ΔΕΞΙΟΛΑΒΟΙ – ΜΕΘΟΔΕΙΑ
THE RIGHT-HANDED – DECEPTION
Θεσσαλονίκη 30-3-2019
Ο Σιαμάκης στο «πρωτότυπο» άρθρο του Δεξιολάβοι, γράφει:
«μεθοδεῖαι λέγονται ὅλ̉ αὐτὰ τὰ παλαίσματα τῆς ἔντεχνης πάλης ἀπὸ τὸν ἀπόστολο Παῦλο στὴν Πρὸς Ἐφεσίους ἐπιστολή (6,11-12)», Δεξιολάβοι, Μελέτες 7, 2010, και στην ιστοσελίδα του, http://www.philologus.gr/4/68-2010-01-01-01-22-30/243-2011-09-19-14-55-59 .
Με τον όρο «έντεχνη πάλη» ο Σιαμάκης εννοεί μια πολεμική τέχνη αυτοάμυνας που μας έρχεται απ’ την Ασία, όπως το καράτε, κουνγκ φου κ.ά.. Παλιότερα οι τέχνες αυτές ήταν άγνωστες, αλλά ο Σιαμάκης τις ανακάλυψε στην … αρχαιότητα. Και «βρήκε» ότι η τέχνη αυτή διακρίνεται μέσα στο κείμενο της Αγίας Γραφής (ιδιαίτερα της Παλαιάς Διαθήκης) στις λέξεις, αδροί, εγχειρώ, κόλπος και μεθοδεία. Αναφέρουμε όλη την υπόθεση στην σελίδα μας, ΔΕΞΙΟΛΑΒΟΙ (ΜΕΡΟΣ Α΄) .
Για ν’ απαντήσουμε στον Σιαμάκη όπως πρέπει (σαν φιλόλογος που είναι), θα κάνουμε την ετυμολογία και μια μικρή ιστορική αναδρομή της λέξης μεθοδεία, γι αυτό και θεωρούμε αναγκαίο να πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή, από τότε δηλ. που εμφανίστηκε η πολύ συγγενική της λέξη μέθοδος.
ΜΕΘΟΔΟΣ
Η λέξη μέθοδος στην αρχαία ελληνική σημαίνει κυρίως ό,τι και στην νεοελληνική: τρόπος, τακτική, σύστημα μέσω του οποίου κάνω ή πετυχαίνω κάτι. Κι αυτό γιατί ήδη η ετυμολογία της => μέθ-οδος, μας δείχνει ότι μετέρχομαι, διέρχομαι, πετυχαίνω την διέλευση ή το πέρασμα ενός αντικειμένου (θέματος) επιτυχώς ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια. Θα μπορούσε αυτό το αντικείμενο να είναι κι ένα γεωγραφικό σημείο στο οποίο βαδίζω ή ταξιδεύω για να φτάσω. Σε κάθε περίπτωση, αυτό το αντικείμενο είναι ο στόχος μου, και καλούμαι να τον εκπληρώσω επιτυχώς. Επομένως πρέπει να βρω τον κατάλληλο, πιο γρήγορο και πιο ανώδυνο τρόπο για να φτάσω στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Έτσι η μέθοδος έχει καταρχήν πνευματική έννοια καθώς συλλαμβάνεται πρώτα στο μυαλό ως συγκρότημα σκέψης, και μετά γίνεται πράξη. Γι αυτό και υιοθετήθηκε σαν η λέξη που περιγράφει την έρευνα, την γνώση, την διδασκαλία, την μάθηση και την τεχνική αυτών. Το Abridged TLG [ TLG - Canon Search (uci.edu) ] μας δίνει τ’ ακόλουθα παραδείγματα:
«τὴν τοῦ πάντα κινεῖσθαι μέθοδον», Πλάτων, Θεαίτητος, 183C,4.
«ἡ διαλεκτικὴ μέθοδος », Πλάτων, Πολιτεία, 533C,7.
« μέθοδος πολιτική», Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, 1094b,11.
«Πᾶσα τέχνη καὶ πᾶσα μέθοδος, ὁμοίως δὲ πρᾶξίς τε καὶ προαίρεσις, ἀγαθοῦ τινὸς ἐ-φίεσθαι δοκεῖ·», Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, 1094a,1.
