδης, εννοεί ότι ο Αρίσταρχος καταθέτει πρωτότυπες επιστημονικές προτάσεις με αποδείξεις, και μάλιστα τέτοιες για τις οποίες χρειαζόταν θάρρος και αρκετή δύναμη. Ήταν πράγματι πρωτότυπος ο Αρίσταρχος και ο Αρχιμήδης τον προβάλλει για να τον επαινέσει. Κι όχι όπως ο Σιαμάκης που πρωτοτυπεί με ψέματα και παραποιημένα κείμενα, και φθονεί τους επιστήμονες.

Κι όσο για την παρακάτω μαρτυρία του Πλουτάρχου που μιλάει για «Ἀρίσταρχο ὑποτιθέμενο καὶ Σέλευκο ἀποφαινόμενο», εννοεί ότι ενώ ο Αρίσταρχος αποδεικνύει τις προτάσεις του μόνο με μαθηματικούς υπολογισμούς – όπως κάνει στο έργο του Περί Μεγεθών & και Αποστημάτων Ηλίου τε και Σελήνης –, ο Σέλευκος επαληθεύει τις προτάσεις του Αρίσταρχου και με άλλα στοιχεία, πιθανές μετρήσεις και παρατηρήσεις με όργανα όπως ο αστρολάβος (αρχαίο αστρονομικό όργανο για την μέτρηση της θέσης των αστέρων). Αλλά δυστυχώς δεν σώζονται τα έργα του Σέλευκου. Ο Πλούταρχος λέει χαρακτηριστικά και για τους 2:

«ὡς ὕστερον Ἀρίσταρχος καὶ Σέλευκος ἀπεδείκνυσαν, ὁ μὲν ὑποτιθέμενος μόνον ὁ δὲ Σέλευκος καὶ ἀποφαινόμενος», Πλούταρχος, Πλατωνικά Ζητήματα, 1006γ.

Ο Σιαμάκης δεν διαβάλλει μόνο τον Αρχιμήδη, αλλά τον ειρωνεύεται με την εξής φανταστική σκέψη που δήθεν έκανε ο Αρχιμήδης εις βάρος του Αρίσταρχου:

«ὁ ἀστοιχείωτος Ἀρίσταρχος ἀπὸ γεωμετρία ἔχει μεσάνυχτα. καὶ ἡ χοντροκομμένη θεωρία-φλυαρία του εἶναι ἀδύνατο νὰ εὐσταθῇ.».

Και πιο κάτω προχωράει στην «ψυχολογία» του Αρχιμήδη λέγοντας:

«Ὅπως λὲν οἱ Χριστιανοὶ ἀρχαῖοι συγγραφεῖς, “Ὁ φθόνος καὶ τῶν τελείων ἅπτεται”. τὸ ν̉ ἀπορρίψῃ μόνον ὁ Ἀρχιμήδης τὸν Ἀρίσταρχο, ἐπειδὴ κάτι “δὲν κατάλαβε”, θὰ ἔδειχνε ὅτι ἁπλῶς δὲν τὸ κατάλαβε˙ ἡ μικρόψυχη ὅμως “γεωμετρική” του ἔκφρασι δείχνει φθόνο.».

Είναι πάντως αστείο όσο και τραγικό (κωμικοτραγικό) το γεγονός ότι ο Σιαμάκης επικαλείται χριστιανούς συγγραφείς για να υποστηρίξει τις εμπαθείς και αντίχριστες “ψυχολογίες” του, που τις ρίχνει όπως το φίδι ρίχνει το δηλητήριό του!

Και πιο κάτω “εμβαθύνει στην ψυχολογία” του Αρχιμήδη:

«Σὲ τί ἆραγε ὀφείλεται ὁ φθόνος αὐτὸς στὴν ψυχὴ μάλιστα ἑνὸς πραγματικὰ μεγάλου; καὶ εἶχε ἆραγε κάποια προϊστορία ἢ ἦταν ἔτσι μιὰ ἐκ τοῦ μακρόθεν φθονερὴ ἀντίδρασι; γιατὶ καὶ τὸ βιβλίο του Ψαμμίτης μᾶλλον ἐξ αἰτίας τοῦ Ἀριστάρχου τὸ ἔγραψε ὁ Ἀρχιμήδης˙ ὅτι «Νά, τὸ ἀπέραντο σύμπαν σου ἐγὼ τὸ γεμίζω μὲ ἄμμο, ποὺ τοὺς κόκκους της τοὺς ἔχω καὶ μετρημένους˙ σιγὰ τὴν ἀπεραντοσύνη του!»»

Κι όντας αγύρτης ψυχολόγος αρχίζει υποθέτει ειρωνικά:

«δὲν ἀποκλείεται ὁ μέγας ἐπιστήμων νὰ ἦταν ἄνθρωπος ποὺ “δουλευόταν” καὶ “ἁρπαζόταν”. δὲν ἀποκλείεται ὁ φθόνος του κατὰ τοῦ Ἀριστάρχου νὰ ἦταν καὶ ταξικὸς ἢ συναδελφικὸς μὲ τὴν πολὺ στενὴ ἔννοια, δηλαδὴ συμφοιτητικός.»

Νάτο πάλι το συμφοιτητικό των 2 αρχαίων επιστημόνων! Και θα το δούμε ξανά παρακάτω, αφού ο «ψυχολόγος» Σιαμάκης συνεχίζοντας τις «ψυχολογικές» υποθέσεις του πλάθει το μεγάλο κόμπλεξ του Αρχιμήδη:

«ὁ Ἀρχιμήδης ἦταν πλούσιος καὶ πρίγκιπας, ἐξάδερφος τοῦ βασιλέως, ἐνῷ ὁ Ἀρίσταρχος φαίνεται ταπεινῆς καταγωγῆς, ἢ ἔστω μὴ βασιλικῆς. ἐπίσης μεταξὺ τῶν δυὸ συμφοιτητῶν ὁ Ἀρίσταρχος ἦταν καὶ γύρω στὰ πέντε χρόνια μικρότερος. καὶ ἴσως ὁ μεγάλος καὶ πρίγκιπας Ἀρχιμήδης δὲν ἀνεχόταν καὶ πολὺ τὸν «μικρὸ» ἢ τὸν «πεινάλα» νὰ «σηκώνῃ κεφάλι», κάτι ποὺ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τέλει τοῦ κάθεται σὰν κόμπλεξ. εἶναι πράγματα ποὺ τὰ βλέπουμε στὴ ζωή μας κάθε μέρα. ὑποθέσεις κάνω μόνο γιὰ τὰ κίνητρα τοῦ φθόνου τοῦ Ἀρχιμήδους˙ ἡ ὕπαρξι ὅμως τοῦ φθόνου εἶναι αὐταπόδεικτη˙ ἀπὸ τὴν κακεντρέχειά του στὸ ἔργο του Ψαμμίτης.».

