Θεσσαλονίκη   24-10-2020

            Κι αφού δώσαμε τον ορισμό του ορθού δόγματος (βλέπε την σελίδα μας,

            ΤΟ ΘΗΡΙΟ ΚΑΙ Ο ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΗΣ (ΜΕΡΟΣ Α΄) – ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΜΙΑΣ, ΑΓΙΑΣ, ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΗΚΕ ,)

            ας ξεκινήσουμε με το θέμα μας και πρώτα απ’ όλα με τον ορισμό του αντίχριστου. Όπως έχουμε επισημάνει στην Αρχική σελίδα (Home page) του ιστολογίου μας, https://www.michaelagainstantichrist.com/  , αντίχριστος δεν είναι ένας, αλλά ήδη ήταν πολλοί στην εποχή του ευαγγελιστή Ιωάννη όπως μας λέει ο ίδιος (Α΄ Ιω 2,18-19), και άρα σε κάθε εποχή είναι πολλοί! Τέτοιοι ήταν οι αιρεσιάρχες που πέρασαν και τάραξαν την εκκλησία παραπλανώντας πολλούς, αλλά καταδικάστηκαν και αφορίστηκαν. Τέτοιοι όμως υπάρχουν και σήμερα πολλοί που λόγω της αδιαφορίας της εκκλησιαστικής ηγεσίας και γενικά των επισκόπων, αλωνίζουν σχεδόν σε κάθε μητρόπολη παραπλανώντας τα πρόβατα του Θεού! Δεν μιλάμε για τους δηλωμένους αιρετικούς όπως τους μάρτυρες του Ιεχωβά και άλλες θρησκευτικές (αποκαλούμενες χριστιανικές) ομάδες, αλλά μιλάμε για τους λύκους που δρουν μέσα στην ορθόδοξη εκκλησία. Ένας τέτοιος είναι και ο Κωνσταντίνος Σιαμάκης, για τον οποίο έχουμε πει πολλά και θα πούμε και στο εν λόγω θέμα, καθώς θα προβάλλουμε την αντιχριστιανική του και δήθεν επιστημονική του θέση πάνω σε ζητήματα της Αποκάλυψης.

                                    Αντίχριστος = ψευδοπροφήτης

Οι απόστολοι μέσα στην Καινή Διαθήκη έχουν δώσει τον σωστό ορισμό του αντίχριστου, και συχνά με συνώνυμες λέξεις όπως, ψευδόχριστος (Μθ 24,24), ψευδοπροφήτης (Μκ 13,22), ψευδαπόστολος (Β΄ 11,13), ψευδοδιδάσκαλος (Β΄ Πε 2,1), ψευδολόγος (Α΄ Τιμ 4,2), ψευδάδελφος (Γα 2,4, Β΄ Κο 11,26), εργάτης δόλιος (Β΄ 11,13), κακός εργάτης (Φλπ 3,2), λύκος (Μθ 7,15, Πρξ 20,29), κλέφτης και ληστής (Ιω 10,8). Όπως βλέπουμε οι λέξεις ταιριάζουν μόνο σ’ αυτούς που παριστάνουν τον χριστιανό και ευσεβή διδάσκαλο και ποιμένα, αλλά στην πραγματικότητα εμφανίζουν το ψεύτικο πρόσωπό τους και όχι το αληθινό. Διότι το αληθινό τους πρόσωπο είναι εκ του διαβόλου, και σκοπό έχουν να πλανήσουν και να κλέψουν τα πρόβατα απ’ την μάντρα του Θεού!

Και στα μέσα του 2ου αι. ο Πολύκαρπος Σμύρνης κάνοντας ίδια χρήση του όρου αντίχριστος λέει χαρακτηριστικά:

«ἀπεχόμενοι τῶν σκανδάλων καὶ τῶν ψευδαδέλφων καὶ τῶν ἐν ὑποκρίσει φερόντων τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου, οἵτινες ἀποπλανῶσι κενοὺς ἀνθρώπους. 7.1 Πᾶς γάρ, ὃς ἂν μὴ ὁμολογῇ, Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθέναι, ἀντίχριστός ἐστιν· καὶ ὃς ἂν μὴ ὁμολογῇ τὸ μαρτύριον τοῦ σταυροῦ, ἐκ τοῦ διαβόλου ἐστίν· καὶ ὃς ἂν μεθοδεύῃ τὰ λόγια τοῦ κυρίου πρὸς τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας καὶ λέγῃ μήτε ἀνάστασιν μήτε κρίσιν, οὗτος πρωτότοκός ἐστι τοῦ σατανᾶ.», Προς Φιλιππησίους, 6,3-7,1.         

Η ευστοχία του Πολυκάρπου είναι αξιοσημείωτη παρόλο που δίνει το ίδιο νόημα με αρκετές φράσεις και λέξεις: αντίχριστοι είναι αυτοί που φέρουν τ’ όνομα του Κυρίου ψευδώς (ἐν ὑποκρίσει) με σκοπό να αποπλανούν! 

Όμως λίγο αργότερα γύρω στο 180 ο όρος αντίχριστος ταυτίστηκε λανθασμένα με τον άνθρωπο της επίγειας εξουσίας που διεκδικεί τον σεβασμό και την προσκύνησή του απ’ όλους τους ανθρώπους, ως ερμήνευμα του θηρίου της γνωστής περικοπής της Αποκάλυψης (1ο θηρίο, κεφ. 13). Και ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον αντίχριστο μ’ αυτόν το ορισμό ήταν ο Ειρηναίος Λουγδούνου. Και σήμερα ακόμα επικρατεί η αντίληψη (λεξικολογική) σε όλους σχεδόν τους χριστιανούς ότι αυτό το θηρίο είναι ο αντίχριστος.      

Στο θηρίο όμως (το 1ο) της Αποκάλυψης δεν ταιριάζει ο όρος αντίχριστος, αλλά ταιριάζει στο 2ο θηρίο, τ’ οποίο ο Ιωάννης παρακάτω ονομάζει ψευδοπροφήτη (Απ 20,4 & 6)!

Ο Ειρηναίος για να δώσει μια καλύτερη αιτιολόγηση του όρου αντίχριστος, παίρνει και την περικοπή του απ. Παύλου – η οποία περικοπή πάλι κατά γενική σχεδόν άποψη των θεολόγων έχει νομιστεί ότι αναφέρεται στα έσχατα, δηλ. τα τελευταία γεγονότα της εκκλησιαστικής ιστορίας πριν την Δευτέρα Παρουσία –, για να δείξει την δράση αυτού του ανθρώπου ενάντια στο Χριστό, και λέει:

            «Ὁ Ἀπόστολός φησιν· «Ἀνθ' ὧν τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ οὐκ ἐδέξαντο εἰς τὸ σωθῆναι αὐτούς, διὰ τοῦτο πέμπει αὐτοῖς ὁ Θεὸς ἐνέργειαν πλάνης εἰς τὸ πιστεῦσαι αὐτοὺς τῷ ψεύδει [Β΄ Θε 2,10-11]», τοῦ μὲν γὰρ ἐρχομένου ἰδίᾳ γνώμῃ τὴν ἀπιστίαν ἀνακεφαλαιουμένου πρὸς ἑαυτὸν καὶ αὐτεξουσίου πράξαντος ὅσα καὶ πράξει καὶ εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ καθίσαντος, ἵνα ὡς Χριστὸν αὐτὸν προσκυνήσουσιν οἱ πλανώμενοι ὑπ' αὐτοῦ [Β΄ Θε 2,4], διὸ καὶ δικαίως εἰς τὴν κάμινον βληθήσονται τοῦ πυρός [Απ 20,10], τοῦ Θεοῦ δὲ κατὰ τὴν ἰδίαν πρόγνωσιν προειδότος τὰ πάντα καὶ ἁρμόζοντι καιρῷ τὸν τοιοῦτον μέλλοντα ἔσεσθαι ἐπάγοντος «εἰς τὸ πιστεῦσαι αὐτοὺς τῷ ψεύδει», οὗ τὴν παρουσίαν Ἰωάννης ἐνταῦθα οὕτως ἐμήνυσεν. 23 Περὶ τοῦ ὑπασπιστοῦ, ὃν καὶ ψευδοπροφήτην καλεῖ, «ἐλάλει», φησίν, «ὡς δράκων [Απ 13,11]». Ἵνα οὖν μή τις αὐτὸν θεϊκῇ δυνάμει δόξει ποιεῖν τὰ σημεῖα, ἀλλὰ μαγικῇ ἐνεργείᾳ, ἔφη· «Καὶ πλανᾷ τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς. [Απ 13,14]»,

Ειρηναίος, Κατά Αιρέσεων (ή Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως), βιβλίο 5ο ή PG 7(2ος).

            Στην φράση που βάλαμε σε πορτοκαλί φόντο ο Ειρηναίος λέει ότι αυτός ο άνθρωπος που θα ανακεφαλαιώσει την απιστία στο πρόσωπό του (θα τον ονομάσει σε άλλα σημεία αντίχριστο, κι εδώ υπασπιστή του όνομάζει το 2ο θηρίο, τ’ οποίο ο Ιωάννης θα ονομάσει ψευδοπροφήτη) θα προσκυνηθεί στη  θέση του Χριστού, αλλά κάνει ερμηνευτικό λάθος, καθώς ο Παύλος στο σημείο αυτό μιλάει για τη θέση του Θεού και όχι του Χριστού:

«μή τις ὑμᾶς ἐξαπατήσῃ κατὰ μηδένα τρόπον· ὅτι ἐὰν μὴ ἔλθῃ ἡ ἀποστασία πρῶτον καὶ ἀποκαλυφθῇ ὁ ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας, ὁ υἱὸς τῆς ἀπωλείας, ὁ ἀντικείμενος καὶ ὑπεραιρόμενος ἐπὶ πάντα λεγόμενον Θεὸν ἢ σέβασμα, ὥστε αὐτὸν εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ καθίσαι, ἀποδεικνύντα ἑαυτὸν ὅτι ἔστι Θεός.», Β΄ Θε 2,4.

            Μπορεί βέβαια να μην υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στον Θεό και στον Χριστό για ένα απλοϊκό χριστιανό, αλλά μ’ όλ’ αυτά που λέει συνοδευτικά εδώ ο Παύλος, είναι ξεκάθαρο ότι ο άνθρωπος αυτός που θα καταληφθεί από τέτοια υπέρμετρη αλαζονεία, δεν ανήκει σε κάποια συγκεκριμένη χριστιανική μερίδα, αλλά σε κάτι γενικότερο που καταλαμβάνει όλη την κοινωνία, χριστιανούς και μη, και η οποία έχει κάποιο, έστω στοιχειώδες σέβασμα ως θεό.

Επιπλέον, με το δεδομένο ότι οι χριστιανοί των 2 πρώτων αιώνων δεν είχαν ναούς, ο Παύλος με την λέξη ναό, κάνει μια παρομοίωση στα γενικότερα ανθρώπινα μέτρα θέλοντας ν’ αναπαραστήσει όχι την εικόνα ενός ναού, αλλά του μέρους εκείνου της καρδιάς των ανθρώπων τ’ οποίο σέβεται έναν οποιονδήποτε θεό! Η εικόνα δηλ. που δίνει ο Παύλος, δεν είναι εικόνα χριστιανική αλλά πανανθρώπινη, μοιάζοντας λίγο στο νόημα που χρησιμοποιούμε εμείς σήμερα όταν λέμε για κάποιον αθεόφοβο και αναίσθητο άνθρωπο την παροιμιώδη φράση: «αυτός δεν έχει ιερό και όσιο!». Εννοώντας έτσι, ότι όχι μόνο χριστιανός δεν είναι, αλλά δεν πιστεύει σε κανένα θεό, και δεν φοβάται και δεν ντρέπεται τίποτα! Το παράδειγμά μας μοιάζει με την παραβολή του άδικου κριτή, όπου ο Χριστός λέει χαρακτηριστικά για τον άδικο αυτόν κριτή, ότι ήταν «τὸν Θεὸν μὴ φοβούμενος καὶ ἄνθρωπον μὴ ἐντρεπόμενος» (Λκ 18,2).

Όμως και στα 2 παραδείγματα που φέραμε, στην παροιμιώδη φράση και στην παραβολή του άδικου κριτή, ο άδικος αυτός άνθρωπος δεν ζήτησε να προσκυνηθεί από ανθρώπους! Κι εδώ βρίσκεται η διαφορά των παραδειγμάτων απ’ τον λόγο του Παύλου: ο Παύλος δεν μιλάει για κάποιον που είναι απλώς ένας ασεβής χωρίς ιερό και όσιο, αλλά έχει το επιπλέον της ασέβειας χαρακτηριστικό ότι θέλει να προσκυνείται ως θεός! Αλλά είναι τόσο επιτήδειος ώστε ξέρει να καμουφλάρει την ασέβειά του χωρίς να γίνεται αντιληπτός απ’ τους ανθρώπους γύρω του, άρα εμφανίζεται ως κοινωνικώς σεβαστός! Επομένως έχει κάποιο κοινωνικό ή δημόσιο αξίωμα που τον διακρίνει! Επιπλέον ο Παύλος δεν τον χαρακτηρίζει με κάποιον απ’ τους γνωστούς καινοδιαθηκικούς όρους που αναφέραμε, όπως π.χ. αντίχριστο ή ψευδοπροφήτη!

Και στο τέλος ο ασεβής με το κοινωνικό αξίωμα αποκαλύπτει την πραγματική του φιλοδοξία: θ’ απαιτήσει απ’ τους ανθρώπους να τον προσκυνούν ως θεό! Γι αυτό και ο Παύλος κατόπιν λέει:

«Οὐ μνημονεύετε ὅτι ἔτι ὢν πρὸς ὑμᾶς ταῦτα ἔλεγον ὑμῖν; 6 καὶ νῦν τὸ κατέχον οἴδατε, εἰς τὸ ἀποκαλυφθῆναι αὐτὸν ἐν τῷ ἑαυτοῦ καιρῷ· 7 τὸ γὰρ μυστήριον ἤδη ἐνεργεῖται τῆς ἀνομίας, μόνον ὁ κατέχων ἄρτι ἕως ἐκ μέσου γένηται· 8 καὶ τότε ἀποκαλυφθήσεται ὁ ἄνομος, ὃν ὁ Κύριος ἀναλώσει τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ καὶ καταργήσει τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς παρουσίας αὐτοῦ· 9 οὗ ἐστιν ἡ παρουσία κατ' ἐνέργειαν τοῦ σατανᾶ ἐν πάσῃ δυνάμει καὶ σημείοις καὶ τέρασι ψεύδους», Β΄ Θε 2,5-9.  