« μεθόδου μαθηματικῆς», Κλαύδιος Πτολεμαίος, Γεωγραφική Υφήγησις, 1,1,5,7.
«Μέθοδος εἰς τὴν ἐν ἐπιπέδῳ τῆς οἰκουμένης σύμμετρον τῇ σφαιρικῇ θέσει καταγραφήν.», Κλαύδιος Πτολεμαίος, Γεωγραφική Υφήγησις, 1, 3,24,1.
« κατὰ φύσιν ἐστὶ ποιεῖσθαι τὴν μέθοδον» Αριστοτέλης, Περί ζώων ιστορίας, 491a,12.
«ἡ Χαλδαϊκὴ μέθοδος. ὅτι δὲ ἀνεύρετον αὐτοῖς ἐστι τὸ ὡροσκοποῦν ζῴδιον = η αστρολογία», στην οποία επιδόθηκαν πρώτοι οι Χαλδαίοι (Σέξτος Εμπειρικός, Προς Μαθηματικούς, Προς Αστρολόγους, 5,52,1).
Επίσης Τα Μεθοδικά είναι ένα απωλεσθέν έργο ή κεφάλαιο έργου του Αριστοτέλη, όπου πραγματεύεται τα είδη της ρητορείας (Ρητορική, 1,2,10, λεξικό LSK).
Όπως βλέπουμε, πολύ γρήγορα η λέξη μέθοδος που δείχνει την οργανωμένη σκέψη και γνωστική έρευνα, άρχισε να επικρατεί για την περιγραφή της επιστημονικής έρευνας που έχει εφαρμογή και στην πράξη. Αυτό φάνηκε καλύτερα στην ιατρική που βασίζονταν πλέον στις γνώσεις της ανατομίας εφαρμόζοντας τις πρώτες χειρουργικές επεμβάσεις, και άρχισε ν’ αντιδιαστέλλεται απ’ την εμπειρική γνώση. Έτσι το λεξικό LSΚ. μας δίνει:
«ἰητήρ μεθόδου = γιατρός χειρουργικής μεθόδου», Συλλ. Επιγρ. 3283.
Οι δε γιατροί αυτού του είδους, δηλ. οι επιστήμονες, λέγονταν οἱ μεθοδικοί [Κάσσιος ο ιατροσοφιστής, Ιατρικές Απορίες και Προβλήματα, 8,9 (The Abridged TLG)] σε αντίθεση με τους εμπειρικούς, και η ιατρική αυτή έφτασε να λέγεται «η μεθοδική αἵρεσις» (Γαληνός, Ι,36Ε, ΙΙ,235Α, λεξικό LSΚ). Γι αυτό και ο φιλόσοφος και ιατρός Σέξτος (2ος αι. μ.Χ.) που υποστήριζε την εμπειρική ιατρική, πήρε την προσωνυμία Εμπειρικός. Αυτός επίσης εισήγαγε τα επίθετα ἐμμέθοδος και ἀμέθοδος τα οποία χρησιμοποιεί αρκετά (Πυρρώνειοι Υποτυπώσεις, 2,21).
Έτσι το ρήμα μεθοδεύω που παράγεται απ’ την μέθοδο, εκτός απ’ την έννοια μετέρχομαι, διέρχομαι τα εμπόδια για να πετύχω τον σκοπό μου, σημαίνει και την εφαρμογή μιας γνωστικής μεθόδου στην πράξη.
Όμως το ρήμα πήρε και μια ακόμη έννοια => μεθοδεύω = χρησιμοποιώ πνευματική ντρίπλα, δηλ. λογικό τέχνασμα, πανουργία, που μπορεί να είναι για καλό ή για κακό σκοπό.
Και τέλος απ’ το ρήμα μεθοδεύω βγήκε η μεθοδεία. Είναι δηλ. η σειρά παραγωγής κι ετυμολογίας:
Βλέπουμε ότι τα ουσιαστικά είναι 2. Γιατί; Δεν έφτανε η μέθοδος για να περιγράψει την πράξη του μεθοδεύω; Η απάντηση είναι όχι! Διότι η ελληνική γλώσσα που θαυμάστηκε από διάφορους ξένους γραμματικούς και φιλολόγους των τελευταίων αιώνων, δεν έγινε τυχαία η αγαπημένη τους γλώσσα. Είναι η γλώσσα που ξεχωρίζει τις λεπτομέρειες των εννοιών, όσο καμιά άλλη. Και θα δούμε αμέσως παρακάτω ποια είναι η διαφορά των 2 ουσιαστικών μέθοδος και μεθοδεία.