Να λοιπόν ποιος κάνει υποθέσεις. Ο καταφρονητής και ψεύτης Σιαμάκης! Υποθέσεις μόνο λέει ότι κάνει στην «ψυχολογία» του Αρχιμήδη, αλλά ο φθόνος του Σιαμάκη είναι αυταπόδεικτος! Και αναφέρει σαν επιστέγασμα ποια ήταν η αμοιβή του Αρχιμήδη μετά απ’ το «φθονερό κόμπλεξ του εναντίον του Αρίσταρχου»:

«μακροπρόθεσμα ὁ Ἀρχιμήδης ἔμεινε ἔξω ἀπὸ τὴν τιμὴ αὐτῆς τῆς ἀστρονομικῆς προόδου σὰν καθυστερημένος ἀντιδραστικός, κάτι ποὺ δὲν ταίριαζε βέβαια στὸ μεγάλο ἐπιστημονικό του ἀνάστημα, τοῦ ἄξιζε ὅμως σὰν τιμωρία γι̉ αὐτὸ ποὺ διέπραξε εἰς βάρος τοῦ Ἀριστάρχου.». βλέπε και την ιστοσελίδα του Σιαμάκη που έχει το εν λόγω άρθρο του, http://philologus.gr/2/50----2000--31-/138-2009-10-28-21-04-37 .

Δηλ. ο Σιαμάκης αφού έφτιαξε την «ψυχολογία» του θύματός του κόβοντας και ράβοντας κομμάτια του Ψαμμίτη όπως τον βόλευαν, προέβη και στην καταδικαστική τιμωρία του θύματός του!

Έ λοιπόν νομίζω, ότι ο Σιαμάκης θα ήταν ιδανικός στα χρόνια της δολοφονικής παπικής Ιεράς Εξέτασης, για να υπηρετήσει σ’ αυτήν ως τέλειος κατήγορος Ιεροεξεταστής που κατασκευάζει κατηγορίες για όποιον μισεί, ή για όποιον θέλει να του πάρει την γυναίκα του ή την περιουσία του. Όπως τότε, έτσι και τώρα και σε κάθε εποχή, το ψέμα, το μίσος, η καταφρόνηση και ο σφετερισμός που γίνονται στ’ όνομα του Χριστού, είναι χαρακτηριστικά των αντιχρίστων όπως ο Σιαμάκης. Δηλ. δεν πρόκειται για απλή μισαλλοδοξία φανατικών ή φονταμενταλιστών που είναι βέβαια και αυτή κάτι αντίχριστο αφού γίνεται στ’ όνομα του Χριστού, αλλά του Σιαμάκη ειδικά είναι καθαρή συκοφαντική και διαβολική ενέργεια.

Ο Σιαμάκης στο τέλος τα βάζει και με άλλους αρχαίους δείχνοντας την εμπάθειά του, επειδή δήθεν κι αυτοί περιφρόνησαν τον Αρίσταρχο. Και λέει:

«Σὰν γι̉ ἀσήμαντο καὶ δευτέρας ἢ τρίτης διαλογῆς μιλοῦν γιὰ τὸν Ἀρίσταρχο οἱ πλατωνικοὶ φιλόσοφοι Πλούταρχος ὁ Χαιρωνεύς (50-120 μ.Χ.), καὶ Πλούταρχος ὁ Ἀθηναῖος (350-433 μ.Χ.), κι ὁ μπαρουφατζῆς καὶ ἰδιαίτερα αἰσχρὸς “φιλόσοφος” Σέξτος Ἐμπειρικός.».

Επειδή όμως δεν καταγράφτηκε άλλος που να κατηγόρησε ή να περιφρόνησε τον Αρίσταρχο εκτός απ’ τον στωικό φιλόσοφο Κλεάνθη – κι αυτό το γνωρίζουμε πάλι απ’ τον Πλούταρχο –, θα παραθέσουμε 2 περικοπές για ν’ αποδείξουμε την ψευτιά και την εμπάθεια του Σιαμάκη.

Περικοπή Πλουτάρχου

«σκόπει δὲ τοὺς ἄλλους ἀφεὶς ἀπλανεῖς καὶ πλάνητας, ἃ δείκνυσιν Ἀρίσταρχος ἐν τῷ Περὶ Μεγεθῶν καὶ Ἀποστημάτων, ὅτι τὸ τοῦ ἡλίου ἀπόστημα τοῦ ἀποστήματος τῆς σελήνης ὃ ἀφέστηκεν ἡμῶν πλέον μὲν ἢ ὀκτωκαιδεκαπλάσιον ἔλαττον δ' ἢ εἰκοσαπλάσιόν ἐστι. καίτοι ὁ τὴν σελήνην ἐπὶ μήκιστον αἴρων ἀπέχειν φησὶν ἡμῶν ἓξ καὶ πεντηκονταπλάσιον τῆς ἐκ τοῦ κέντρου τῆς γῆς. αὕτη δ' ἐστὶ τεσσάρων μυριάδων καὶ κατὰ τοὺς μέσως ἀναμετροῦντας.».

Μετάφραση. «εξέτασε – αφήνοντας κατά μέρος τους άλλους – απλανείς και πλανήτες, όσα δείχνει ο Αρίσταρχος στο έργο του Περί Μεγεθών και Αποστημάτων, ότι η απόσταση του ήλιου σε σχέση με την απόσταση της σελήνης η οποία απέχει από μας, είναι μεγαλύτερη από 18 φορές και λιγότερη από 20 φορές. Ακόμη και την σελήνη (προσδιορίζει) το μακρύτερο ν’ απέχει λέει από μας 56 φορές την απόσταση απ’ το κέντρο της γης (την ακτίνα της γης). Αυτή η απόσταση είναι 4 μυριάδες στάδια ακόμη και για όσους υπολογίζουν με μετριοπάθεια.», Πλούταρχος, Ηθικά/Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της σελήνης, βλέπε και την σελίδα ηλεκτρονικής Βικιπαίδειας, Βικιθήκη/Πλούταρχος/Ηθικά, Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς σελήνης .

Βλέπουμε εδώ τον Πλούταρχο να μιλάει για τον Αρίσταρχο ως κάποιον άξιο προσοχής που γράφει σύγγραμμα – μνημονεύοντας τον τίτλο του – τ’ οποίο περιέχει ενδιαφέροντες αστρονομικές γνώσεις. Και μάλιστα, επειδή ο Πλούταρχος δεν έχει διαβάσει καλά το Περί Μεγεθών του Αρίσταρχου, νομίζει ότι η τελευταία παραδοχή του αστρονόμου είναι απ’ το ίδιο έργο του, ενώ αυτός είναι νέος υπολογισμός πιο μεγάλος απ’ αυτόν που δίνει στο Περί Μεγεθών, και είναι σίγουρο ότι ανήκει στο νέο έργο του που δεν σώζεται, κι όπου αναπτύσσει το ηλιοκεντρικό μοντέλο.