Άρα, ο ιδιαίτερα ασεβής αυτός άνθρωπος του οποίου η ασέβεια ξεπερνάει κάθε ασέβεια αφού θέλει να πλαισιώσει την ασέβειά του με την προσκύνησή του ως θεού, χαρακτηρίζεται απ’ τον Παύλο ως ο άνομος που θ’ αποκαλυφθεί στον καιρό του, και η μοναδικότητά του θα συνοδεύεται από σημεία και τέρατα, δηλ. υπερφυσικά σημεία, που θα είναι όμως ψεύτικα κατά το ψεύδος και την απατηλή ενέργεια του σατανά! Με δεδομένο όμως ότι η ίδια η Αποκάλυψη ερμηνεύει το θηρίο ως έναν αυτοκράτορα που θα κηρύξει διωγμό εναντίον των χριστιανών (όπως και άλλοι αυτοκράτορες μικρότερης εμβέλειας και ισχύος πριν απ’ αυτόν = τα 7 κεφάλια και τα 10 κέρατα, Απ 17,7-14) έχοντας συγχρόνως την απαίτηση να προσκυνηθεί, η ανάλογη και όμοια στο νόημα παραπάνω περικοπή του Παύλου ερμηνεύεται και αυτή με τον ίδιο τρόπο!

Είναι γνωστή η αλαζονεία κάποιων αυτοκρατόρων μερικοί απ’ τους οποίους είχαν την απαίτηση να προσφωνούνται ως θεοί και κήρυξαν επίσημο διωγμό των χριστιανών σε όλη την ρωμαϊκή επικράτεια. Πρώτος τέτοιος ήταν ο Δομιτιανός (αυτοκρατορεία 81-96), και τελευταίος ήταν ο Διοκλητιανός (αυτοκρατορεία 284-305), ο οποίος κήρυξε και τον σκληρότερο διωγμό! Γράφει σχετικά ο ελβετός θεολόγος P. Schaff (1819-1893) στο μνημειώδες οκτάτομο έργο του Ιστορία της Εκκλησίας:

«But Domitian (81–96), a suspicious and blasphemous tyrant, accustomed to call himself and to be called "Lord and God," treated the embracing of Christianity a crime against the state, and condemned to death many Christians, even his own cousin, the consul Flavius Clemens, on the charge of atheism.» Μετάφραση => « Αλλά ο Δομιτιανός (81–96), ένας καχύποπτος και βλάσφημος τύραννος, συνηθισμένος να αποκαλεί τον εαυτό του και να αποκαλείται «Κύριος και Θεός», αντιμετώπισε την υιοθέτηση του Χριστιανισμού ως έγκλημα κατά του κράτους και καταδίκασε σε θάνατο πολλούς Χριστιανούς, ακόμη και τον ξάδερφό του, τον ύπατο Φλάβιο Κλήμη, με την κατηγορία του αθεϊσμού.», P. Schaff, History of the Christian Church, Volume II: Ante-Nicene Christianity. A.D. 100-325, 3η έκδοση ηλεκτρονική 2002, σελ. 32.

Και παρακάτω θα γράψει για τους διωγμούς του Διοκλητιανού:

«The fiendish cruelty of Nero, the jealous fears of Domitian, the unimpassioned dislike of Marcus, the sweeping purpose of Decius, the clever devices of Valerian, fell into obscurity when compared with the concentrated terrors of that final grapple» Μετάφραση => «Η φρικτή σκληρότητα του Νέρωνα, οι ζηλότυποι φόβοι του Δομιτιανού, η χωρίς εμπάθεια αντίθεση του Μάρκου Αυρήλιου, ο σαρωτικός σκοπός του Δεκίου, οι έξυπνες συσκευές του Βαλεριανού, έπεσαν σε ασημαντότητα αν συγκριθούν με τους συγκεντρωτικούς τρόμους αυτής της τελικής μάχης.», σελ. 44.

Για τον ίδιο τον Διοκλητιανό ο συγγραφέας γράφει:

«He was called, as the Lord and Master of the world, Sacratissimus Dominus Noster; he guarded his Sacred Majesty with many circles of soldiers and eunuchs, and allowed no one to approach him except on bended knees, and with the forehead touching the ground, while he was seated on the throne in rich vestments from the far East. Μετάφραση => «Αποκαλούνταν ως ο Κύριος του κόσμου, ο Πανιερώτατος Κύριός μας, η Ιερή του Μεγαλειότητα φρουρούνταν από πολλούς κύκλους στρατιωτών κι ευνούχων, και δεν επιτρέπονταν σε κάποιον να τον πλησιάσει αν δεν ήταν γονατιστός και με το μέτωπο στο έφαφος, ενώ ο ίδιος καθόταν στο θρόνο στολισμένος με πλούσια άμφια απ’ την μακρινή Ανατολή.», σελ. 45. 

Την ηλεκτρονική έκδοση του έργου του Schaff θα τη βρείτε εδώ,

 http://www.ccel.org/ccel/schaff/hcc2.html .

Κι έτσι τώρα αντιλαμβανόμαστε, ότι ο Παύλος δεν αναφέρεται στα έσχατα (!), αλλά προϊδεάζει με την προφητεία του τους χριστιανούς Θεσσαλονικείς που είχαν μεγάλη αγωνία για την Δευτέρα Παρουσία (ώστε συνέβη να παρατήσουν ορισμένοι τις δουλειές τους (Β΄ Θε 3,11-12)!], δίνοντάς τους το χρονικό περιθώριο ότι θα περάσει αρκετός χρόνος ακόμα μέχρι να έρθει η Δευτέρα Παρουσία, αφού άλλα μεγάλα γεγονότα που διασταυρώνονται με την πίστη πρέπει να προηγηθούν! Κι αυτά τα γεγονότα θα είναι οι διωγμοί που θα κηρυχτούν από αλαζόνες αυτοκράτορες! Και ο 1ος διωγμός που θα συνοδεύει έναν αλαζόνα αυτοκράτορα θα συμβεί επί Νέρωνος το 64. Δεδομένου δηλ. ότι ο Παύλος γράφει την εν λόγω Επιστολή του στα 51-52, άρα ο 1ος αυτοκρατορικός διωγμός θα γίνει 12-13 χρόνια μετά, και ο τελευταίος (του Διοκλητιανού) μετά από 2,5 σχεδόν αιώνες! Άρα, οι χριστιανοί έχουν πολλά να περάσουν πριν την Δευτέρα Παρουσία!  

Το νόημα λοιπόν των λόγων του Παύλου είναι να τονίσει την ανάγκη των χριστιανών για πνευματική επαγρύπνηση κι εγρήγορση, και όχι για υλική, τέτοια που να τους κρατάει άγρυπνους απ’ τον ύπνο, αγωνιώδεις και άπραγους από τις καθημερινές εργασίες που χρειάζονται για τα προς το ζειν! Έτσι, τους προφητεύει για μεγάλα γεγονότα που έρχονται, και χωρίς να είναι αυτά η Δευτέρα Παρουσία, θα κριθεί η πίστη όλων! Γι αυτό και κλείνει την προφητεία του με τα εξής:

«καὶ διὰ τοῦτο πέμψει αὐτοῖς ὁ Θεὸς ἐνέργειαν πλάνης εἰς τὸ πιστεῦσαι αὐτοὺς τῷ ψεύδει, 12 ἵνα κριθῶσι πάντες οἱ μὴ πιστεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ, ἀλλ' εὐδοκήσαντες ἐν τῇ ἀδικίᾳ.», Β΄ Θε 2,11-12.     

Το κριθῶσι  εδώ σημαίνει κατακριθούν (= καταδικαστούν) αφού το κατηγορούμενο πάντες είναι αυτοί που θα θαυμάσουν και θα υποκύψουν στα σημεία του ψεύδους, της πλάνης και της αδικίας! Άλλωστε η κρίση (= δίκη) είναι ταυτόχρονη και με την καταδίκη των τελευταίων!

Ποια είναι όμως αυτά τα σημεία και τέρατα της πλάνης και του ψεύδους;

Οι αυτοκράτορες-διώκτες των χριστιανών δεν έκαναν βέβαια υπερφυσικά σημεία, αλλά το δυνατό στοιχείο του εντυπωσιασμού τους ήταν ο φόβος που ενέπνεε η πανίσχυρη και αμείλικτη εξουσία τους πάνω στη ζωή των πολιτών! Ακόμα και στις περιπτώσεις όπου οι χριστιανοί καλούνταν να θυσιάσουν στα είδωλα και όχι στον αυτοκράτορα, πάλι η αιτία του διωγμού ήταν το αλαζονικό γινάτι του αυτοκράτορα που στην πραγματικότητα δεν μπορούσε να δεχθεί από φθόνο προς τους χριστιανούς, ότι η πίστη τους αψηφά τα βασανιστήρια και τον θάνατο!

Πόσοι χριστιανοί φοβήθηκαν για την ζωή τους, ή τα βασανιστήρια, ή την φυλάκιση, ή την εξορία, και βρέθηκαν να προσκυνήσουν την εικόνα ή το άγαλμα του αυτοκράτορα, ή να θυσιάσουν προς τιμήν του ίδιου ή των ειδώλων; 

Και τότε βγαίνει αληθινός ο λόγος του Κυρίου στην παραβολή του σπορέως (που την ακούσαμε στο Ευαγγελικό ανάγνωσμα της περασμένης Κυριακής 11 Οκτωβρίου) για τον σπόρο που έπεσε στο πετρώδες έδαφος:

«οὐκ ἔχει δὲ ῥίζαν ἐν ἑαυτῷ ἀλλὰ πρόσκαιρός ἐστι, γενομένης δὲ θλίψεως ἢ διωγμοῦ διὰ τὸν λόγον εὐθὺς σκανδαλίζεται.», Μθ 13,21, Μκ 4,17.

Εδώ όμως τώρα συνδέονται και οι προφητικές φράσεις του Χριστού που λέει σε άλλο σημείο, στην περικοπή όπου ο Κύριος προφητεύει-απαντάει στην απορία των μαθητών για τον χρόνο της συντέλειας και της Δευτέρας Παρουσίας:

«τότε παραδώσουσιν ὑμᾶς εἰς θλῖψιν καὶ ἀποκτενοῦσιν ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθε μισούμενοι ὑπὸ πάντων τῶν ἐθνῶν διὰ τὸ ὄνομά μου.10καὶ τότε σκανδαλισθήσονται πολλοὶ καὶ ἀλλήλους παραδώσουσι καὶ μισήσουσιν ἀλλήλους.11καὶ πολλοὶ ψευδοπροφῆται ἐγερθήσονται καὶ πλανήσουσι πολλούς,», Μθ 24,9-11.

Και στο τέλος της προφητείας Του ο Κύριος λέει:

«ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οὐ μὴ παρέλθῃ ἡ γενεὰ αὕτη μέχρις οὗ πάντα ταῦτα γένηται.», Μθ 24,34, Μκ 13,30, Λκ 21,32.  

Βλέπουμε ότι κοντά ή μετά απ’ τα μαρτύρια των χριστιανών ο Κύριος προλέγει και τους ψευδοπροφήτες! Και ότι αυτά που προφητεύει είναι τόσο κοντά, ώστε η γενιά του Χριστού θα τα ζήσει! Γνωρίζουμε επίσης ότι στην προφητεία Του αυτή ο Κύριος προλέγει και την πόλεμο που θα φέρει την καταστροφή του Ναού των Ιεροσολύμων (70 μ.Χ.)! Όμως ο 1ος διωγμός των χριστιανών όπως είδαμε, γίνεται επί Νέρωνος το 64. Έτσι, τα 2 αυτά γεγονότα είναι πολύ κοντά!  

Πόσο λοιπόν σχετίζονται οι ψευδοπροφήτες με τους διωγμούς των χριστιανών; Μήπως αυτούς τους ψευδοπροφήτες αντιπροσωπεύει ο ψευδοπροφήτης της Αποκάλυψης;

Θα προσπαθήσουμε ν’ απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα που έχουν ενδιαφέρον για την διαλεύκανση της ταυτότητας του ψευδοπροφήτη που είναι το 2ο θηρίο, αλλά τηρώντας την επιστημονική θεολογική αρχή πρέπει να δούμε πρώτα κάποια εισαγωγικά θέματα της Αποκάλυψης που κι αυτά παρουσιάζουν ενδιαφέρον. 

Εξάλλου πιστεύουμε, ότι χρειαζόταν καταρχήν η λεξικολογική διευκρίνιση του όρου αντίχριστος στην Καινή Διαθήκη, ο οποίος όπως δείξαμε, απ’ την εποχή του Ειρηναίου (τέλη του 2ου αι.), έχει ξεφύγει και έχει μετατοπιστεί στο 1ο θηρίο, ενώ είναι συνώνυμο του ψευδοπροφήτη και άρα ανήκει στο 2ο θηρίο!