ΜΕΘΟΔΕΙΑ
Καταρχήν να πούμε ότι ο πρώτος που αναφέρει την μεθοδεία είναι ο απόστολος Παύλος. Λίγο αργότερα ο μαθηματικός και αστρονόμος Κλαύδιος Πτολεμαίος (2ος αι. μ.Χ.) χαρακτηρίζει ως μεθοδείες τις μαθηματικές πράξεις (Μαθηματική Σύνταξις, 1,2,581,10). Και πολλούς αιώνες μετά βρίσκουμε τον Ψευδο-Ηρωδιανό (άγνωστης χρονολογίας) να κατατάσσει το ζευγάρι μεδοθεύω-μεθοδεία παρόμοια με τα ζεύγη: μεσιτεύω-μεσιτεία, ασωτεύω-ασωτεία, και βλακεύω-βλακεία (Επιμερισμοί, 36,221,8).
Από τον 2ο αι. μ.Χ. παίρνουν την λέξη οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς για να δηλώσουν κι αυτοί την ίδια έννοια ακολουθώντας τον Παύλο. Αυτήν την έννοια θα την δούμε αναλυτικά σε λίγο.
Επίσης την μεθοδεία ανευρίσκουμε στην Νεαρά 122 (στο προοίμιο) του Ιουστινιανού (6ος αι.) με την έννοια του τεχνικού επαγγέλματος (λεξικό LSΚ) ή του επιτηδεύματος όπως θα λέγαμε σήμερα. Και στις παραπομπές που μας δίνει το TLG πάλι για τον Ιουστινιανό, βρίσκουμε την έννοια μεθοδεία = συνέπεια απόφασης δικαστηρίου ή νόμου, εκτελεστέα ποινή (526.22 / 527.3 / 615,16 / 690,6 / 794,30 / 798,2).
Βλέπουμε λοιπόν ότι μεθοδεία είναι η πράξη ή ενέργεια που μεθοδεύεται, αφού χρησιμοποιείται για μαθηματικές πράξεις, τέχνη επαγγέλματος, και εκτέλεση νόμου ή δικαστηρίου. Ενώ η μέθοδος αποτελεί σύστημα, σχέδιο, τεχνική. Κάτι δηλ. που υπάρχει και οργανώνεται πρώτα στο μυαλό και μετά γίνεται πράξη. Γι αυτό στο τέλος έφτασε να σημαίνει την επιστημονική έρευνα που διέπεται από την θεωρία και την παρατήρηση πρώτα, και μετά την εφαρμογή της στην πράξη, αρχής γενομένης απ’ την ιατρική έρευνα όπως είπαμε στην αρχή με τους όρους μεθοδική αἵρεσις και ἰητήρ μεθόδου.
Ας έρθουμε τώρα στην μεθοδεία που χρησιμοποιείται 2 φορές στην Καινή Διαθήκη απ’ τον απ. Παύλο (στην προς Εφεσίους Επιστολή του και τις 2):
«ἵνα μηκέτι ὦμεν νήπιοι, κλυδωνιζόμενοι καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας, ἐν τῇ κυβείᾳ τῶν ἀνθρώπων, ἐν πανουργίᾳ πρὸς τὴν μεθοδείαν τῆς πλάνης,», Εφ 4,14.
«ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου·», Εφ 6,11.
Βλέπουμε στο 1ο χωρίο ότι, η μεθοδεία έχει κατηγορούμενο ιδιότητας που είναι η πλάνη (γενική κατηγορηματική ιδιότητας), ενώ στο 2ο χωρίο το κατηγορούμενο προσωποποιείται στον διάβολο.