Περικοπή Σέξτου

«ἕτερον ἄρα ἐστὶν ἡ τοῦ κόσμου κίνησις καὶ ἕτερον ὁ χρόνος. Οἵ γε μὴν τὴν τοῦ κόσμου κίνησιν τὴν δὲ γῆν κινεῖσθαι δοξάσαντες, ὡς οἱ περὶ Ἀρίσταρχον τὸν μαθηματικόν, οὐ κωλύονται νοεῖν χρόνον. Τοίνυν ἕτερον εἶναι λεκτέον τὸν χρόνον καὶ οὐ ταὐτὸν τῇ τοῦ κόσμου κινήσει.».

Μετάφραση. «άλλο πράγμα λοιπόν είναι η κίνηση του κόσμου (σύμπαντος) και άλλο ο χρόνος. Ακόμη κι αυτοί που ανέτρεψαν την κίνηση του κόσμου, την δε γη θεωρούμενοι ότι κινείται, όπως αυτοί περί τον Αρίσταρχο τον μαθηματικό, κι αυτοί δεν εμποδίζονται να θεωρούν τον χρόνο. Έτσι λοιπόν, άλλο πράγμα είπαμε είναι ο χρόνος και δεν ταυτίζεται με την κίνηση του κόσμου.», Σέξτος Εμπειρικός, Προς Δογματικούς Δ΄/Προς Φυσικούς Β΄, 173-174. Υπάρχει link στην αγγλική Wikipedia που ανοίγει το παρακάτω google book: The complete works of Sextus Empiricus in Greek .

Βλέπετε εσείς εδώ τον Σέξτο να περιφρονεί ή έστω ν’ απαξιώνει την θεωρία του Αρίσταρχου; Εγώ πάντως όχι. Ο Σέξτος μιλώντας για το θέμα του χρόνου αναφέρει ως εν παρόδω τον μαθηματικό Αρίσταρχο με επιγραμματική αναφορά στην επαναστατική θεωρία του, αφού αυτοί που την ασπάστηκαν, όπως λέει ανέτρεψαν (ἀνελόντες) την μέχρι τότε γνωστή κίνηση του κόσμου. Κι έτσι ο Σέξτος μας πληροφορεί ότι υπήρξαν κι άλλοι που ασπάστηκαν την θεωρία του Αρίσταρχου.

Η εμπάθεια του Σιαμάκη που τον ωθεί σε δηλητηριώδη ψέματα, τον κάνει τώρα να καταφέρεται εναντίον εκείνων που επέμεναν στην εθνική θρησκεία και δεν έγιναν χριστιανοί, όπως ήταν ο Σέξτος, και νομίζει ότι έχει το δικαίωμα να τον βρίζει, όπως κάνουν οι μισαλλόδοξοι!

Τί μπορεί όμως να περιμένει κανείς από άνθρωπο που οδηγήθηκε απ’ τον Θεό σε τύφλωση και μωροφιλοδοξία τόση, ώστε χωρίς να γνωρίζει στοιχειώδη μαθηματικά και φυσική ήθελε να παραστήσει τον αστρονόμο, κι έγραψε το αστρονομικό σύγγραμμα Ο Ουρανός και η Γη (2011, που το αναρτά και στην ιστοσελίδα του, http://philologus.gr/5/76-2010-01-31-22-28-44/263-2012-02-20-21-53-37 ), γράφοντας σ’ αυτό ένα σωρό ανυπόστατες θεωρίες, και πέφτοντας σε γκάφες όπως αυτή με το σκίτσο του ζεύγους Πλούτωνα-Χάροντα, που γέρνει απ’ την μια μεριά! Βλέπε και τις σελίδες μας, Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ ΣΙΑΜΑΚΗΣ & Η ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ (ΜΕΡΟΣ Α΄) , Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ ΣΙΑΜΑΚΗΣ & Η ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄) .

Ο Αρίσταρχος και ο Ψαμμίτης του Αρχιμήδη

Ο Αρχιμήδης γράφει τον Ψαμμίτη, και απ’ την αρχή ως το τέλος του έργου του αναφέρει τον Αρίσταρχο. Ο Σιαμάκης μέσα απ’ όλα τα εμπαθή του ψέματα λέει και μια αλήθεια:

«τὸ βιβλίο του Ψαμμίτης μᾶλλον ἐξ αἰτίας τοῦ Ἀριστάρχου τὸ ἔγραψε».

Αυτό πιστεύουμε κι εμείς, αλλ’ όχι με την συκοφαντική κι εμπαθή αιτία που κατασκευάζει ο φθονερός Σιαμάκης. Αλλ’ επειδή ο Αρχιμήδης γνώριζε τις αντιδράσεις κατά του ηλιοκεντρικού μοντέλου του Αρίσταρχου, σκέφτηκε να γράψει ενθουσιωδώς τις εκτιμήσεις και μετρήσεις του πάνω σ’ αυτήν την πρωτοφανή ιδέα, αλλά με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μπορεί κατόπιν να κατηγορηθεί. Και με την ευφυΐα που τον διέκρινε, βρήκε την αφορμή με το πρόβλημα που του έθεσε ο βασιλιάς Γέλων των Συρακουσών για την μέτρηση των κόκκων της άμμου των ακτών!

Ο τιμητικός καθ’ όλη την έκταση Ψαμμίτης προς τον Αρίσταρχο, φαίνεται απ’ τα παρακάτω στοιχεία του έργου:

1.      Μετά τον πρόλογο του έργου και την έκθεση του προβλήματος, ξεκινάει με τον Αρίσταρχο και την έκθεση του μοντέλου του, ασχολείται με το μέγεθός του νέου αυτού σύμπαντος, και τελειώνει με τον Αρίσταρχο.

2.      Φέρνει 2 μετρήσεις του Αρίσταρχου, την 1η που αφορά την διάμετρο της γης την οποία παραδέχεται μεν, αλλά την δεκαπλασιάζει επίτηδες ὑπερβαλλόμενος όπως λέει, και χρησιμοποιώντας την ίδια τακτική και σε άλλα μεγέθη. Και την 2η που αφορά την φαινόμενη γωνιακή διάμετρο του ήλιου, για να την συγκρίνει με δική του μέτρηση εκτελώντας πείραμα, στ’ οποίο την βρίσκει με διαφορά ελάχιστα μικρότερη απ’ την μέτρηση του Αρίσταρχου (διαφορά = 57 χιλιοστά της μοίρας!).

3.      Δεν αναφέρει πουθενά την προσωπική του γνώμη για το νέο κι επαναστατικό ηλιοκεντρικό μοντέλο. Όπως δηλ. δεν το υπερασπίζεται, έτσι δεν του ασκεί και καμιά κριτική. Όμως η θεωρία του Αρίσταρχου αποτελεί την σπονδυλική στήλη του Ψαμμίτη!