                        Η Αποκάλυψη κατά τους πρώτους πατέρες

Όλα τα βιβλία της Αγίας Γραφής μαρτυρούνται από πολύ νωρίς. Καταρχήν, όλη η Παλαιά Διαθήκη μαρτυρείται απ’ την 1η στιγμή της εκκλησίας, αφού οι εβραίοι και όλοι οι προσήλυτοι στον Ιουδαϊσμό που έγιναν χριστιανοί, υπέδειξαν αμέσως τον ακριβή Κανόνα της. Εξάλλου μέχρι την στιγμή εκείνη δεν υπήρχε κάποια αμφιβολία ή αντίρρηση για τον Κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης, και όλα όσα λέγονται περί Ιουδαϊκής αποκαλυπτικής γραμματείας, θ’ αποδείξουμε ότι είναι πλάσματα της φαντασίας των νεώτερων σχολών (κυρίως γερμανικών) της προτεσταντικής θεολογίας, η οποία παραπαίει ανάμεσα στην αθεΐα και στην πλάνη, έτσι ώστε δεν υπάρχει ανάγκη να καταπιαστούμε με το ζήτημα της αυθεντικότητας της Αποκάλυψης ως θεοπνεύστου βιβλίου. Απλώς και μόνο χάριν της στοιχειώδους επιστημονικής θεολογίας, θ’ αναφέρουμε μόνο ενδεικτικά σαν περίληψη της ιστορικής συνέχειας, τις μαρτυρίες ορισμένων πατέρων:

Ιουστίνος (…-165)

Χριστιανός φιλόσοφος και μάρτυς, ο οποίος στο έργο του Διάλογος προς Τρύφωνα που το γράφει γύρω στο 135 μνημονεύει την Αποκάλυψη ως έργο του απόστολου Ιωάννη. Αλλ’ επειδή έχει μερικώς παρεξηγήσει την χιλιετή βασιλεία (Απ 20,4 & 6), θα δούμε τα λόγια του αναλυτικά λίγο παρακάτω όπου και διαπραγματευόμαστε το συγκεκριμένο θέμα.

Ειρηναίος Λουγδούνου (Λυών, 130-202)

Έχει γράψει ερμηνεία πάνω στον περίφημο αριθμό χξςʹ = 666 του θηρίου που αναφέρεται στο Απ 13,18 και στην χιλιετή βασιλεία και είδαμε παραπάνω απόσπασμα του έργου του (και θα εξετάσουμε κι άλλο παρακάτω καθώς έχει και αυτός παρεξηγήσει μερικώς την χιλιετή βασιλεία!). Επομένως αναφέρεται σαφώς στην Αποκάλυψη του απόστολου κι ευαγγελιστή Ιωάννη, στο έργο του Κατά Αιρέσεων (ή Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως), 5,30 ή PG 7(2ος),1203Β. 

Μελίτων Σάρδεων (…-190)

Έχει γράψει μεταξύ πολλών άλλων έργων κι ένα με τίτλο Περὶ τοῦ ∆ιαβόλου καὶ τῆς Ἀποκαλύψεως Ἰωάννου. Αυτό και πολλά απ’ τα έργα του που δεν σώθηκαν, μαρτυρούνται απ’ τον Ευσέβιο Καισαρείας (Εκκλ. Ιστορία, 4,26,2-10).

Στο δε έργο του Περί Πάσχα απ’ τ’ οποίο σώζονται αποσπάσματα, έχει για τον Χριστό τις φράσεις που μόνο η Αποκάλυψη περιέχει (Απ 21,6 & 22,13):

«Οὗτός ἐστιν τὸ Α καὶ τὸ Ω. Οὗτός ἐστιν ἀρχὴ καὶ τέλος», Οxford Early Christian Τexts, Melito of Sardis, On Pascha and fragments, σελ. 59.

Ιππόλυτος Πόρτου (= λιμάνι Ρώμης, 170-236)

Στο έργο του Απόδειξις περί Χριστού και αντίχριστου (PG 10,726-788) παραθέτει αυτούσια κομμάτια απ’ το κείμενο της Αποκάλυψης, και συγκεκριμένα: Απ κεφ. 17 & 18 στις σελ. 756-760, Απ 11,3-7 στη σελ. 765, Απ 13,11-18 στη σελ. 768, Απ κεφ. 12 όλο στη σελ. 780. Στο δε πρώτο παράθεμα κάνει την εξής εισήγηση:

«Οὗτος γὰρ ἐν Πάτμω τὴ νήσω ὤν, ὁρᾶ ἀποκάλυψιν μυστηρίων φρικτῶν, ἅτινα διηγούμενος ἀφθόνως καὶ ἑτέρους διδάσκει. Λέγε μοι, μακάριε Ἰωάννη, ἀπόστολε καὶ μαθητὰ τοῦ Κυρίου, τί εἶδες καὶ ἤκουσας περὶ Βαβυλῶνος; … καὶ γὰρ αὐτή σε ἐξώρισε.», PG 10,756.

Και σε άλλο έργο του, στο Κατά αιρέσεως Νοητού παραθέτει το κομμάτι, Απ 19,11-13, ως εξής: «Ἰωάννης μὲν γαρ λέγει Λόγον, … ὑποβὰς ἐν τῆ Ἀποκαλύψει ἔφη. Καὶ ἴδον τὸν οὐρανὸν ἠνεωγμένον, καὶ ἰδοὺ ἵππος λευκὸς, καὶ ὁ καθήμενος ἐπ’ αὐτοῦ πιστὸς καὶ ἀληθινὸς, … καὶ κέκληται τὸ ὅνομα αὐτοῦ, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ.», PG 10,824.

Ευσέβιος Καισαρείας (265-339)

Στην Εκκλησιαστική Ιστορία του γράφει:

«τῶν δὲ Ἰωάννου γραμμάτων πρὸς τῷ εὐαγγελίῳ καὶ ἡ προτέρα τῶν ἐπιστολῶν παρά τε τοῖς νῦν καὶ τοῖς ἔτ᾿ ἀρχαίοις ἀναμφίλεκτος ὡμολόγηται, ἀντιλέγονται δὲ αἱ λοιπαὶ δύο, τῆς δ᾿ Ἀποκαλύψεως εἰς ἑκάτερον ἔτι νῦν παρὰ τοῖς πολλοῖς περιέλκεται ἡ δόξα· ὁμοίως γε μὴν ἐκ τῆς τῶν ἀρχαίων μαρτυρίας ἐν οἰκείῳ καιρῷ τὴν ἐπίκρισιν δέξεται καὶ αὐτή.», Εκκλ. Ιστορία, 3,24,17-18.

Στα παραπάνω λόγια του Ευσεβίου φαίνονται και τα 5 έργα του ευαγγελιστή Ιωάννη, απ’ τα οποία το Ευαγγέλιο και η Α΄ Επιστολή δεν έχουν καμιά αμφισβήτηση, αλλ’ οι Επιστολές Β΄ και Γ΄ αντιλέγονται = αμφισβητούνται από μερίδα αρχαίων πατέρων! Τ’ αντιλεγόμενα είναι επίθετο που σημαίνει ό,τι ακριβώς σημαίνει και στη φράση του Ευαγγελίου που λέγεται για τον Χριστό, «Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον.» (Λκ 2,34). Επομένως αντιλεγόμενον δεν είναι αυτό που αμφισβητείται απ’ όλους, αλλ’ από μερίδα, μικρή ή μεγάλη.

Τέλος ο Ευσέβιος κάνει λόγο για την Αποκάλυψη επισημαίνοντας ότι, «εἰς ἑκάτερον ἔτι νῦν παρὰ τοῖς πολλοῖς», που σημαίνει ότι σε κάποιον άλλον Ιωάννη νομίζουν πολλοί ότι πρέπει ν’ αποδοθεί η συγγραφή και άρα η δόξα της Αποκάλυψης! Θα δούμε παρακάτω πώς αυτός ο άλλος Ιωάννης, που φέρεται ως πρεσβύτερος «μπήκε» στην ιστορία.

Όμως λίγο παρακάτω ο Ευσέβιος, λέει:

« ἔτι τε, ὡς ἔφην, ἡ Ἰωάννου Ἀποκάλυψις, εἰ φανείη· ἥν τινες, ὡς ἔφην, ἀθετοῦσιν, ἕτεροι δὲ ἐγκρίνουσιν τοῖς ὁμολογουμένοις.», 3,25,4,1-5,1. Βλέπουμε τώρα εδώ, ότι οι πολλοί της πλευράς εκείνης που αμφισβητούν την Αποκάλυψη, έγιναν τινες = κάποιοι, δηλ. λίγοι!    

Η αστάθεια του Ευσέβιου και η απουσία της δικής του γνώμης είναι φανερή. Όπως έχουμε αποδείξει και άλλοτε, ο Ευσέβιος παραδίδει Κανόνα των γνησίων βιβλίων της Καινής Διαθήκης κατά την γνώμη των άλλων και όχι της δικής του! Κι αυτό διότι προφανώς, δεν είναι σίγουρος τί να δεχτεί και τί ν’ απορρίψει! Αυτό όμως δείχνει ότι δεν έχει ξεκαθαρίσει ότι το δόγμα της εκκλησίας βασίζεται στην Αγία Γραφή, η οποία γι αυτό τον λόγο πρέπει να προσδιοριστεί επακριβώς! Κι αυτό είναι κάτι που μειώνει την αξιοπιστία του ως χριστιανού συγγραφέα.

Ο σκοπός ενός χριστιανού συγγραφέα είναι να ωφελήσει τους πιστούς, και όχι να τους μπερδέψει ή να σπείρει την αμφιβολία σε στοιχεία της πίστεως που αποτελούν δόγματα, όπως είναι ο Κανόνας των γνησίων βιβλίων. Διότι τα δόγματα όπως τα γνωρίζουμε και τα λέμε κάθε Κυριακή στην Εκκλησία, απαγγέλλοντας όλοι μαζί οι χριστιανοί το Σύμβολο της Πίστεως, έχουν βγει απ’ αυτά τα βιβλία! Αν λοιπόν χάσουμε την εμπιστοσύνη μας σε κάποιο ή κάποια απ’ αυτά τα βιβλία, τότε χάνουμε την εμπιστοσύνη μας σε μέρος του δόγματος, και θα είμαστε αιρετικοί! Διότι αίρεση είναι να χάσεις μέρος του δόγματος, όπως το έχασαν τόσοι και τόσοι αιρετικοί και αναθεματίστηκαν! Είναι λοιπόν καλύτερο, και απαιτούμενο, και πρέπον για ένα χριστιανό συγγραφέα, να μην γράψει τίποτα για τ’ οποίο δεν είναι σίγουρος, διότι έτσι δεν ωφελεί, αλλά δημιουργεί σύγχυση και βλάπτει! Ο Παύλος λέει σχετικά:

«τοῦτο κρίνατε μᾶλλον, τὸ μὴ τιθέναι πρόσκομμα τῷ ἀδελφῷ ἢ σκάνδαλον. … ἄρα οὖν τὰ τῆς εἰρήνης διώκωμεν καὶ τὰ τῆς οἰκοδομῆς τῆς εἰς ἀλλήλους.», Ρω 14,13 & 19.

Επιπλέον ο Ευσέβιος, παραθέτει θρύλους που τους έγραψαν άλλοι χωρίς να έχει την απαραίτητη για χριστιανό ιστορικό διάκριση ν’ αποφανθεί, για το αν κάποιες ιστορίες είναι θρυλικές και κακόδοξες, και ότι δεν είναι δυνατόν αυτές να συνέβησαν με  πρωταγωνιστές τους πρωτεργάτες της πίστεως που ήταν οι απόστολοι! Τέτοιο θρύλο-μύθο αναμεταδίδει από απόκρυφα βιβλία για δήθεν «αναμέτρηση θαυμάτων» ανάμεσα στον απ. Πέτρο και στον Σίμωνα τον μάγο στη Ρώμη (Εκκλ. Ιστ. 2,13)!

Επίσης ψεύτικη είναι και η ιστορία που διηγείται με την συνάντηση μεταξύ απ. Πέτρου και Φίλωνα του ιουδαίου στη Ρώμη (Εκκλ. Ιστ. 2,17, βλέπε γι αυτό και την σελίδα μας,

ΤΟ ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΜΕΡΟΣ Β΄) - ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ).  

Όμως παρακάτω θα δούμε για ποιο λόγο η Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσέβιου είναι σπουδαία και σε ποια σημεία της!

Μέγας Αθανάσιος (Αλεξάνδρεια, 298-373)

ΛΘ΄ Εορταστική ή Πασχάλιος Επιστολή, PG 26,1436-1439. Απαντώντας στις προτροπές παρά γνησίων αδελφών, όπως λέει, μας παραδίνει τον Κανόνα των γνήσιων βιβλίων της Γραφής (στον οποίο περιέχεται και η Αποκάλυψη), κάτι που είναι αναγκαίο και χρήσιμο στην εκκλησία, ο μεγάλος αυτός πατέρας γράφει:

 «Ἀλλ' ἐπειδὴ περὶ μὲν τῶν αἱρετικῶν ἐμνήσθημεν ὡς νεκρῶν, περὶ δὲ ἡμῶν ὡς ἐχόντων πρὸς σωτηρίαν τὰς θείας γραφάς, καὶ φοβοῦμαι μήπως, ὡς ἔγραψε Κορινθίοις Παῦλος, ὀλίγοι τῶν ἀκεραίων ἀπὸ τῆς ἁπλότητος καὶ τῆς ἁγνότητος πλανηθῶσιν ἀπὸ τῆς πανουργίας τῶν ἀνθρώπων, καὶ λοιπὸν ἐντυγχάνειν ἑτέροις ἄρξονται τοῖς λεγομένοις ἀποκρύφοις, ἀπατώμενοι τῇ ὁμωνυμίᾳ τῶν ἀληθῶν βιβλίων, παρακαλῶ, ἀνέχεσθε, εἰ περὶ ὧν ἐπίστασθε, περὶ τούτων κἀγὼ μνημονεύων γράφω διά τε τὴν ἀνάγκην καὶ τὸ χρήσιμον τῆς ἐκκλησίας. Μέλλων δὲ τούτων μνημονεύειν, χρήσομαι πρὸς σύστασιν τῆς ἐμαυτοῦ τόλμης τῷ τύπῳ τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, λέγων καὶ αὐτός· Ἐπειδήπέρ τινες ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι ἑαυτοῖς τὰ λεγόμενα ἀπόκρυφα καὶ μῖξαι ταῦτα τῇ θεοπνεύσθῳ γραφῇ, περὶ ἧς ἐπληροφορήθημεν, καθὼς παρέδοσαν τοῖς πατράσιν οἱ ἀπ' ἀρχῆς αὐτόπται καὶ ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου, ἔδοξε κἀμοί, προτραπέντι παρὰ γνησίων ἀδελφῶν καὶ μαθόντι ἄνωθεν ἑξῆς ἐκθέσθαι τὰ κανονιζόμενα καὶ παραδοθέντα, πιστευθέντα τε θεῖα εἶναι βιβλία, ἵνα ἕκαστος, εἰ μὲν ἠπατήθη, καταγνῷ τῶν πλανησάντων, ὁ δὲ καθαρὸς διαμείνας χαίρῃ πάλιν ὑπομιμνησκόμενος.» 