4.      Η φράση που επαναλαμβάνει «τὸν ὑφ’ ἁμῶν εἰρημένον κόσμον» – εννοώντας τον κόσμο που δέχονταν μέχρι τότε οι υπόλοιποι αστρονόμοι συμπεριλαμβάνοντας σ’ αυτούς και τον εαυτό του –, δεν σημαίνει ότι απορρίπτει τον Αρίσταρχο, αλλά την λέει επειδή κάποτε συμφωνούσε κι αυτός με την διατύπωση του μέχρι τότε κόσμου [ειρημένος (=> παθητικός παρακείμενος) κόσμος = ο κόσμος (το σύμπαν) όπως έχει διατυπωθεί μέχρι τώρα]. Δεν λέει πουθενά όμως ότι διαφωνεί με τον Αρίσταρχο, και άρα η φράση του δείχνει ταπείνωση απ’ τη μια και το μεγαλείο της πρωτοφανούς ιδέας του Αρίσταρχου απ’ την άλλη! Δηλ. σαν να λέει: «Ο Αρίσταρχος ξεπερνώντας την κοινή αστρονομική άποψη που φαίνεται στα μάτια όλων των ανθρώπων, διατύπωσε μια πρωτοφανή ιδέα και την αποδεικνύει μαθηματικά!»

Ακόμη και ξένοι επιστήμονες που μετέφρασαν και διάβασαν τον Ψαμμίτη, έχουν βγάλει τα ίδια με μας συμπεράσματα. Συγκεκριμένα οι μαθηματικοί J. L. Berggren and Nathan Sidoli, γράφουν:

«The evidence of the Sand Reckoner supports this and Archimedes almost certainly intends the text as a nod to Aristarchus, whom he mentions by name no less than ten times. Moreover, On Sizes and Sand Reckoner are closer to each other than they are to any other text in the surviving mathematical corpus. In all likelihood, Archimedes wrote Sand Reckoner as a sort of tribute to a prgb(255, 0, 0)ecessor he admirgb(255, 0, 0), using the same general approach and mathematical methods.»,

Μετάφραση. «Τα στοιχεία απ’ τον Ψαμμίτη στηρίζουν αυτήν την άποψη, και ο Αρχιμήδης σχεδόν με βεβαιότητα σκοπεύει με το έργο του αυτό να κάνει ένα νεύμα κατάφασης στον Αρίσταρχο, του οποίου τ’ όνομα το χρησιμοποιεί όχι λιγότερο από 10 φορές. Επιπλέον, το Περί Μεγεθών και Αποστημάτων (του Αρίσταρχου) και ο Ψαμμίτης είναι τόσο κοντά μεταξύ τους όσο σε κανένα άλλο κείμενο απ’ τα σωζόμενα μαθηματικά. Κατά πάσα πιθανότητα, ο Αρχιμήδης έγραψε τον Ψαμμίτη ως φόρο τιμής σ’ έναν προγενέστερο που θαύμαζε, χρησιμοποιώντας τις ίδιες γενικές προσεγγίσεις και μαθηματικές μεθόδους.», Aristarchus’s On the Sizes and Distances of the Sun and the Moon: Greek and Arabic Texts, σελ. 233, 2007, Πανεπιστήμιο Simon Fraser, Μπέρναμπι, Καναδάς. Βλέπε και, https://web.archive.org/web/20110428064826/http://individual.utoronto.ca/acephalous/Berggren_Sidoli_2007a.pdf .

Για τον Αρίσταρχο θα βρείτε αρκετές παραπομπές αρχαίων και αναφορές νεωτέρων στο αξιόλογο άρθρο του Στράτου Θεοδοσίου, καθηγητή Αστρονομίας και Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και Προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών: https://www.researchgate.net/publication/292525977_To_eliokentriko_systema_tou_Aristarchou_tou_Samiou_stis_synchrones_diethneis_anaphores_yposterixes_tou

Περίληψη

Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος υπήρξε μεγάλη μαθηματική και αστρονομική μορφή που εμπνεύστηκε το ηλιοκεντρικό μοντέλο του ουρανού. Και ο Αρχιμήδης υπήρξε μεγάλος επιστήμων που μάλιστα υποστήριξε αθρόα την ανακάλυψη του Αρίσταρχου μέσα απ’ το έργο του Ψαμμίτης. Γενικότερα η παραδοχή του Αρχιμήδη προς στον Αρίσταρχο την οποία δείξαμε περίτρανα, δείχνει συναδελφικότητα, πνεύμα ευγενούς άμιλλας και ταπεινοφροσύνης, πράγματα σπάνια στον αρχαίο ειδωλολατρικό κόσμο.

Ο κόσμος των απλανών αστέρων ήταν και παραμένει ακόμα πολύ μεγάλος για να τον φτάσει ο άνθρωπος σε όλες του τις διαστάσεις. Παρόλο που έχουμε κάνει τρομερή πρόοδο στις γνώσεις μας για το σύμπαν, μένουν ακόμα πολλές άγνωστες πτυχές του.

Όμως μέχρι τον ήλιο και την γειτονιά του, οι αρχαίοι επιστήμονες γνώρισαν πολλά με την παρατήρηση και τα μαθηματικά. Και πλησίασαν αρκετά στα μεγέθη αυτά προσανατολισμένοι σε σωστές κατευθύνσεις. Το μέγεθος της γης το μετρούσαν βάσει της σκιάς της πάνω στην σελήνη κατά τις εκλείψεις της τελευταίας. Το μέγεθος της σελήνης και την απόστασή της απ’ τη γη, με τις φάσεις της και τις σχετικές γωνίες με τον ήλιο. Το σχετικό (κι όχι απόλυτο) μέγεθος της εκλειπτικής απ’ την φαινόμενη γωνιακή διάμετρο του ήλιου.

Έτσι οι 2 επιστήμονες στους οποίους αφιερώσαμε την παρούσα σελίδα, κατάφεραν τους εξής υπολογισμούς:

1.      Πλησίασαν την φαινόμενη γωνιακή διάμετρο του ήλιου με τις γωνίες που μέτρησαν ο καθένας ξεχωριστά, κοντά στο 93% ο Αρίσταρχος με το κλάσμα 1/720, και κοντά στο 80% ο Αρχιμήδης με το κλάσμα 1/812.

2.      Συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλο έφτασαν κοντά στο 43% της πραγματικής διαμέτρου της εκλειπτικής εκφρασμένης σε διαμέτρους γης!

Ο Αρίσταρχος στο μόνο σωζόμενο έργο του, το Περί Μεγεθών και Αποστημάτων Ηλίου τε και Σελήνης, βρήκε ότι ο λόγος διάμετρος γης / διάμετρος σελήνης είναι μεγαλύτερος από 108/43 (= 2,51) και μικρότερος από 60/19 (= 3,16). Κι αν βγάλουμε τον μέσο όρο που είναι το 2,83, αυτός πλησιάζει την σωστή τιμή του λόγου που είναι το 3,67, κατά ποσοστό 77%!

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε την αναφορά του Αρχιμήδη στην μέγιστη τιμή που δέχονταν οι αρχαίοι αστρονόμοι για την διάμετρο γης => 100.000 στάδια. Και σε συνδυασμό με την παραπομπή του Πλουτάρχου που μιλάει για 80.000 στάδια, δεχθήκαμε ως μέση τιμή τα 90.000 στάδια. Αυτή μας δίνει σύμφωνα με τις εκδοχές του μήκους του αρχαίου σταδίου, τις τιμές: 17.300 km και 14.400 km, με αντίστοιχα ποσοστά επιτυχίας 64% και 87% (πραγματική τιμή δγης = 12.740 km).

Και συνδυάζοντας την μέση τιμή δγης = 90.000 στάδια με την 2η ισότητα του Αρίσταρχου => δεκλειπτικής < 10.000 × δγης,

βρίσκουμε την διάμετρο εκλειπτικής μ’ επιτυχία περίπου 40% ή 52% ανάλογα με το μήκος του αρχαίου σταδίου.

Τέλος θέλουμε να σημειώσουμε σαν προσωπική μας εκτίμηση ότι:

Όταν ο Αρίσταρχος απαγκιστρώθηκε και κατά κάποιο τρόπο απελευθερώθηκε απ’ το γεωκεντρικό μοντέλο, τότε αντιλήφθηκε ότι η απόσταση του ήλιου απ’ το ζευγάρι γης-σελήνης είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτή που είχε εκτιμήσει τόσο ο ίδιος, όσο και οι άλλοι αστρονόμοι. Και μην έχοντας πλέον καμιά βοήθεια για να την μετρήσει, κάνει έναν χονδροειδή υπολογισμό, πλησιάζοντας όμως αρκετά όπως είδαμε. Όσο για την απόσταση των απλανών που υπολόγισε με το ηλιοκεντρικό μοντέλο, είδαμε ότι έφτασε στην τάξη της απόστασης του Άλφα του Κενταύρου που είναι το έτος φωτός (η απόσταση αυτή είναι 4,37 έτη φωτός και ο Αρίσταρχος βρήκε 2 έτη φωτός κοινή για όλα τ’ αστέρια)! Εξάλλου με τα μέσα της εποχής του ήταν αδύνατον κάποιος να μετρήσει ή να υπολογίσει τις διαφορές στις αποστάσεις των αστέρων απ’ τη γη, και αυτό που έκανε ο Αρίσταρχος ήταν τουλάχιστον καταπληκτικό!

Ο Αρίσταρχος επίσης σύμφωνα με παραπομπή του Πλουτάρχου που είδαμε και που αναφέρεται στο έργο του που δεν σώζεται, πλησίασε στο 93% την απόσταση γης-σελήνης εκφρασμένης με την ακτίνα γης, αφού την βρήκε 56 φορές μεγαλύτερη απ’ την ακτίνα γης, ενώ η σωστή τιμή είναι 60,34!

Όσο για τον ιεροεξεταστή Σιαμάκη που εξαιτίας του φθόνου του διαβάλλει και συκοφαντεί αθώους πατεράδες κι επιστήμονες χωρίς φόβο Θεού, όπως έκανε με τον Αρχιμήδη στο άρθρο του που εξετάσαμε, αλίμονό του απ’ την οργή του Θεού που τον περιμένει αν δεν μετανοήσει.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Το σύμπαν κατά την επικρατούσα αντίληψη των αρχαίων

Πρώτος ο Εύδοξος ο Κνίδιος (390-337 π.Χ.) μίλησε για ομόκεντρες σφαίρες που αποτελούν τον κόσμο κι έχουν κέντρο την γη, και με εξωτερική φυσικά την σφαίρα των απλανών αστέρων. Ο δε Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) που προηγείται του Αρίσταρχου γύρω στα 50-70 χρόνια, δίνει μια πειστική εικόνα του κόσμου λέγοντας:

«πρὸς [345b] δὲ τούτοις, εἰ καθάπερ δείκνυται νῦν ἐν τοῖς περὶ ἀστρολογίαν θεωρήμασιν, τὸ τοῦ ἡλίου μέγεθος μεῖζόν ἐστιν ἢ τὸ τῆς γῆς καὶ τὸ διάστημα πολλαπλασίως μεῖζον τὸ τῶν ἄστρων πρὸς τὴν γῆν ἢ τὸ τοῦ ἡλίου, καθάπερ τὸ τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν γῆν ἢ τὸ τῆς σελήνης, οὐκ ἂν πόρρω που τῆς γῆς ὁ κῶνος ὁ ἀπὸ τοῦ ἡλίου συμβάλλοι τὰς ἀκτῖνας, οὐδ' ἂν ἡ σκιὰ πρὸς τοῖς ἄστροις εἴη τῆς γῆς, ἡ καλουμένη νύξ· ἀλλ' ἀνάγκη πάντα τὸν ἥλιον τὰ ἄστρα περιορᾶν, καὶ μηδενὶ τὴν γῆν ἀντιφράττειν αὐτῶν.»,

Μετάφραση. «πάνω σ’ αυτά, όπως αποδεικνύεται απ’ τα σύγχρονα θεωρήματα της αστρονομίας, το μέγεθος του ήλιου είναι μεγαλύτερο από της γης, και η απόσταση των άστρων από την γη είναι πολλές φορές μεγαλύτερη απ’ την αντίστοιχη του ήλιου, όπως (αντίστοιχα) είναι και η απόσταση του ήλιου από τη γη μ’ αυτήν της σελήνης (από τη γη), διότι δεν είναι μακριά (η σελήνη) όπου ο ήλιος συμβάλλει τις ακτίνες του (δημιουργώντας σκιά), ούτε η σκιά της γης φτάνει στ’ άστρα, αυτή που καλείται νύχτα. Αλλ’ αναγκαίο είναι τ’ άστρα να βλέπουν τον ήλιο, και κανένα να μην εμποδίζεται απ’ την σκιά της γης.», Aριστοτέλης, Μετεωρολογικά, 345b.