Τονίζει εδώ ο Αθανάσιος ένα βασικό στοιχείο: ότι υπάρχει το ενδεχόμενο της πλάνης αγνών και απλοϊκών ανθρώπων στο να πέσουν θύματα ψευδών βιβλίων που έχουν όμως ίδιο τίτλο με τα γνήσια!

            Είδαμε ότι εκτός απ’ τον Ευσέβιο – που διατηρεί τις αμφιβολίες του επειδή το λένε «κάποιοι» (!) –, όλοι οι άλλοι δέχονται την θεόπνευστη αυθεντία της Αποκάλυψης, με κορυφαίο τον Μ. Αθανάσιο, πατέρα απαράμιλλου κύρους!

            Ας δούμε τώρα τους «κάποιους» του Ευσέβιου με τις αμφιβολίες τους για την αυθεντία της Αποκάλυψης, και ποιο είναι αυτό το θέμα με τον λεγόμενο Ιωάννη πρεσβύτερο. Κι εδώ τώρα μπλέκουμε με την υπόθεση της χιλιετούς βασιλείας.

                                    Η χιλιετής βασιλεία (Απ 20,4 & 6)

            Παπίας Ιεραπόλεως (…~140). Τα έργα του δεν σώθηκαν. Όμως σώζονται μερικά αυτούσια αποσπάσματα στον Ευσέβιο (Εκκλ. Ιστορία 3,39) και σε άλλους που τα διηγούνται με τον δικό τους τρόπο, και που σε γενικές γραμμές συμφωνούν. Επίσης, σύμφωνα με τον Ειρηναίο μαθαίνουμε ότι ο Παπίας έγραψε 5 βιβλία, εκ των οποίων το 4ο αναφέρεται στην μετά θάνατον κατάσταση των σωμάτων και στην τελική ανάσταση, αλλά δεν αναφέρει λεπτομέρειες. Τα πιο σημαντικά λοιπόν απ’ αυτά τα διασώζει ο Ευσέβιος, ο οποίος κάνει και την κριτική του για τον Παπία, που δεν είναι καθόλου καλή! Για την ακρίβεια ο Ευσέβιος τον βγάζει μυθομανή, και με μυαλό μικρού βεληνεκούς! Συγκεκριμένα λέει:

            «καὶ ἄλλα δὲ ὁ αὐτὸς ὡς ἐκ παραδόσεως ἀγράφου εἰς αὐτὸν ἥκοντα παρατέθειται ξένας τέ τινας παραβολὰς τοῦ σωτῆρος καὶ διδασκαλίας αὐτοῦ καί τινα ἄλλα μυθικώτερα· ἐν οἷς καὶ χιλιάδα τινά φησιν ἐτῶν ἔσεσθαι μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν, σωματικῶς τῆς Χριστοῦ βασιλείας ἐπὶ ταυτησὶ τῆς γῆς ὑποστησομένης· ἃ καὶ ἡγοῦμαι τὰς ἀποστολικὰς παρεκδεξάμενον διηγήσεις ὑπολαβεῖν, τὰ ἐν ὑποδείγμασι πρὸς αὐτῶν μυστικῶς εἰρημένα μὴ συνεορακότα. σφόδρα γάρ τοι σμικρὸς ὢν τὸν νοῦν, ὡς ἂν ἐκ τῶν αὐτοῦ λόγων τεκμηράμενον εἰπεῖν, φαίνεται, …», Εκκλ. Ιστορία, 3,39, 11,1-13,1.  

            Στο κόκκινο φόντο ο Ευσέβιος κατηγορεί τον Παπία ότι έχει παρανοήσει τις αποστολικές διηγήσεις, και στο πορτοκαλί φόντο ότι δέχεται την επί γης χιλιετή βασιλεία του Χριστού (Απ 20,4/6)! Σοβαρές κατηγορίες από κάποιον εκκλησιαστικό ιστορικό που αποδεδειγμένα έχει συλλέξει και παραθέτει αυτούσια πολλά αποσπάσματα εκκλησιαστικών συγγραφέων, που καθίστανται πολύτιμα, καθώς απ’ τα μεν έργα τους που σώθηκαν τεκμαίρουμε την αξιοπιστία των παραθέσεων, και απ’ τα δε που δεν σώθηκαν βγάζουμε μια αρκετά αξιόπιστη εικόνα ιδεών των συγγραφέων! Εδώ ακριβώς είναι που λέγαμε πριν για την μερική αξία της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Ευσέβιου, καθώς αυτή η αξία βρίσκεται κυρίως στα παραθέματά του! Στην συνέχεια θα δούμε και κάποιες άλλες ιστορίες εκκλησιαστικών και μη  προσώπων που «εξιστορεί βάσει της κριτικής του ικανότητας», αλλ’ αυτή η κριτική του δεν αποδεικνύεται στον ίδιο βαθμό αξιόπιστη με την αξιόπιστη αντιγραφή των παραθεμάτων των ίδιων ή άλλων συγγραφέων!

            Πριν ξαναγυρίσουμε στον Παπία, είναι καλό να ξεκαθαρίσουμε πρώτα ότι η αίρεση του διάσημου χιλιασμού που φτάνει ως τις μέρες μας, είναι προϊόν των Γνωστικών, ενός απ’ τα πιο φοβερά είδη αιρετικών που απασχόλησαν την εκκλησία από πολύ νωρίς, και που ο απ. Παύλος το χαρακτηρίζει με την φράση ψευδώνυμος γνώσις (Α΄ Τιμ 6,20). Οι Γνωστικοί είχαν ποικιλία εκφάνσεων όπως προφήτεψε ο απ. Παύλος, από αυστηρό συντηρητισμό και αποχή από τροφές και γάμο (Α΄ Τιμ 4,1-5), μέχρι ελευθερίας ηθών και σαρκικών απολαύσεων και ασελγειών (Β΄ Τιμ 3,1-9). Το 1ο άκρο εκπροσωπούσε καλύτερα ο Μοντανός (2ος αι.) που χώριζε αντρόγυνα κι έπαιρνε τις γυναίκες για προφήτισσές του, και το 2ο άκρο εκπροσωπούσε ο Κήρινθος (τέλη 1ου αι.) και οι αιρετικοί που επιδίδονταν σε οποιαδήποτε μορφή ασέλγειας, και τους οποίους χτυπάνε επίσης οι απόστολοι Πέτρος (Β΄ Πε κεφ. 2), Ιούδας ο αδελφός του Κυρίου (Ιδ 4-22) και Ιωάννης που τους ονομάζει Νικολαϊτες. Ο Ιωάννης γενικεύει την σαρκική και αμαρτωλή ανάχυση των Νικολαϊτών στα χωρία Απ 2,14-15 => κατά επισκόπου Περγάμου / 2,20-24 => κατά επισκόπου Θυατείρων / 3,2-4 => κατά επισκόπου Σάρδεων / 3,18 => κατά επισκόπου Λαοδίκειας.

Ο Κήρινθος κατά γενική ομολογία όπως αναφέρει κι ο Ευσέβιος (Εκκλ. Ιστορία, 3,28), ήταν ο αιρεσιάρχης-εισηγητής του χιλιασμού. Θα ξαναγυρίσουμε όμως πιο κάτω στον Κήρινθο, για να δούμε ότι έγινε πέτρα σκανδάλου σε κάποιον εκκλησιαστικό συγγραφέα, ώστε αυτός ο τελευταίος ήταν που δημιούργησε την αμφισβήτηση στην αυθεντικότητα της Αποκάλυψης!  

Οι αρχαίοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς και

η αίρεση του χιλιασμού

Είδαμε ότι ο Παπίας είναι ο πρώτος μ’ επίσημο εκκλησιαστικό πόστο, καθότι επίσκοπος Ιεραπόλεως της Μ. Ασίας (νοτιοανατολικά, γειτονική πόλη η Λαοδίκεια => μία απ’ τις 7 πόλεις των οποίων οι επίσκοποι ήταν άμεσοι παραλήπτες της Αποκάλυψης, κοντινές ήταν και οι Κολoσσές ή Κολασσές με την γνωστή εκκλησία παραλήπτρια της ομώνυμης Επιστολής Παύλου), που εκφράζει την αιρετική άποψη του χιλιασμού βασιζόμενος στα χωρία Απ 20,4/6. Επίσης είναι αυτός που διέδωσε την φήμη για κάποιον Ιωάννη πρεσβύτερο που υπήρχε στην εκκλησία της Εφέσου, διαφορετικό απ’ τον ευαγγελιστή Ιωάννη. Και γι αυτό λέει, είναι γνωστά 2 μνήματα στην Έφεσο που επιγράφονται με τ’ όνομα Ιωάννης! Σ’ αυτήν την φήμη για τον Ιωάννη πρεσβύτερο θα επανέλθουμε πιο κάτω.  

Ας δούμε τι λέει ο Ιουστίνος ο οποίος στο έργο του Διάλογος προς Τρύφωνα γράφει:

«ἐγὼ δέ, καὶ εἴ τινές εἰσιν ὀρθογνώμονες κατὰ πάντα Χριστιανοί, καὶ σαρκὸς ἀνάστασιν γενήσεσθαι ἐπιστάμεθα καὶ χίλια ἔτη ἐν Ἰερουσαλὴμ οἰκοδομηθείσῃ καὶ κοσμηθείσῃ καὶ πλατυνθείσῃ, ὡς οἱ προφῆται Ἰεζεκιὴλ καὶ Ἠσαΐας καὶ οἱ ἄλλοι ὁμολογοῦσιν. Oὕτως γὰρ Ἠσαΐας περὶ τῆς χιλιονταετηρίδος ταύτης εἶπεν· Ἔσται γὰρ ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή …», PG 6,668Α.

            «καὶ ἔπειτα καὶ παρ' ἡμῖν ἀνήρ τις, ᾧ ὄνομα Ἰωάννης, εἷς τῶν ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ, ἐν ἀποκαλύψει γενομένῃ αὐτῷ χίλια ἔτη ποιήσειν ἐν Ἰερουσαλὴμ τοὺς τῷ ἡμετέρῳ Χριστῷ πιστεύσαντας προεφήτευσε, καὶ μετὰ ταῦτα τὴν καθολικὴν καί, συνελόντι φάναι, αἰωνίαν ὁμοθυμαδὸν ἅμα πάντων ἀνάστασιν γενήσεσθαι καὶ κρίσιν. », PG 6,669Α.

            Επομένως, ο Ιουστίνος μπορεί να μιλάει για χίλια χρόνια βασιλείας στην επίγεια Ιερουσαλήμ – σύμφωνα με την παρερμηνεία του πάνω στο σχετικό χωρίο της Αποκάλυψης – αλλά παρακάτω λέει ότι θ’ ακολουθήσει (μετὰ ταῦτα) η αιώνια ανάσταση!

            Άλλοι εκκλησιαστικοί που μίλησαν για χιλιετή βασιλεία, αναφέρονται απ’ τον Ευσέβιο και ήταν ο Κορακίων και ο Νέπως. Ο μεν Νέπως ήταν επίσκοπος Αρσινόης (πρωτεύουσα του Αρσινοΐτη νομού, μάλλον το μεγάλο λιμάνι, σημερινό Φαγιούμ, Αίγυπτος) και είχε πειστεί απ’ τον Κορακίωνα που ήταν διδάσκαλος της τοπικής εκκλησίας ότι η χιλιετής βασιλεία που αναφέρεται στα χωρία Απ 20,4/6 αφορά την επί γης βασιλεία του Θεού. Και ο Νέπως πείστηκε τόσο δυνατά ώστε έγραψε ένα σύγγραμμα, το Έλεγχος αλληγοριστών για να ελέγξει προφανώς τους μη δεχόμενους την κατά γράμμα ερμηνεία των χωρίων Απ 20,4/6! Επόμενο ήταν τότε να δημιουργηθεί ταραχή σχισμάτων σε όλη την ευρύτερη εκκλησιαστική επαρχία της Αρσινόης (σχίσματα καὶ ἀποστασίας ὅλων ἐκκλησιῶν γεγονέναι!, Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 7,23-25.

Και αυτός που έσωσε την κατάσταση ήταν ο Διονύσιος, επίσκοπος Αλεξανδρείας, που κατέβηκε αμέσως στον Αρσινοΐτη νομό, και συγκάλεσε δημόσιο εκκλησιαστικό διάλογο όλης της περιφέρειας (συγκαλέσας τοὺς πρεσβυτέρους καὶ διδασκάλους τῶν ἐν ταῖς κώμαις ἀδελφῶν, παρόντων καὶ τῶν βουλομένων ἀδελφῶν, δημοσίᾳ τὴν ἐξέτασιν ποιήσασθαι τοῦ λόγου). Τότε οι επίδοξοι χιλιαστές έφεραν στον Διονύσιο το σύνταγμα του Νέπωτος, ὥς τι ὅπλον καὶ
τεῖχος ἄμαχον! Και ο Διονύσιος υπομονετικά επί 3 μέρες, ἐξ ἕω μέχρις ἑσπέρας, κατάφερε μέσω επιχειρημάτων και χωρίων απ’ την Γραφή να τους μεταπείσει! Το καλό γι αυτούς ήταν ότι είχαν τις καρδιές τους ανοιχτές (ταῖς καρδίαις πρὸς τὸν θεὸν ἡπλωμέναις τὰ ταῖς
ἀποδείξεσι καὶ διδασκαλίαις τῶν ἁγίων γραφῶν καταδεχόμενοι). Τότε, ακόμα και ο Κορακίων, ὅ τε τῆς διδαχῆς ταύτης ἀρχηγὸς καὶ εἰσηγητής, ομολόγησε ἐν ἐπηκόῳ πάντων τῶν παρόντων ἀδελφῶν, ότι δεν θα ξαναμιλήσει και δεν θα ξαναδιδάξει αυτήν την αιρετική άποψη! Κι έτσι όλοι οι αδερφοί ἔχαιρον ἐπὶ τῇ κοινολογίᾳ καὶ τῇ πρὸς πάντας
συγκαταβάσει καὶ συνδιαθέσει. Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 7,23-25.