Έτσι η επικρατούσα αντίληψη ήταν, ότι αυτός ο σφαιρικός θόλος των απλανών που είναι ο μακρινότερος, περιστρέφεται γύρω από νοητό άξονα που εκτείνεται σ’ ένα αστέρα του βορρά (τον σημερινό Πολικό). Εντύπωση επίσης προκαλεί η άποψη του Αριστοτέλη ότι τα άστρα βλέπουν τον ήλιο! Η γενική εντύπωση των αρχαίων λοιπόν ήταν ότι τ’ άστρα ήταν πολύ απομακρυσμένα φεγγάρια που έπαιρναν φως απ’ τον ήλιο, και τα οποία επειδή ήταν μακριά τοποθετημένα σε όλο τον ουράνιο θόλο, δεν μπορούσε να τα κρύψει η σκιά της γης! Αυτήν λοιπόν την αντίληψη έρχεται να χαλάσει ο Αρίσταρχος, «ὡς κινοῦντα τοῦ κόσμου τὴν ἑστίαν» (Πλούταρχος, Ηθικά/Περί του εμφαινομένου προσώπου τω κύκλω της σελήνης).

Όμως ταυτόχρονα με την μετατόπιση της γης που κάνει απ’ το κέντρο του κόσμου ο Αρίσταρχος, μετατοπίζει ή μάλλον καταργεί τον άξονα περιστροφής του ουράνιου σφαιρικού θόλου – αφού θεωρεί πλέον τον θόλο ακίνητο –, και του μένει ο άξονας περιστροφής της γης! Αυτές οι 2 αλλαγές άλλωστε πάνε αναπόσπαστα μαζί, και δεν νοείται η μια χωρίς την άλλη.

Κάποια πολύ πιο αρχαία παράδοση υπήρχε που θα κουβαλούσε το άτοπο του γεωκεντρικού μοντέλου όπως το θέσαμε κι εμείς στο ΜΕΡΟΣ Α΄, αν υποθέταμε ότι και ο ήλιος γυρίζει γύρω απ’ την γη όπως γυρίζει η σελήνη. Και αυτό το άτοπο θα έγινε αντιληπτό από πολύ αρχαίους αστρονόμους.

Έτσι λοιπόν για την περιστροφή της γης περί άξονα μίλησαν κι άλλοι πριν απ’ τον Αρίσταρχο, όπως ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (387-312 π.Χ.), και ο Πλάτων (427-347 π.Χ.). Μάλιστα ο Πλούταρχος αναφερόμενος στον Τίμαιο του Πλάτωνα, λέει:

«Πότερον οὕτως ἐκίνει τὴν γῆν, ὥσπερ ἥλιον καὶ σελήνην καὶ τοὺς πέντε πλάνητας, οὓς ὄργανα χρόνου διὰ τὰς τροπὰς προσηγόρευε, καὶ ἔδει τὴν γῆν “ἰλλομένην περὶ τὸν διὰ πάντων πόλον τεταμένον” μὴ μεμηχανῆσθαι συνεχομένην καὶ μένουσαν, ἀλλὰ στρεφομένην καὶ ἀνειλουμένην νοεῖν, ὡς ὕστερον Ἀρίσταρχος καὶ Σέλευκος ἀπεδείκνυσαν, ὁ μὲν ὑποτιθέμενος μόνον ὁ δὲ Σέλευκος καὶ ἀποφαινόμενος; ».

Μετάφραση. «Ποιός κινούσε έτσι την γη, όπως τον ήλιο και την σελήνη και τους 5 πλανήτες, τους οποίους προσφωνούσε ως όργανα μέτρησης του χρόνου δια τις αλλαγές του καιρού, και ήθελε την γη περιστρεφόμενη δι’ ενός σταθερού πόλου που νοητά επεκτείνονταν, χωρίς να εξαρτάται από μηχανισμό, και χωρίς να στέκεται ακίνητη, αλλά στρεφόμενη και περιφερόμενη την εννοούσε, όπως ύστερα ο Αρίσταρχος και ο Σέλευκος απέδειξαν, ο μεν καταθέτοντας τα επιχειρήματα, ο δε Σέλευκος και επαληθεύοντας αυτά.», Πλούταρχος, Πλατωνικά Ζητήματα, 1006γ.

Τώρα όμως η αλλαγή του άξονα του κόσμου σε άξονα της γης, απαιτεί άλλες 2 ξεχωριστές υποθέσεις απ’ τις οποίες πρέπει να διαλέξουμε την μία:

1.      Ή ότι κλίνει ο άξονας της γης σε σχέση με την εκλειπτική τροχιά,

2.      Ή ότι κλίνει η εκλειπτική τροχιά σε σχέση με τον άξονα της γης.

Και ο Αρίσταρχος προτίμησε την 2η σύμφωνα με την παρακάτω μαρτυρία του Πλουτάρχου:

«ὥσπερ Ἀρίσταρχον … ἐπειρᾶτο μένειν τὸν οὐρανὸν ὑποτιθέμενος, ἐξελίττεσθαι δὲ κατὰ λοξοῦ κύκλου τὴν γῆν, ἅμα καὶ περὶ τὸν αὑτῆς ἄξονα δινουμένην.», Πλούταρχος, Ηθικά/Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς σελήνης (βλέπε το ψηφιοποιημένο κείμενο στην Βικιπαίδεια/Βικιθήκη, https://el.wikisource.org/wiki/Ηθικά/Περί_του_εμφαινομένου_προσώπου_τω_κύκλω_της_σελήνης).

Με τον λοξό κύκλο ο Πλούταρχος αναφέρεται νομίζω στην κλίση της εκλειπτικής σε σχέση με την όρθια θέση του άξονά της, δηλ. τον κατακόρυφο κι επεκτεινόμενο προς τον πολικό αστέρα.

Αν το καλοσκεφτούμε όμως, οι 2 παραπάνω επιλογές είναι το ίδιο πράγμα κι εξαρτάται από ποια οπτική γωνία το βλέπει κάποιος. Αυτό μας θυμίζει την λαϊκή παροιμία:

«Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε.».

Όποια αιτία όμως κι αν επιλέξουμε, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο και δεν υπάρχει λάθος => δηλ. δεν αρμενίζουμε παράλληλα με τον γιαλό, αλλά σχηματίζουμε γωνία (κλίση) μ’ αυτόν.

Έτσι και στην περίπτωσή μας, ο άξονας της γης δεν είναι κάθετος στο επίπεδο της εκλειπτικής, αλλά κλίνει (γέρνει). Απλώς είμαστε συνηθισμένοι στην εικόνα που υπάρχει στα βιβλία και παρουσιάζει πάντα την εκλειπτική σε οριζόντια θέση, και τον άξονα της γης να γέρνει απ’ την κατακόρυφο. Γι αυτό και πάντα μιλάμε για κεκλιμένο άξονα της γης που έχει κλίση απ’ την κατακόρυφο περίπου 23ο. Αν είχαμε όμως συνηθίσει την 2η επιλογή όπου η γη έχει τον άξονά της κατακόρυφο, θα μιλούσαμε για κεκλιμένο επίπεδο εκλειπτικής που έχει κλίση απ’ τον άξονα της γης περίπου 67ο. Ούτε αυτό θα ήταν λάθος.