Επομένως μας μένει μόνο ο Παπίας Ιεραπόλεως που εισάγει τον καθαρό χιλιασμό! Αλλά είναι γνωστός στους ερευνητές, όπως ήδη είδαμε και στον Ευσέβιο, για τα πολλά μυθώδη που λέει, κι έτσι καθίσταται παντελώς αναξιόπιστος! 

Απ’ τα παραπάνω επίσης συνάγεται, ότι όλες οι εκκλησίες της Αιγύπτου δέχονταν την Αποκάλυψη ως θεόπνευστο βιβλίο!

Ειρηναίος και χιλιασμός

Έχει ειπωθεί από πολλούς ότι ο Ειρηναίος αποδέχεται τον χιλιασμό. Κι επικαλούνται την λατινική μετάφραση του έργου του Κατά Αιρέσεων (ή Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως). Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Ειρηναίος έγραψε στα ελληνικά όλα τα έργα του, αλλά ένα μικρό κλάσμα σώθηκε μόνο στα ελληνικά. Και απ’ το διάσημο παραπάνω έργο του σώθηκαν λίγα αποσπάσματα (σώθηκε και μια Επιστολή του προς Φλωρίνο που θα την δούμε σε άλλο σημείο). Το έργο του Ειρηναίου ολόκληρο σώζεται σήμερα σε λατινική μετάφραση (καθώς και κομμάτια σε συριακή και αρμενική), αλλά στη διδακτορική διατριβή της θεολόγου Ευαγγελίας Αμοιρίδου με τίτλο Ιστορία της Ερμηνείας του Αριθμού του Θηρίου χξς΄ (666, Απ 13,18) (1998, Θεσ/νίκη) όπου έκανε αξιόλογη δουλειά, η συγγραφέας βγάζει λίγο νοθευμένη την λατινική μετάφραση διότι τα ονόματα που περιέχει σαν ερμηνεύματα του χξς΄= 666, μαρτυρούνται από μεταγενέστερους ως ονόματα που τα εισηγήθηκε ο Ιππόλυτος! Και θα συμφωνήσουμε μαζί της ως προς τη νοθεία της λατινικής μετάφρασης. Κι επειδή δεν γνωρίζουμε τον βαθμό της νοθείας που υπέστη απ’ τον μεταφραστή, θ’ αρκεστούμε να συμπεράνουμε για τον Ειρηναίο στον ασφαλή βαθμό που βγαίνει μόνο απ’ τα σωζόμενα ελληνικά αποσπάσματα του συγκεκριμένου έργου του και την Επιστολή προς Φλωρίνο.      

Σ’ ότι λοιπόν σώθηκε απ’ το 5ο βιβλίο του έργου του Ειρηναίου Κατά Αιρέσεων, βρίσκουμε να λέει ότι 3 θα είναι οι τόποι της αιώνιας μακαριότητας κατά την έσχατη ανάσταση. Συγκεκριμένα γράφει τα εξής (βάζουμε χρωματική αρίθμηση σε παρενθέσεις για τον καθένα τόπο):

            «Αἱ ψυχαὶ ἀπέρχονται εἰς τὸν τόπον τὸν ὡρισμένον αὐταῖς ἀπὸ τοῦ Θεοῦ κἀκεῖ μέχρι τῆς ἀναστάσεως φοιτῶσι περιμένουσαι τὴν ἀνάστασιν· ἔπειτα ἀπολαβοῦσαι τὰ σώματα καὶ ὁλοκλήρως ἀναστᾶσαι, τουτέστι σωματικῶς, καθὼς καὶ ὁ Κύριος ἀνέστη, οὕτως ἐλεύσονται εἰς τὴν ὄψιν τοῦ Θεοῦ. … Ταῦτα δὲ καὶ Παπίας … ἀρχαῖος ἀνήρ, ἐγγράφως ἐπιμαρτυρεῖ ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν ἑαυτοῦ βιβλίων· … Καὶ ὁ Ἠσαΐας φησίν· «Ὃν τρόπον γὰρ ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, ἃ ἐγὼ ποιῶ, μένει ἐνώπιόν μου, λέγει Κύριος, οὕτω στήσεται τὸ σπέρμα ὑμῶν καὶ τὸ ὄνομα ὑμῶν.» Καθὼς οἱ πρεσβύτεροι λέγουσι, τότε οἱ μὲν (1) καταξιωθέντες τῆς ἐν οὐρανῷ διατριβῆς ἐκεῖσε χωρήσουσιν, οἱ δὲ (2) τῆς τοῦ παραδείσου τρυφῆς ἀπολαύσουσιν, οἱ δὲ (3) τὴν καλλονὴν καὶ τὴν λαμπρότητα τῆς πόλεως καθέξουσιν, σὺν πᾶσι τοῖς περὶ αὐτὴν ἀγαθοῖς ἐπιχορηγουμένοις ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, πανταχοῦ δὲ ὁ Σωτὴρ ὁραθήσεται, καθὼς ἄξιοι ἔσονται οἱ ὁρῶντες αὐτόν. Εἶναι δὲ τὴν διαστολὴν ταύτην τῆς οἰκήσεως τῶν τὰ ἑκατὸν καρποφορούντων καὶ τῶν τὰ ἑξήκοντα καὶ τῶν τὰ τριάκοντα, ὧν οἱ μὲν (1) εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀναληφθήσονται, οἱ δὲ (2) ἐν τῷ παραδείσῳ διατρίψουσιν, οἱ δὲ (3) τὴν πόλιν κατοικήσουσιν· καὶ διὰ τοῦτο εἰρηκέναι τὸν Κύριον ἐν τοῖς τοῦ Πατρὸς μονὰς εἶναι πολλάς.», 5,36 ή PG 7(2ος),1222(Β-C)-1223A.

Συμπερασματικά, οι 3 τόποι του Ειρηναίου που τους αντιστοιχεί με τις 3 ομάδες των καρποφορούντων, δηλ. αγαθών ανθρώπων που καρποφόρησαν τα καλά έργα (στην παραβολή του σπορέως, Μθ 13,4, Μκ 4,3, Λκ 8,5), είναι:

1.     Ο ουρανός (ή οι ουρανοί) όπου θ’ αναληφθούν όσοι καρποφόρησαν 100πλασίως.

2.     Ο υλικός παράδεισος της τρυφής όπου θα ζήσουν όσοι καρποφόρησαν 60πλασίως.

3.     Η επίγεια, νέα, λαμπρή και όμορφη Ιερουσαλήμ όπου θα ζήσουν όσοι καρποφόρησαν 30πλασίως.  

Βλέπουμε καταρχήν ότι σ’ αυτά που ισχυρίζεται ο Ειρηναίος, επικαλείται τον Παπία. Σοβαρό λάθος του, διότι έπρεπε ν’ αξιολογήσει τον Παπία, όσο τουλάχιστον τον αξιολόγησε κι ο Ευσέβιος. Κατόπιν, χρησιμοποιεί το ίδιο χωρίο του Ησαΐα που χρησιμοποίησε και ο Ιουστίνος, αλλά ο Ειρηναίος δεν μιλάει για χίλια χρόνια μακαριότητας αλλά γι ανάσταση καθὼς καὶ ὁ Κύριος ἀνέστη! Επομένως, ο Ειρηναίος δεν δέχεται χιλιασμό, παρά μόνο τόπους μακαριότητας. Το σφάλμα του φυσικά είναι ότι εκτός απ’ τον ουρανό, δέχεται τους 2 υλικούς και γήινους τόπους, ενώ σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση που προκύπτει απ’ την Αγία Γραφή, ο τόπος αυτός είναι ένας και δεν ανήκει σε υλική ή γήινη περιοχή αλλά πνευματική. Η πνευματική περιοχή είναι αυτή την οποία ο ίδιος ο Κύριος ονομάζει ουράνια βασιλεία ή βασιλεία των ουρανών ή βασιλεία του Θεού:

«Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. 6 τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξ ἐστιν, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι. 7 μὴ θαυμάσῃς ὅτι εἶπόν σοι, δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ἄνωθεν. … εἰ τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν καὶ οὐ πιστεύετε, πῶς ἐὰν εἴπω ὑμῖν τὰ ἐπουράνια πιστεύσετε;», Ιω 3,5-12.

Έτσι λοιπόν ο Ειρηναίος, παρερμηνεύει τον παράδεισο του Θεού (Απ 2,7) και την καινή Ιερουσαλήμ (Απ κεφ. 21-22), τα 2 αυτά στοιχεία της Αποκάλυψης, μόνο τοπικά και τροπικά (υλικός τρόπος αιώνιας ζωής), και όχι και χρονικά με χίλια έτη!

Βλέπουμε λοιπόν ότι κανείς απ’ τους αρχαίους εκκλησιαστικούς που εξόκειλαν μερικώς και παρερμήνευσαν σε κάποιας υλικής μορφής ανάσταση, δεν κάνει λόγο για χίλια έτη που ακολουθούνται κατόπιν από ανυπαρξία ή μηδενισμό, όπως συνέβαινε με τους γνωστικούς-αιρετικούς τύπου Κηρίνθου, και συμβαίνει σήμερα με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά!

Ας πάμε να δούμε τώρα ποιοι αμφισβήτησαν την Αποκάλυψη και γιατί.

                                    Κήρινθος - Γνωστικοί

Είπαμε ότι ο γνωστικός-αιρεσιάρχης Κήρινθος ήταν ο εισηγητής του χιλιασμού και παράλληλα δίδασκε και διάφορες άλλες πλάνες. Πρέπει όμως να προσέχουμε όταν ασχολούμαστε με διδασκαλίες αιρετικών, γιατί δεν τα λένε όλα λάθος! Και κυρίως αυτό που κάνουν είναι να παρερμηνεύουν την Αγία Γραφή! Ή να πλασάρουν νόθα και απόκρυφα βιβλία στ’ όνομα των αληθινών ή άλλων δήθεν αληθινών με αποστολικά ονόματα.

Ο Κήρινθος εφεύρε τον χιλιασμό παρερμηνεύοντας το αντίστοιχο χωρίο της Αποκάλυψης (20,4-6). Η παρερμηνεία αυτή των αιρετικών δεν σημαίνει ότι πρέπει να απορρίψουμε το ιερό βιβλίο της Αποκάλυψης! Αλίμονο! Εξάλλου τότε θα έπρεπε να απορρίψουμε και άλλα βιβλία της Γραφής που χρησιμοποίησαν οι αιρετικοί, όπως το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, τους Ψαλμούς, τις Παροιμίες, και το πράγμα δεν συμμαζεύεται! Κάτι τέτοιο έκαναν οι εβραίοι που απέρριψαν τον Βαρούχ επειδή περιέχει την φοβερώτερη προφητεία για τον Χριστό (Βαρ 3,38). Δεν φτάνει δηλ. που απέρριψαν τον Χριστό και την Καινή Διαθήκη, απέρριψαν και βιβλίο που το παραδέχονταν ως ιερό και θεόπνευστο επί 15 αιώνες! Αυτά παθαίνουν οι αμφισβητίες του Θεού και οι αιρετικοί! Δεν θα γίνουμε έρμαια των αιρετικών εξουθενώνοντας τα Ιερά Βιβλία, αλλά θα πολεμήσουμε τους αιρετικούς με όπλα τα Ιερά Βιβλία, όπως πολέμησαν οι πατέρες επί αιώνες! Και βάσει της Γραφής τους καταδίκασαν και αναθεμάτισαν!

Δεν μας ενδιαφέρουν καθόλου οι αιρετικοί και οι διδασκαλίες τους που καταδικάστηκαν, και τα Γνωστικά συστήματα που από νωρίς αποβλήθηκαν απ’ την εκκλησία, διότι λέει χαρακτηριστικά ο ευαγγελιστής και απόστολος του Χριστού Ιωάννης: 

«Παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστί, καὶ καθὼς ἠκούσατε ὅτι ὁ ἀντίχριστος ἔρχεται, καὶ νῦν ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν· ὅθεν γινώσκομεν ὅτι ἐσχάτη ὥρα ἐστίν. 19 ἐξ ἡμῶν ἐξῆλθον, ἀλλ' οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν· εἰ γὰρ ἦσαν ἐξ ἡμῶν, μεμενήκεισαν ἂν μεθ’ ἡμῶν· ἀλλ' ἵνα φανερωθῶσιν ὅτι οὐκ εἰσὶ πάντες ἐξ ἡμῶν. », Α΄ Ιω 2,18-19.

Γάιος, ο πρεσβύτερος Ρώμης

Υπήρξε όμως κάποιος εκκλησιαστικός που νόμισε ότι πολεμώντας τους αιρετικούς, και συγκεκριμένα τον χιλιασμό του Κηρίνθου, μπορούσε ν’ αμφισβητήσει κάποιο ιερό βιβλίο, κι έτσι απεφάνθη ότι η Αποκάλυψη είναι νόθος και πρέπει ν’ αποβληθεί απ’ τον Κανόνα των γνήσιων βιβλίων. Κι αυτός ήταν ο Γάιος, ένας πρεσβύτερος της εκκλησίας της Ρώμης! Οι πληροφορίες που έχουμε γι αυτόν είναι λίγες, αλλ’ αρκούν για να κάνουμε την ταυτοποίησή του ως υπευθύνου που ξεκίνησε την αμφισβήτηση της Αποκάλυψης.

Αμέσως παρακάτω, παραθέτουμε τις περικοπές των πατέρων που μιλούν για τον Γάιο, και άλλων που μιλούν για μερικούς (τινες) αμφισβητίες της γνησιότητας της Αποκάλυωης, κατά χρονολογική σειρά:

Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 2,25,6:

«ἐκκλησιαστικὸς ἀνήρ, Γάϊος ὄνομα, κατὰ Ζεφυρῖνον Ῥωμαίων γεγονὼς ἐπίσκοπον· ὃς δὴ Πρόκλῳ τῆς κατὰ Φρύγας προϊσταμένῳ γνώμης ἐγγράφως διαλεχθείς, ».

Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 3,28,1,1-2,1:

« Γάϊος, οὗ φωνὰς ἤδη πρότερον παρατέθειμαι, ἐν τῇ φερομένῃ αὐτοῦ ζητήσει ταῦτα περὶ αὐτοῦ γράφει· «ἀλλὰ καὶ Κήρινθος ὁ δι᾿ ἀποκαλύψεων ὡς ὑπὸ ἀποστόλου μεγάλου γεγραμμένων τερατολογίας ἡμῖν ὡς δι᾿ ἀγγέλων αὐτῷ δεδειγμένας ψευδόμενος ἐπεισάγει, λέγων μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐπίγειον εἶναι τὸ βασίλειον τοῦ Χριστοῦ καὶ πάλιν ἐπιθυμίαις καὶ ἡδοναῖς ἐν Ἱερουσαλὴμ τὴν σάρκα πολιτευομένην δουλεύειν. καὶ ἐχθρὸς ὑπάρχων ταῖς γραφαῖς τοῦ θεοῦ, ἀριθμὸν χιλιονταετίας ἐν γάμῳ ἑορτῆς, θέλων πλανᾶν, λέγει γίνεσθαι».

Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 3,31,4:

«καὶ ἐν τῷ Γαΐου δέ, οὗ μικρῷ πρόσθεν ἐμνήσθημεν, διαλόγῳ Πρόκλος, πρὸς ὃν ἐποιεῖτο τὴν ζήτησιν,».

                        Ευσέβιος, Εκκλ. Ιστορία, 6,20,2,1-3,3:

«ἦλθεν δὲ εἰς ἡμᾶς καὶ Γαΐου, λογιωτάτου ἀνδρός, διάλογος, ἐπὶ Ῥώμης κατὰ Ζεφυρῖνον πρὸς Πρόκλον τῆς κατὰ Φρύγας αἱρέσεως ὑπερμαχοῦντα κεκινημένος· ἐν ᾧ τῶν δι᾿ ἐναντίας τὴν περὶ τὸ συντάττειν καινὰς γραφὰς προπέτειάν τε καὶ τόλμαν ἐπιστομίζων, τῶν τοῦ ἱεροῦ ἀποστόλου δεκατριῶν μόνων ἐπιστολῶν μνημονεύει, τὴν πρὸς Ἑβραίους μὴ συναριθμήσας ταῖς λοιπαῖς, ἐπεὶ καὶ εἰς δεῦρο παρὰ Ῥωμαίων τισὶν οὐ νομίζεται τοῦ ἀποστόλου τυγχάνειν.».

            Διονύσιος Αλεξανδρείας (επισκοπεία 248-264), σώζεται το παράθεμά του στον Ευσέβιο, Εκκλ. Ιστορία, 7,25,1-2:

«Εἶθ᾿ ἑξῆς ὑποβάς, περὶ τῆς Ἀποκαλύψεως Ἰωάννου ταῦτά φησιν· “τινὲς μὲν οὖν τῶν πρὸ ἡμῶν ἠθέτησαν καὶ ἀνεσκεύασαν πάντῃ τὸ βιβλίον, καθ᾿ ἕκαστον κεφάλαιον διευθύνοντες

ἄγνωστόν τε καὶ ἀσυλλόγιστον ἀποφαίνοντες ψεύδεσθαί τε τὴν ἐπιγραφήν. Ἰωάννου γὰρ οὐκ εἶναι λέγουσιν, ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἀποκάλυψιν εἶναι τὴν σφόδρα καὶ παχεῖ κεκαλυμμένην τῷ τῆς ἀγνοίας παραπετάσματι, καὶ οὐχ ὅπως τῶν ἀποστόλων τινά, ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ὅλως τῶν ἁγίων ἢ τῶν ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας τούτου γεγονέναι ποιητὴν τοῦ γράμματος, Κήρινθον δὲ τὸν καὶ τὴν ἀπ᾿ ἐκείνου κληθεῖσαν Κηρινθιανὴν συστησάμενον αἵρεσιν, ἀξιόπιστον ἐπιφημίσαι θελήσαντα τῷ ἑαυτοῦ πλάσματι ὄνομα.”».

            Επιφάνειος Κύπρου (επισκοπεία 367-403), Πανάριον, 51,3:

«Φάσκουσι τοίνυν οἱ Ἄλογοι–ταύτην γὰρ αὐτοῖς ἐπιτίθημι τὴν ἐπωνυμίαν· ἀπὸ γὰρ τῆς δεῦρο οὕτως κληθήσονται καὶ οὕτως, ἀγαπητοί, ἐπιθῶμεν αὐτοῖς ὄνομα, τουτέστιν Ἀλόγων. εἶχον μὲν γὰρ τὴν αἵρεσιν * καλουμένην, ἀποβάλλουσαν Ἰωάννου τὰς βίβλους. … καὶ οὔτε τὸ τοῦ Ἰωάννου εὐαγγέλιον δέχονται οὔτε τὴν αὐτοῦ Ἀποκάλυψιν. … παντί τῳ δῆλον εἴη ὅτι οὗτοί εἰσι καὶ οἱ ὅμοιοι τούτοις, περὶ ὧν εἶπεν ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἐν ταῖς καθολικαῖς ἐπιστολαῖς ὅτι «ἐσχάτη ὥρα ἐστὶ καὶ ἠκούσατε ὅτι Ἀντίχριστος ἔρχεται· καὶ νῦν ἰδοὺ Ἀντίχριστοι πολλοί» καὶ τὰ ἑξῆς. … λέγουσι γὰρ μὴ εἶναι αὐτὰ Ἰωάννου ἀλλὰ Κηρίνθου καὶ οὐκ ἄξια αὐτά φασιν εἶναι ἐν ἐκκλησίᾳ.».

            Ιερώνυμος (347-420), Περί Επιφανών ανδρών (De viris illustribus), 59 => Γάιος (μετάφραση απ’ τα λατινικά).

 «Γάιος, υπό επισκόπου 'Ρώμης Ζεφυρίνου, επί βασιλείας Άντωνίνου γιου του Σεβήρου, διαφώνησε με τον Πρόκλο οπαδό του Μοντανού, κι έγραψε το περίφημο βιβλίο Διάλογος προς Πρόκλον, όπου τον καταδικάζει γιατί υπερασπίζεται την "νέα προφητεία", και στο ίδιο βιβλίο απαριθμεί δεκατρείς μόνο Επιστολές του Παύλου – για την δέκατη τέταρτη που ονομάζεται Προς Εβραίους λέει ότι δεν είναι, αλλά και μέχρι σήμερα οι Ρωμαίοι δεν την δέχονται ως του αποστόλου Παύλου.».

            Φώτιος (820-893), Μυριόβιβλος, 48,12:

«Γαΐου τινὸς πρεσβυτέρου ἐν Ῥώμῃ διατρίβοντος, ὅν φασι συντάξαι καὶ τὸν λαβύρινθον. οὗ καὶ διάλογος φέρεται πρὸς Πρόκλον τινὰ ὑπέρμαχον τῆς τῶν Μοντανιστῶν αἱρέσεως. … Ἐπεὶ Γαΐου ἐστὶ πόνημα τῇ ἀληθείᾳ τοῦ συντεταχότος τὸν λαβύρινθον, ὡς καὶ αὐτὸς ἐν τῷ τέλει τοῦ λαβυρίνθου διεμαρτύρατο ἑαυτοῦ εἶναι τὸν περὶ τῆς τοῦ παντὸς οὐσίας λόγον. Εἰ δ' ἕτερος καὶ οὐχ οὗτός ἐστιν, οὔπω μοι γέγονεν εὔδηλον. Τοῦτον τὸν Γάϊον πρεσβύτερόν φασι γεγενῆσθαι τῆς κατὰ Ῥώμην ἐκκλησίας ἐπὶ Οὐΐκτορος καὶ Ζεφυρίνου τῶν ἀρχιερέων, χειροτονηθῆναι δὲ αὐτὸν καὶ ἐθνῶν ἐπίσκοπον. Συντάξαι δὲ καὶ ἕτερον λόγον ἰδίως κατὰ τῆς Ἀρτέμωνος αἱρέσεως, καὶ κατὰ Πρόκλου δὲ σπουδαστοῦ Μοντανοῦ σπουδαίαν διάλεξιν συντεταχέναι, ἐν ᾗ τρισκαίδεκα μόνας ἐπιστολὰς ἀριθμεῖται Παύλου οὐκ ἐγκρίνων τὴν πρὸς Ἑβραίους.»

            Διονύσιος Βαρ Σαλιβή, σύρος επίσκοπος της Αμίδ, 1166-1171 (σημερινό Ντιαρμπακίρ, Τουρκία), Υπόμνημα στην Αποκάλυψη, Hermathema, vol. 6, pp. 397-418, έκδοση και μετάφραση στην αγγλική απ’ τον J. Gwynn, 1888.

«Ένας βεβαιωμένος αιρετικός ονόματι Γάιος απέρριψε την Αποκάλυψη αναφερόμενος σε ορισμένα χωρία της. Ο Ιππόλυτος απάντησε σ’ αυτήν αμφισβήτηση και σε όλα τα ορισμένα αυτά χωρία. Ο Γάιος επίσης αμφισβήτησε και το Ευαγγέλιο του Ιωάννη γιατί είπε ότι δεν συμφωνεί σε ορισμένα σημεία με τους συνοπτικούς. Ο Ιππόλυτος απάντησε και σ’ αυτά.»

                        Abd Yeshua, αρμένος επίσκοπος Νίσηβης, 1298 (πρώην Αρμενία, σήμερα Τουρκία), Κατάλογος βιβλικών & εκκλησιαστικών έργων, The Nestorians and their rituals, vol. 2, pp. 361-379, έκδοση και μετάφραση στην αγγλική απ’ τον G.P.Badger, 1852.

«Ο Ιππόλυτος έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο, Κεφάλαια κατά Γάιου, κι ένα άλλο, Υπέρ της Αποκαλύψεως και του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου».

            Άγαλμα Ιππολύτου (4ος-5ος αι.), βρέθηκε σ’ ένα παλιό κοιμητήριο της via Tiburtina, Ρώμη, τον 16ο αι.. Σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λατερανού. Ανάμεσα σε άλλα έργα του Ιππολύτου γράφεται και το εξής:

Τα υπέρ του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου και της Αποκαλύψεως.

(βλέπε και την σελίδα,

http://www.textexcavation.com/gaiusrome.html .)

Το άγαλμα του Ιππόλυτου στη Ρώμη. Στο πλάι

του καθίσματος είναι γραμμένα τα έργα του.

By Unknown author - www.hermetic.com/sabazius/hippolytus.htm   

Public Domain,

https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7344330 .

Μέχρι εδώ, άνετα βγάζουμε το συμπέρασμα ότι πολύ πρώιμα, την εποχή του επισκόπου Ζεφυρίνου Ρώμης (περίπου 210-220), ένας πρεσβύτερος στην εκκλησία της Ρώμης, ο Γάιος, αμφισβήτησε την Αποκάλυψη ότι δεν είναι θεόπνευστο και αποστολικό κείμενο, και το απέδωσε ως κατασκεύασμα του αιρετικού Κηρίνθου, του εισηγητή της αίρεσης του χιλιασμού. Οι Ιερώνυμος και Φώτιος παρόλο που δεν αναφέρονται στην αμφισβήτηση αυτή του Γαίου, όμως του καταλογίζουν άλλη αμφισβήτηση, στην προς Εβραίους Επιστολή του Παύλου. Οι δε Διονύσιος Βαρ Σαλιβή και Abd Jeshua μιλάνε επίσης για την αμφισβήτηση του Γάιου και στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο. Για τις ίδιες αμφισβητήσεις και ο Επιφάνειος Κύπρου κατηγορεί τους αιρετικούς Άλογους που δρουν στις μέρες του.   

Βλέπουμε δηλαδή, ότι η αμφισβήτηση της Αποκάλυψης δεν προήλθε καν από αιρετικές και απόβλητες ομάδες όπως αυτή των Γνωστικών, διότι:

1.     Οι αιρετικοί δεν συνηθίζουν ν’ απορρίπτουν γνήσια βιβλία της Αγίας Γραφής αλλά συνηθίζουν να τα νοθεύουν και να τα παραποιούν[1], ειδικά εκείνα που προσφέρονται γι αυτόν τον σκοπό όπως τα βιβλία των προφητών με τις δυσερμήνευτες ερμηνείες. Τέτοιο είναι και το δυσερμήνευτο βιβλίο της Αποκάλυψης με τις τερατολογίες που περιέχει, καθώς και το 12ο και τελευταίο κεφάλαιο του Δανιήλ που αναφέρεται στα έσχατα. Όσο για τους Άλογους για τους οποίους κάνει λόγο ο Επιφάνειος, δεν ήταν ακόμα απόβλητοι τότε, αλλά ο ίδιος ο Επιφάνειος τους ξεσκεπάζει και τους χαρακτηρίζει Άλογους, λέγοντας:

«ἀπὸ γὰρ τῆς δεῦρο οὕτως κληθήσονται καὶ οὕτως, ἀγαπητοί, ἐπιθῶμεν αὐτοῖς ὄνομα, τουτέστιν Ἀλόγων».

Και λίγο πιο κάτω τους χαρακτηρίζει και αντίχριστους επειδή δεν δέχονταν τα βιβλία του Ιωάννη, Ευαγγέλιο και Αποκάλυψη. Αυτή είναι η «αμοιβή» που μάλιστα συνοδεύεται με αναθεματισμό, με την οποία αντιμετώπισε ανέκαθεν η εκκλησία τους αμφισβητίες και παραχαράκτες και παρερμηνευτές των θεόπνευστων βιβλίων! 

2.     Αποδείχθηκε ήδη απ’ τις παραπάνω ανεξάρτητες μαρτυρίες των αρχαίων, Ευσεβίου και Διονυσίου Αλεξανδρείας, ότι ο Κήρινθος που εισηγήθηκε τον χιλιασμό, τον «έβγαλε» απ’ την Αποκάλυψη. Άρα, ο Κήρινθος δεν την αμφισβήτησε, απλώς την βρήκε ως πρόσφορο έδαφος για ν’ αναπτύξει την αιρετική θεωρία του χιλιασμού! Αλλά τότε, ήδη ήταν απόβλητος και σεσημασμένος γνωστικός, χωρίς την άμεση ανάγκη για την εκκλησία να τον αντικρούσει.