Κι ας μην ξεχνάμε ότι όσοι κατοικούν στο βόρειο ημισφαίριο κι έξω απ’ την ζώνη που βρίσκεται γύρω απ’ το γεωγραφικό πλάτους των 23ο, βλέπουν πάντα την εκλειπτική να είναι στραβή. Μόνο αυτοί που κατοικούν στην ζώνη γύρω απ’ τις 23ο μπορούν να δουν τον ήλιο να κινείται στο κατακόρυφο επίπεδο και άρα στην κατακόρυφη εκλειπτική. Και σ’ αυτήν την ζώνη βρίσκεται η αρχαία Συήνη (σημερινό Ασσουάν) όπου μέτρησε ο Ερατοσθένης την περιφέρεια της γης με την βοήθεια ενός πηγαδιού κατά το μεσημέρι, όταν δηλ. ο ήλιος ήρθε κατακόρυφα πάνω απ’ τον πυθμένα του (240 π.Χ.)! Ενώ η Ελλάδα βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος ανάμεσα στις 35 και 42 μοίρες.

Η λεπτομέρεια των αρχαίων ελλήνων επιστημόνων

Για να καταλάβουμε την λεπτομέρεια που δείχνουν οι αρχαίοι έλληνες μαθηματικοί στον υπολογισμό των ουρανίων μεγεθών, αξίζει ν’ αναφέρουμε τον παρακάτω υπολογισμό του Αρίσταρχου που είναι αρκετά εύκολος στην κατανόηση.

Στο μοναδικό του σύγγραμμα που σώζεται, το Περί Μεγεθών και Αποστημάτων Ηλίου τε και Σελήνης, δίνει αναλογία για την γωνιακή διάμετρο της σελήνης πάνω στον ζωδιακό κύκλο. Συγκεκριμένα αποδεικνύει την 4η Υπόθεσή του που διατυπώνει ως εξής:

“Ὅ διορίζων κύκλος ἐν τῆ σελήνη τὸ τε σκιερὸν καὶ τὸ λαμπρὸν ἀδιάφορος ἐστὶ τῶ ἐν τῆ σελήνη μεγίστω κύκλω πρὸς αἴσθησιν”.

Δηλ. αποδεικνύει ότι κατά την πανσέληνο, ο κύκλος που βλέπουμε δεν είναι ο μέγιστος κύκλος της σελήνης, αλλά κάποιος μικρότερος. Για να γίνει αυτό καλύτερα κατανοητό, δίνουμε το παρακάτω σχήμα:

4η Υπόθεση (= παραδοχή, αξίωμα) Αρίσταρχου Υποθέτουμε ότι βρισκόμαστε στο σημείο Α (κάπου πάνω στη γη), και κοιτάζουμε την σελήνη που έχει κέντρο Β. Το μάτι μας φθάνει μέχρι τα σημεία Γ και Δ και μπορούμε να δούμε μόνο τον κύκλο που είναι κάθετος στο σχήμα κι έχει διάμετρο την χορδή ΓΔ. Αυτός όμως είναι μικρότερος του μέγιστου κύκλου της σελήνης που έχει διάμετρο την ΕΖ που δεν μπορούμε να δούμε.

Σ’ αυτήν την Υπόθεση ο Αρίσταρχος μετράει την γωνία ΓΑΔ και λέει:

«καὶ ἐπεὶ ὑπόκειται ἡ σελήνη ὑπὸ 15ο μέρος τοῦ ζωδίου ὑποτείνουσα, ἡ ἄρα ὑπὸ ΓΑΔ γωνία βέβηκεν ἐπὶ 15ο μέρος ζωδίου. Τὸ δὲ 15ο μέρος τοῦ ζωδίου τοῦ τῶν ζωδίων ὅλου κύκλου ἐστίν 180 (μοίρες), ὥστε ἡ ὑπὸ τῶν ΓΑΔ γωνία βέβηκεν ἐπὶ 180 (μοίρες) ὅλου τοῦ κύκλου. Τεσσάρων ἄρα ὁρθῶν ἐστίν ἡ ὑπό ΓΑΔ 180 (μοιρών).»

[Ο κύκλος των ζωδίων είναι ο κύκλος των αστερισμών (οι αστερισμοί αναπαρίσταναν ζώδια = ζώα) που κινούνται στη ζώνη ή στο επίπεδο της εκλειπτικής, εκεί δηλ. όπου κινούνται και ο ήλιος, η σελήνη και οι πλανήτες, κι εκεί γίνονται οι εκλείψεις (εξ ου και τ’ όνομά της), και στο μισό του αυτού του κύκλου που είναι ορατός απ’ τη γη αναλογούν 180 μοίρες]

Έτσι ο Αρίσταρχος υπολογίζει την φαινόμενη γωνιακή διάμετρο της σελήνης που είναι το τόξο ΓΔ, σε 1/180 του κύκλου των ζωδίων, δηλ. της εκλειπτικής.

Είναι όμως 1/180 = 0.0055 που σημαίνει λίγο μεγαλύτερη της πραγματικής 0,0047. Και άρα εδώ το λάθος είναι 0,0008/0,0047 = 0,15 ή ποσοστό λάθους 15%, επιτυχία 85%!

Δικαίως λοιπόν η επιστήμη σήμερα δίνει τιμή στους αρχαίους αυτούς έλληνες μαθηματικούς οι οποίοι με απλούς γεωμετρικούς υπολογισμούς, έθεσαν τα θεμέλια των μαθηματικών και της αστρονομίας!

Θεολογική προσέγγιση της ηλιοκεντρικής ιδέας

Η θεώρηση του Αριστάρχου για το ηλιοκεντρικό μοντέλο μετατόπισε το κέντρο του σύμπαντος που θεωρούνταν η γη και δημιούργησε μια ταραχή στους θρησκόληπτους της εποχής του. Τάραξε δηλ. τα γαλήνια θρησκευτικά νερά της ειδωλολατρικής αρχαιότητας. Όμως στον ίδιο ή και σε μεγαλύτερο βαθμό τάραξε η ίδια θεώρηση που έγινε απ’ τον Γαλιλαίο στην μεσαιωνική δυτική Ευρώπη. Και ναι μεν στην αρχαιότητα δικαιολογούμε τους ανθρώπους, διότι η αντίδρασή τους έγινε σύμφωνα με την ειδωλολατρική τους θεώρηση η οποία ως υλιστική και δαιμονική, θέλει τον άνθρωπο και άρα και τον πλανήτη που κατοικεί, στο κέντρο του σύμπαντος.