3.     Έπρεπε η εκκλησία ν’ αντικρούσει τις νεοφανείς αιρέσεις στους κόλπους της και άμα τη γενέσει τους (!), ώστε να αποκαθάρει έγκαιρα το άγιο περιβάλλον της και να προστατεύσει έτσι το ποίμνιο. Γι αυτό και ο Ιππόλυτος αντέδρασε άμεσα στην αμφισβήτηση του Γάιου, ως σύγχρονός του. Ο δε Επιφάνειος όπως φαίνεται, αντιμετωπίζει στην εποχή του (μετά 140 χρόνια) τους Άλογους για τον ίδιο λόγο.

Και ο Διονύσιος Αλεξανδρείας σχολίασε όπως είδαμε την διαβολή εις βάρος της Αποκάλυψης κατηγορώντας τους διαβολείς με τα λόγια «ἄγνωστόν τε καὶ ἀσυλλόγιστον ἀποφαίνοντες, ψεύδεσθαί τε τὴν ἐπιγραφήν», και τους κατηγορεί τους ότι δεν παραδέχονται την Αποκάλυψη ως γραμμένη από απόστολο ή άλλο άγιο εκκλησιαστικό πρόσωπο με τ’ όνομα Ιωάννης! Άλλο θέμα ότι ο Διονύσιος έκανε άλλο λάθος που θα το δούμε λίγο παρακάτω.

Έτσι, ο Γάιος είναι ο πρωταίτιος της αμφισβήτησης και ο πρώτος που απέρριψε την Αποκάλυψη στα επίσημα εκκλησιαστικά κλίματα, και ο μόνος που προσπάθησε να στηρίξει αυτή την γνώμη του με θεωρητικά επιχειρήματα του τύπου «δι᾿ ἀποκαλύψεων ὡς ὑπὸ ἀποστόλου μεγάλου γεγραμμένων τερατολογίας ἡμῖν ὡς δι᾿ ἀγγέλων αὐτῷ δεδειγμένας ψευδόμενος ἐπεισάγει»! Δηλαδή κατά τον Γάιο, θα πρέπει ν’ απορρίψουμε και τον Δανιήλ ο οποίος, και αυτός μιλάει για θηρία (κεφ. 7) και γι αγγέλους επίσης, που μιλούν και δείχνουν στον Δανιήλ την ερμηνεία των οράσεών του (Δα 7,10 & 16, 8,16, 9,21). Και ο Ιεζεκιήλ μιλάει επίσης για παράξενα ζώα που κινούνται στον ουρανό και στη γη επάνω σε τροχούς περίεργους (κεφ. 1 & 10). Αλλά φαίνεται ότι ο Γάιος είχε ελάχιστη ιδέα για υπερφυσικά οράματα προφητών, κι ελάχιστη πείρα για το τί λένε τα βιβλία της Αγίας Γραφής, που είναι τα Ιερά Βιβλία της χριστιανικής πίστης, όπως και όλοι οι αιρετικοί που πέρασαν απ’ την εκκλησία και αναθεματίστηκαν. Διότι όπως φαίνεται αυτοί οι αιρετικοί διαβάζουν τα βιβλία επιφανειακά, όχι προς ωφέλεια δική τους και των άλλων, αλλά για να παριστάνουν τον «εκπαιδευμένο διδάσκαλο» από έπαρση και προς αυτοπροβολή τους, και βγάζουν συμπεράσματα κατά το δικό τους αντίχριστο δοκούν!

Η ταπεινή σοφία του Θεού και η υπερήφανη

ευφυΐα των ανθρώπων

Μερικές φορές μας δημιουργεί απορία το γεγονός ότι κάποιοι αιρετικοί υπήρξαν μεγάλοι εκκλησιαστικοί άντρες με σπάνια μόρφωση και ακόμη πιο σπάνια γνώση και πολυμάθεια της Αγίας Γραφής, όπως οι μεγάλοι αιρετικοί Άρειος και Ωριγένης. Δεν πρέπει όμως να μας παραπλανά η γνώση και η ευφυΐα – για την οποία τόσοι εξυμνούν τον Ωριγένη – με την αληθινή πίστη και αγάπη των ανθρώπων. Η γνώση και η ευφυΐα είναι ταλέντα του μυαλού, δηλ. επίγεια και πρόσκαιρα ταλέντα που δίνει ο Θεός στους ανθρώπους – απλόχερα μερικές φορές και χωρίς να τα παίρνει ποτέ πίσω, διότι είναι γενναιόδωρος και τα δώρα Του δεν τα παίρνει ποτέ πίσω – και δεν υπάρχει κάτι πνευματικό σ’ αυτά.

«ἡ γνῶσις φυσιοῖ, ἡ δὲ ἀγάπη οἰκοδομεῖ.», θα πει ο Παύλος αντιπαραβάλλοντας την γνώση με την αγάπη (Α΄ Κο 8,2).  

Απεναντίας λοιπόν, η πνευματικότητα είναι συνυφασμένη με την ταπεινοφροσύνη και αγάπη, και αν συναντήσει την γνώση και την ευφυία, μας δίνει μεγάλους διδασκάλους όπως τον Παύλο. Αν δεν συναντήσει αυτά τα επίγεια και πρόσκαιρα ταλέντα, μας δίνει μικρότερους διδασκάλους αλλά εξίσου πνευματικούς. Η εκκλησία δεν χάνει ποτέ από μικρούς διδασκάλους. Χάνει όμως πολύ από διδασκάλους που διαθέτουν μόνο γνώσεις κι ευφυία αλλά καθόλου πνευματικότητα. Διότι αυτοί αντί να διδάσκουν το σωστό, που είναι η αγάπη και η συγχώρηση του Κυρίου και Θεού Χριστού, διδάσκουν το ψέμα και την πλάνη. Αυτοί είναι οι ψευδοδιδάσκαλοι, οι ψευδόχριστοι, οι αντίχριστοι, που πλανούν τα πρόβατα!

«Ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὁ μὴ εἰσερχόμενος διὰ τῆς θύρας εἰς τὴν αὐλὴν τῶν προβάτων, ἀλλὰ ἀναβαίνων ἀλλαχόθεν, ἐκεῖνος κλέπτης ἐστὶ καὶ λῃστής· … 10 ὁ κλέπτης οὐκ ἔρχεται εἰ μὴ ἵνα κλέψῃ καὶ θύσῃ καὶ ἀπολέσῃ· », Ιω 8,1 & 10.

[Τέτοιος ψευδοδιδάσκαλος, κλέπτης και ληστής ψυχών προβάτων είναι και ο Σιαμάκης! Που διακρίθηκε κάποτε για τις γνώσεις και την ευφυία του, που τον νομίσαμε για μεγάλο θεολόγο και διδάσκαλο των Γραφών, αλλ’ αργότερα αποδείχθηκε ψεύτης, απατεώνας, συκοφάντης και διάβολος μεταξύ των οικογενειών που τον εμπιστεύθηκαν! Όχι μόνο δεν δίδαξε την αγάπη ποτέ εμπράκτως και φιλανθρώπως, αλλά δίδαξε την σκληρότητα και αυστηρότητα με το πρόσχημα ότι αυτά διδάσκει ο Χριστός. Κι έφτασε να σπέρνει την διχόνοια και το μίσος μέσα σε οικογένειες, έφερε διαζύγια, παρέσυρε μαθητές του σε ψευδομαρτυρία, και σε άλλα εγκλήματα που τα έχουμε επισημάνει στις σελίδες αυτού του ιστολογίου.]

Ο ψευδοδιδάσκαλος λοιπόν Γάιος στη Ρώμη, είναι ο κατεξοχήν αίρεσιάρχης για την απόρριψη της Αποκάλυψης. Και παρόλο που τον αντέκρουσε ακαριαία και ικανοποιητικά ο Ιππόλυτος, η Δύση εν τέλει ασπάστηκε τις βλάσφημες θεωρίες του Γάιου! Από τότε η Ρώμη χάραξε σιγά σιγά την αλαζονική και βλάσφημη πορεία της. Ενώ στην Ανατολή, ούτε ο Διονύσιος Αλεξανδρείας που ασχολήθηκε πολύ με την Αποκάλυψη, ούτε άλλος αξιόλογος πατέρας απέρριψε την Αποκάλυψη τους 3,5 πρώτους αιώνες. Αυτό αποδείξαμε στην αρχή παραθέτοντας τα λόγια των πατέρων σε μια συνεχή ιστορική περίοδο της εκκλησίας, μέχρι και το 370 περίπου, όπότε πεθαίνει ο Μέγας Αθανάσιος (373), ο μεγάλος αυτός διδάσκαλος και πατέρας της εκκλησίας που ήταν προικισμένος απ’ τον Θεό με τη χάρη Του, αλλά συγχρόνως και με την σοφία, δηλ. τα ταλέντα που αναφέραμε (μυαλό και γνώση) πάλι απ’ τον Θεό.

Η παρ’ ολίγον αμφισβήτηση της Αποκάλυψης

Ας πάρουμε τώρα την 10ετία 370-380. Εδώ έχουμε μια αμφιβολία που κόντεψε να μετατραπεί σε απόρριψη της Αποκάλυψης, αλλά ο κύριος υπαίτιος την ανακάλεσε πολύ γρήγορα. 2 μόνο είναι οι πρωταγωνιστές αυτής της αμφιβολίας που γράφουν την ίδια αυτή περίοδο: ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός (329-390) και ο Αμφιλόχιος Ικονίου (339-394).

Ας πάρουμε πρώτα τον Αμφιλόχιο που είναι ο λιγότερο γνωστός και συνάμα η αμφιβολία του είναι χωρίς θεολογικό αντίκρυσμα. Στο έργο του Στίχοι προς Σέλευκον, δίνει τον Κανόνα των βιβλίων της Γραφής σε ποιητική μορφή (όπως είναι και όλο το έργο του). Κι εκφράζει για την Αποκάλυψη την ίδια «ουδέτερη» γνώμη που εκφράζει και ο Ευσέβιος, όπως είδαμε. Εκφράζει δηλ. την αμφιβολία άλλων, ανώνυμα και αόριστα, χωρίς να λέει την προσωπική του γνώμη. Βλέπε και την σελίδα μας,

ΤΟ ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΜΕΡΟΣ Γ΄), ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ  .

 Το ίδιο με την Αποκάλυψη, εκφράζει και για τις 2 Επιστολές του Ιωάννη, την μία του Πέτρου και την μόνη του Ιούδα. Και ήδη αποδείξαμε ποια είναι η αξία ενός χριστιανού συγγραφέα όταν εκφράζεται για δογματικά θέματα χωρίς να είναι σίγουρος γι αυτά.

Ο Γρηγοριος Ναζιανζηνός τώρα στο έργο του Βίβλος α’. Έπη θεολογικά. Τομή α’. Έπη δογματικά. (PG 37, σελ. 397 – 522), μας παραδίδει και αυτός τον Κανόνα των βιβλίων της Γραφής, και την Αποκάλυψη την παραλείπει! Όμως συμβαίνει το εξής παράξενο: ονομάζει τον Ιωάννη ουρανοφοίτη! Συγκεκριμένα, όταν μιλάει για το Ευαγγέλιο του Ιωάννη λέει:

«Πᾶσι δ' Ἰωάννης, κήρυξ μέγας, οὐρανοφοίτης.», Περὶ τῶν γνησίων βιβλίων τῆς θεοπνεύστου γραφῆς, Carmina dogmatica 12,30-39 (PG 37,471-74). 

Οπότε γεννάται ένα ερώτημα: Με το ουρανοφοίτης δείχνει τον Ιωάννη ως προφήτη που είδε την Αποκάλυψη, αλλά ο ίδιος παρέλειψε από λάθος να την συμπεριλάβει; Ή με το ουρανοφοίτης δείχνει τον Ιωάννη ως ευαγγελιστή που φοίτησε στον ουρανό για να εκφράσει υψηλές θεολογικές ιδέες που λείπουν απ’ τους συνοπτικούς ευαγγελιστές;

Όπως κι αν έχει ο Γρηγόριος λίγο αργότερα, το 380, έρχεται να διορθώσει το λάθος του! Έτσι, στον Συντακτήριο Λόγο του κατά την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο, παραδέχεται την Αποκάλυψη λέγοντας:

 «Πρὸς δὲ τοὺς ἐφεστῶτας ἀγγέλους (πείθομαι γὰρ ἄλλους ἄλλης προστατεῖν Ἐκκλησίας, ὡς Ἰωάννης διδάσκει με διὰ τῆς Ἀποκαλύψεως)·», Γρηγοριος Ναζιανζηνός, Συντακτήριος Λόγος, PG 36,469,10-13.  

Κι έτσι λύνεται η παρεξήγηση για τον Γρηγόριο, αν ήταν παρεξήγηση! Άλλωστε τα τελευταία έργα και λόγια μετράνε σε κάθε άνθρωπο, και μ’ αυτά τα τελευταία κρίνεται. Ακόμα λοιπόν κι αν έκανε ηθελημένο προηγούμενο λάθος, αργότερα το διόρθωσε! 

Κι έτσι η αμφιβολία αν υπήρξε, κράτησε το πολύ μια 10ετία!

Αργότερα βλέπουμε τον Κύριλλο Αλεξανδρείας, όχι μόνο να κάνει χρήση χωρίων της Αποκάλυψης (De Sancta et Consubstantiali Trinitate, PG.75.37.8f), αλλά και να λέει:  

«Καίτοι τὸ τῆς Ἀποκαλύψεως βιβλίον ἡμῖν συντιθεὶς ὁ σοφὸς Ἰωάννης, ὃ καὶ ταῖς τῶν Πατέρων τετίμηται ψήφοις, τὰς τῶν ἁγίων ψυχὰς ὑπ' αὐτὸ τὸ θεῖον τεθεᾶσθαι θυσιαστήριον (Απ 6,9), διεβεβαιοῦτο σαφῶς.», Κύριλλος Αλεξανδρείας, Περί της εν Πνεὐματι και Αληθεία Προσκυνήσεως και Λατρείας, PG 68,433,22–25.

Με τα λόγια αυτά ο Κύριλλος λύνει μια και καλή στην Ανατολική Εκκλησία οποιαδήποτε αμφιβολία και παρεξήγηση του παρελθόντος που αφορά την Αποκάλυψη!

Αντί περίληψης 

Ιωάννης Χρυσόστομος –

Εκκοσμίκευση της εκκλησίας – Λειτουργικά βιβλία

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε και 2 στοιχεία του αρχαίου εκκλησιαστικού παρελθόντος που αποτελούν πέτρα σκανδάλου και που οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα, ότι δήθεν στην Ανατολή αμφισβητήθηκε η Αποκάλυψη. Και στο κάθε στοιχείο δίνουμε από κάτω και την απάντηση:

1.     Ο Ιωάννης Χρυσόστομος δεν ανέφερε ποτέ την Αποκάλυψη, ούτε επικαλέστηκε κάποιο χωρίο της.

Απάντηση. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος ήξερε το κλίμα της Δύσης και ιδιαίτερα της Ρώμης, μιας κι έτρεφε φιλικούς δεσμούς με τον τότε επίσκοπο Ρώμης Ινοκκέντιο Α΄, ο οποίος μάλιστα τον υποστήριξε στις γνωστές και ανόσιες περιπέτειές που είχαν ως αποτέλεσμα την καθαίρεση κι εξορία του. Επομένως ο Χρυσόστομος δεν ήθελε να θίξει το θέμα αυτό λόγω πραότητας και διάκρισης. Σε καμιά περίπτωση δεν συνάγεται το συμπέρασμα ότι ο Χρυσόστομος δεν δέχονταν ή αμφέβαλλε για την Αποκάλυψη. Ούτε μας άφησε κατάλογο των βιβλίων του Κανόνα, ώστε να μπορούμε να συμπεράνουμε αρνητικά. Απ’ την άλλη αν ο ίδιος είχε έστω και τις παραμικρές αμφιβολίες για το βιβλίο αυτό, είναι σίγουρο ότι θα τις έλεγε, για να προφυλάξει το ποίμνιο της εκκλησίας από επικίνδυνα αναγνώσματα, αφού ήταν ο φλογερός μαχητής εναντίον των λύκων με προβιά προβάτου.

Βλέπε και το έργο του Χρυσοστόμου, Περί ψευδοπροφητών. Σ’ αυτό ο Χρυσόστομος λέει χαρακτηριστικά:

«Πλὴν πρὸς τὸ παρὸν ἀναγκαῖόν ἐστι παραστῆσαι ἐκ τῶν ἁγίων Γραφῶν τούτους ὡς ἐχθροὺς τοῦ Χριστοῦ, καὶ λύκους τῆς αὐτοῦ ποίμνης, πανταχοῦ ἐλαυνομένους, καὶ ἐκβαλλομένους τῶν Χριστοῦ προβάτων. ∆ιὸ καὶ λύκοι δικαίως ἐκλήθησαν ὑπὸ τῶν προφητῶν, καὶ αὐτοῦ τοῦ ∆εσπότου, καὶ τῶν μακαρίων ἀποστόλων· καὶ οὐ μόνον λύκοι, ἀλλὰ καὶ λοιμοὶ, καὶ ἀσεβεῖς, καὶ ἀντίδικοι, καὶ ἐχθροὶ, καὶ ἐπίβουλοι, καὶ βλάσφημοι, καὶ ὑποκριταὶ, καὶ κλέπται, καὶ λῃσταὶ, καὶ βδελυκτοὶ, καὶ ψευδοπροφῆται, καὶ ψευδοδιδάσκαλοι, καὶ ὁδηγοὶ τυφλοὶ, καὶ πλανῆται, καὶ πονηροὶ, καὶ ἀντίχριστοι, καὶ σκάνδαλα, καὶ υἱοὶ τοῦ πονηροῦ, καὶ ζιζάνια, καὶ ἄθεοι, καὶ πνευματομάχοι, οἱ βλασφημήσαντες τὸ Πνεῦμα τῆς χάριτος· οἷς οὐκ ἀφεθήσεται οὔτε ἐν τῷ νῦν αἰῶνι, οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι· ∆ι' οὓς ἡ ὁδὸς τῆς ἀληθείας βλασφημηθήσεται. Πρὸς δὲ τούτοις καὶ τέκνα τοῦ πονηροῦ διαβόλου, καθώς φησιν ὁ θεολόγος· Φανερά ἐστι τὰ τέκνα τοῦ διαβόλου. ∆εῖ οὖν πρῶτον περὶ τούτων ἀσχοληθῆναι, καὶ τότε περὶ τῆς συντελείας λαλῆσαι.», Ιωάννης Χρυσόστομος, Περί ψευδοπροφητών, PG 59,555-6.  

Αν λοιπόν η Αγία Γραφή είναι αυτή που μας οδηγεί στην ορθή πνευματική ή εν Χριστώ ζωή και μας δείχνει με το δάχτυλο τους επικίνδυνους λύκους κατά τον Χρυσόστομο, πώς είναι δυνατόν ο άγιος να μην αποπέμψει την Αποκάλυψη αν είχε την παραμικρή αμφιβολία γι αυτήν ότι οδηγεί στο σωστό δρόμο;

2.     Η Αποκάλυψη δεν μπήκε στα λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας.

Απάντηση. Εδώ το λάθος είναι διπλό! Η Αποκάλυψη απ’ την αρχή ήταν στα λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας! Αλλά συνέβη το εξής: τα λειτουργικά βιβλία καθώς και όλο το λειτουργικό σύστημα του έτους όπως το ζούμε σήμερα, δεν ήταν πάντα έτσι. Όλη η Αγία Γραφή, Παλαιά και Καινή Διαθήκη διαβάζονταν τμηματικά κατά την Θεία Λειτουργία, σ’ ένα έτος ολόκληρη! και μάλιστα απ’ τον επίσκοπο! Λέει σχετικά ο 2ος Κανόνας της Ζ΄ Οικ. Συνόδου (787):

«Ἀνακρίνεσθαι δὲ ἀσφαλῶς ὑπὸ τοῦ μητροπολίτου, εἰ προθύμως ἔχει ἀναγινώσκειν ἐρευνητικῶς, καὶ οὐ παροδευτικῶς, τούς τε ἱεροὺς κανόνας, καὶ τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, τήν τε τοῦ θείου Ἀποστόλου βίβλον, καὶ πᾶσαν τὴν θείαν Γραφήν· καὶ κατὰ τὰ θεῖα ἐντάλματα ἀναστρέφεσθαι, καὶ διδάσκειν τὸν κατ᾿ αὐτὸν λαόν. Οὐσία γὰρ τῆς καθ᾿ ἡμᾶς ἱεραρχίας ἐστὶ τὰ θεοπαράδοτα λόγια, ἤγουν ἡ τῶν θείων Γραφῶν ἀληθινὴ ἐπιστήμη, καθὼς ὁ μέγας ἀπεφήνατο Διονύσιος. Εἰ δὲ ἀμφισβητοίη, καὶ μὴ ἀσμενίζοι οὕτω ποιεῖν τε καὶ διδάσκειν, μὴ χειροτονείσθω.»!

Ούτε λίγο ούτε πολύ ο Κανόνας λέει ότι, ο υποψήφιος επίσκοπος πρέπει ν’ ανακριθεί επιμελώς (ἀσφαλῶς) απ’ τον μητροπολίτη[2], κι αν δεν δεχθεί να διαβάζει πρόθυμα (ἀσμενίζοι) στον λαό την Αγία Γραφή, να μην χειροτονείται! 

Είναι άγνωστο πότε συνέβη η μεγάλη αλλαγή για να φτάσουμε στο σημερινό καθεστώς. Όλες οι επιστημονικές έρευνες που προσπάθησαν να βγάλουν άκρη για το χρονικό αυτό σημείο της λειτουργικής αλλαγής, αποδείχθηκαν άκαρπες. Τον 9ο αι, ή μήπως τον 10ο, ή πιο αργότερα έγινε η πλήρης καθιέρωση του σημερινού λειτουργικού καθεστώτος; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά. Και το μόνο στοιχείο που έχουμε σήμερα ως απομεινάρι που απηχεί την παλιά λειτουργική παράδοση, είναι η λειτουργική κατανομή όλης της Καινής Διαθήκης σε περικοπές καθ’ όλες τις μέρες του έτους!  

Επίσης, υπάρχουν κανόνες παλαιότερων Συνόδων που απαγορεύουν την ανάγνωση στην εκκλησία άλλων βιβλίων ή υμνολογικών κι ευχολογικών στοιχείων εκτός απ’ την Αγία Γραφή. (Βλέπε και την σελίδα μας,

ΤΟ «ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ» (ΜΕΡΟΣ Α΄) ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ .)

Με την ανάγνωση της Γραφής κράτησε η εκκλησία αλώβητο και γενναίο το φρόνημά της ενάντια στις αιρέσεις. Όταν όμως ξεπέρασε τις εξωτερικές δυσκολίες, της έμεινε μόνο ένα στοιχείο στ’ οποίο δεν μπόρεσε ν’ αντισταθεί: Στην εκκοσμίκευση! Κι αυτή δημιουργεί την σήψη, σιγά σιγά αλλά σταθερά! Σ’ αυτήν οφείλεται ο αριθμός των αναξίων κληρικών, αλλά και των μη συνειδητών μελών της.

Σε μια τέτοια κατάσταση εκκοσμίκευσης, επόμενο ήταν η πλειοψηφία των μελών της εκκλησίας να μην αρέσκεται ιδιαίτερα στην ακρόαση της Αποκάλυψης, με τις τερατολογίες και τις ακαταλαβίστικες και φοβερές προφητείες της!

Αν όμως η Αποκάλυψη δεν μπήκε στα λειτουργικά βιβλία, αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Δεν κρίνεται η πίστη μας βάσει των λειτουργικών βιβλίων. Το αντίστροφο ισχύει: η πίστη που βασίζεται στην Αγία Γραφή κρίνει τα λειτουργικά βιβλία! Όλοι οι λειτουργιολόγοι άλλωστε γνωρίζουν ότι η αναθεώρηση των λειτουργικών βιβλίων είναι κάτι που συζητείται εδώ και πολλά χρόνια. Και ό,τι μπαίνει πάνω στο τραπέζι της αναθεώρησης, είναι σίγουρο ότι δεν αποτελεί γνώμονα πίστεως!

Ο Θεός όμως που μεριμνά για την εκκλησία και την Αγία Του Γραφή που οδηγεί πάντα τις πιστές ψυχές, φρόντισε να διαφυλαχθεί αυτή η Γραφή σταθερή και ακέραια μέχρι σ’ εμάς!

Εδώ κλείνουμε την εξέταση της αμφισβήτησης της Αποκάλυψης ως θεοπνεύστου βιβλίου. Δεν υπάρχει κανείς άλλος εκτός απ’ τον πρεσβύτερο Γάιο στη Ρώμη που ν’ απορρίπτει την Αποκάλυψη! 

 Έτσι, φάνηκε απ’ τα παραπάνω ότι η αμφισβήτηση αυτή εμφανίστηκε στην Ανατολή για πολύ λίγο και δεν καλλιεργήθηκε καν, ενώ απεναντίας καλλιεργήθηκε στη Δύση, όπως καλλιεργήθηκε και η άλλη για την Επιστολή προς Εβραίους! Κέντρο απόρριψης των ιερών βιβλίων κατέστη λοιπόν η Ρώμη, γι αυτό και ο Κύριος πολύ νωρίς τους εγκατέλειψε, και άρχισαν τα αντίχριστα έκτροπα περί πρωτείου και περί υποχρεωτικής αγαμίας των κληρικών.

Υποσημειώσεις

[1] Υπήρξαν αιρετικοί, και κυρίως οι γνωστικού τύπου, που απέρριψαν βιβλία της Αγίας Γραφής και παραποίησαν τα υπόλοιπα που δέχονταν, όπως ο Μαρκίων (85-160) του οποίου ο κίβδηλος Κανόνας σώζεται. Αλλ’ αυτό έγινε αφού αυτοί αποβλήθηκαν απ’ την εκκλησία, και μπορούσαν πλέον να ελευθεριάζουν σε όλα, κατασκευάζοντας την δική τους θρησκεία. Από τέτοιους απόβλητους της εκκλησίας του Χριστού «κατασκευάστηκαν» και τ’ απόκρυφα βιβλία. Κι απ’ την ομάδα που αντέδρασε στον διεφθαρμένο Ιουδαϊσμό (Σαδδουκαίους και Φαρισαίους) και ξεχώρισε – δικαίως μεν αντέδρασε αλλά συγχρόνως αδίκως αρνήθηκε τον χριστιανισμό – και που ήταν οι Εσσαίοι, «κατασκευάστηκε» και το απόκρυφο του ψευδο-Ενώχ. Αυτά τα στοιχεία, απόκρυφα, Εσσαίοι και ψευδο-Ενώχ, διαπραγματευόμαστε στις σελίδες μας,

1) ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΝΩΧ (ΜΕΡΟΣ Α΄) – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ

2) ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΝΩΧ (ΜΕΡΟΣ Β΄) - ΤΑ ΕΠΙΒΛΑΒΗ ΑΠΟΚΡΥΦΑ & Η ΙΟΥΔΑΪΚΗ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

3) ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΝΩΧ (ΜΕΡΟΣ Γ΄) – Ο ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ MILIK     

4) ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΝΩΧ (ΜΕΡΟΣ Δ΄) – ΚΟΥΜΡΑΝ & ΕΣΣΑΙΟΙ – ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ  

[2] Το μητροπολιτικό σύστημα καθιερώθηκε για την καλύτερη νομιζόμενη ιεράρχηση των επισκοπών. Έτσι, η μητρόπολη ορίστηκε ως η εκκλησιαστική επαρχία στην οποία συμπεριλαμβάνονται μερικές επισκοπές. Και οι επίσκοποι αυτών, είχαν διοικητικά ως ανώτερη αρχή τον μητροπολίτη τους. Κάποτε όμως θεωρήθηκε ότι οι επίσκοποι ήταν πάρα πολλοί, και για να λιγοστέψουν, κάποιες επισκοπές επεκτάθηκαν καταλαμβάνοντας όλη την μητροπολιτική επαρχία. Έτσι, οι όροι μητροπολίτης και επίσκοπος ταυτίστηκαν από τότε!