Όμως στην μεσαιωνική δυτική Ευρώπη που εξουσιάζονταν απ’ την υποτιθέμενη χριστιανική παπική εκκλησία γιατί ταράχτηκαν τα νερά; Δεν έπρεπε η ελευθερία του Χριστού που ποτίζει το πνεύμα των εκκλησιαστικών ανθρώπων και το κάνει χριστιανικό και ταπεινό, να συμπεριλάβει την ηλιοκεντρική θεωρία του Γαλιλαίου ως ακόμα μια πρωτότυπη επιστημονική άποψη; Φυσικά κι έπρεπε. Τότε πώς εξηγείται η σφοδρή εναντίωση της παπικής εκκλησίας που οδήγησε στην καταδίκη της νέας επιστημονικής ιδέας ως αιρετικής, στην απαγόρευση της διάδοσής της, και στον κατ’ οίκον και εφ’ όρου ζωής περιορισμό του Γαλιλαίου (πέθανε όντας περιορισμένος και κατ’ ουσίαν φυλακισμένος μετά από 8 χρόνια);

Να σας πω πως εξηγείται. Η παπική εκκλησία δεν είναι εκκλησία του Χριστού. Διότι με τις διώξεις ανθρώπων, τα βασανιστήρια και τους φόνους στην πυρά, την Ιερά Εξέταση και το καθεστώς τυραννίας και τρομοκρατίας που επέβαλλε, βύθισε την ανθρωπότητα στο σκοτάδι για αιώνες. Απ’ την άλλη μεριά τα σεξουαλικά σκάνδαλά της που απορρέουν απ’ την βλάσφημη υποχρεωτική αγαμία του κλήρου, η παιδεραστία της που αποκαλύπτεται στις μέρες μας (ποιός ξέρει πόσο παλιά είναι) και καταδικάζεται από ευρωπαϊκά και αμερικανικά δικαστήρια, και η απάθεια και αναισθησία που δείχνει ο πάπας αφού δεν αφορίστηκε ποτέ κληρικός του (!), το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα:

Όχι μόνο δεν πρόκειται για εκκλησία του Χριστού, αλλά πρόκειται για άντρο εγκληματιών και παιδεραστών!

Ακόμα και στην αρχαιότητα τα πράγματα δεν ήταν τόσο τυραννικά όσο στην μεσαίωνα του παπισμού, διότι γνωρίζουμε ότι ο Αρίσταρχος κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τους θεούς (για το ηλιοκεντρικό μοντέλο του) μόνο από έναν στωικό φιλόσοφο, τον Κλεάνθη [Πλούταρχος, Ηθικά/Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς σελήνης (βλέπε το ψηφιοποιημένο κείμενο στην Βικιπαίδεια/Βικιθήκη, https://el.wikisource.org/wiki/Ηθικά/Περί_του_εμφαινομένου_προσώπου_τω_κύκλω_της_σελήνης).

Δεν έχουμε περαιτέρω στοιχεία ότι τελικά ο Αρίσταρχος διώχθηκε.

Διαπιστώνουμε πολλές φορές το λάθος που κάνουν σοβαροί δημοσιογράφοι σε έγκριτα μέσα ενημέρωσης όπως του Alan Cowell που γράφει για την εφημερίδα New York Times, στο φύλλο της 31 Οκτωβρίου 1992:

«The dispute between the Church and Galileo has long stood as one of history's great emblems of conflict between reason and dogma, science and faith.»

Μετάφραση. «Η διαμάχη μεταξύ της Εκκλησίας και του Γαλιλαίου υπήρξε από καιρό ένα από τα μεγάλα εμβλήματα της ιστορίας για την σύγκρουση της λογικής με το δόγμα, της επιστήμης με την πίστη.». Βλέπε και την σελίδα, https://www.nytimes.com/1992/10/31/world/after-350-years-vatican-says-galileo-was-right-it-moves.html .

Απαντάμε λοιπόν με τα παραπάνω σε όλους αυτούς τους παραπλανημένους απ’ την αλήθεια ανθρώπους όπως ο ανωτέρω δημοσιογράφος των New York Times, ότι η παπική εκκλησία δεν είναι εκκλησία του Χριστού, κι επιπλέον ότι η αληθινή εκκλησία και πίστη ποτέ δεν ήρθε σε σύγκρουση με την επιστήμη. Απεναντίας το γνήσιο πνεύμα του Χριστιανισμού απ’ την πρώτη στιγμή έδιωξε τις προκαταλήψεις και τις δεισιδαιμονίες της ειδωλολατρίας που οπισθοδρομούσαν τον άνθρωπο, και τον ελευθέρωσε ώστε να μπορεί να πετάξει με τα φτερά της επιστήμης όσο μακριά και ψηλά μπορεί να φτάσει, ανακαλύπτοντας τους νόμους της φύσης και περιγράφοντας τις άπειρες ομορφιές του σύμπαντος που έφτιαξε ο Δημιουργός!

Σήμερα με την λέξη εκκλησία εννοούμε την εκκλησία του Χριστού, αλλά η διαχρονική της σημασία είναι το σύνολο των ανθρώπων που συγκεντρώνονται μ’ ένα κοινό φρόνημα:

Εκκλησία = συγκέντρωση, σύναξη (συναγωγή) ανθρώπων (Δε 4,10, Ιησ 9,2ζ, Κρ 20,2, Α΄ 17,47, Γ΄ 8,14, Α΄ Πα 13,2 και 4, Β΄ Πα 1,3, Έσδ 2,64, Ιωβ 30,28, Ψα 21,26/25,5, Παρ 5,14, Μιχ 2,5, Ιωλ 2,16, Θρ 1,10).

Εκκλησιάζω (Λε 8,3 και 4, Αρ 20,8 και 10, Δε 31,28, Ιησ 18,1, Κρ 20,1, Β΄ 20,14, Γ΄ Βα 8,1, Α΄ Πα 13,5, Β΄ Πα 5,2, Ιερ 33,9).

Εκκλησιαστής (ο τίτλος του ομώνυμου βιβλίου της Π.Δ., Εκ 1,1 και 2 και 12/7,27/12,8 και 9 και 10).

[Στην αγγλική γλώσσα η λέξη εκκλησιαστής μεταφράζεται ως ο κήρυκας, ο κληρικός, αυτός που μιλάει έχοντας εκκλησιαστική εξουσία => ecclesiastic, priest, priecher. Όμως η έννοια δεν είναι ακριβώς αυτή, αλλά εκκλησιαστής σημαίνει αυτός που συγκεντρώνει το πλήθος, για να τους μιλήσει όχι απαραίτητα ο ίδιος, αλλά μάλλον άλλος, Αυτός που υπάρχει πάντα πίσω απ’ τους προφήτες, ο αληθινός Θεός που δίνει την θεοπνευστία, ο μόνος Άγιος και Δίκαιος που αξίζει ν’ ακουστεί. Γι αυτό και ο τίτλος του βιβλίου Εκκλησιαστής (Ecclesiastes) παραπέμπει στον θεόπνευστο ομιλητή που μιλάει εκ μέρους του Θεού.]