Και παρόλο που η μεθοδεία χρησιμοποιήθηκε και μετά τον Παύλο για να περιγράψει όπως είδαμε την πράξη ή ενέργεια του μεθοδεύω (κατά το μεσιτεία-μεσιτεύω), έμελλε όμως οι 2 ταυτόσημες φράσεις του Παύλου να σημαδέψουν όλη την εκκλησιαστική γραμματεία και τους πατέρες, ώστε όταν αυτοί θα μιλούν στα έργα τους για τα ύπουλα τεχνάσματα που σκαρώνει ο διάβολος για να παρασύρει τον άνθρωπο στην αμαρτία, να χρησιμοποιούν την ίδια φράση: μεθοδείες του διαβόλου.
Ας δούμε τι λέει ο μεγάλος ερμηνευτής Ιωάννης Χρυσόστομος που δίνει τον ορισμό της μεθοδείας (όλες τις παραπομπές που παραθέτουμε τις παίρνουμε απ’ το TLG, http://stephanus.tlg.uci.edu/index.php ):
« Οὐκ εἶπε, Πρὸς τὰς μάχας, οὐδὲ, Πρὸς τοὺς πο-
λέμους, ἀλλὰ, Πρὸς τὰς μεθοδείας. Οὐδὲ γὰρ
ἁπλῶς, οὐδὲ φανερῶς ἡμῖν ὁ ἐχθρὸς πολεμεῖ, ἀλλὰ
μεθοδείᾳ. Τί ἐστι μεθοδεία; Μεθοδεῦσαί ἐστι τὸ ἀπα-
τῆσαι, καὶ διὰ μηχανῆς ἑλεῖν, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν τε- (45)
χνῶν γίνεται, καὶ ἐν λόγοις, καὶ ἐν ἔργοις, καὶ ἐν πα-
λαίσμασιν, ἐπὶ τῶν παραγόντων ἡμᾶς. Οἷόν τι λέγω·
Οὐδέποτε φανερὰ προτίθησι τὰ ἁμαρτήματα,
εἰδωλολατρείαν οὐ λέγει, ἀλλ’ ἑτέρως αὐτὸ κατασκευά-
ζει μεθοδεύων, τουτέστι, πιθανὸν κατασκευάζων τὸν (50)
λόγον, ἐπικαλύμμασι κεχρημένος.»
Μετάφραση: «Δεν είπε (ν’ αντισταθούμε) στις μάχες, ούτε στους πολέμους, αλλά στις μεθοδείες. Διότι όχι απλά, ούτε φανερά μας πολεμά ο εχθρός, αλλά με μεθοδεία. Τί είναι η μεθοδεία; Μεθοδεύω σημαίνει εξαπατώ, και με τέχνασμα εξουδετερώνω, γι αυτό και λαβαίνει χώρα στις τέχνες, και στα λόγια, και στα έργα, και στα παλαίσματα, αναφέρεται, δηλ. στα μέσα παραπλάνησής μας. Αυτό που λέω είναι το εξής. Ποτέ φανερά δεν βάζει μπροστά μας τ’ αμαρτήματα, δεν μιλάει για ειδωλολατρεία, αλλά διαφορετικά μηχανεύεται το πράγμα μεθοδεύοντάς το, που σημαίνει ότι κατασκευάζει τον λόγο πειστικό, χρησιμοποιώντας κάλυμμα.», Υπόμνημα στην προς Εφεσίους Επιστολή, PG 62,158.
Ας δούμε και μερικές ακόμη ερμηνείες του Χρυσοστόμου:
«Τοιοῦτος γὰρ ἀεὶ ὁ διάβολος, μεθοδείᾳ πάντα, καὶ
οὐκ ἐξ εὐθείας προβάλλει, ἵνα φυλαττώμεθα. ... Εἶδες τοῦ σατανικοῦ ἐνθυμήματος τὴν διά-
νοιαν;»
Μετάφραση: «Διότι τέτοιος είναι πάντα ο διάβολος, με τέχνασμα πάντα, και όχι μ’ευθύ τρόπο προβάλλει την αμαρτία ώστε να φυλαχτούμε. ... Είδες το σατανικό σχέδιο της διάνοιας;», Ομιλία στην προς Κολοσσαείς Επιστολή, PG 62,315.
«Αὕτη γὰρ (30)
ἡ σατανικὴ ἔννοια, αὕτη ἡ μεθοδεία ἡ διαβολικὴ,
συγκαλύπτειν τὴν πλάνην, καὶ ἐν μέλιτι τὸ δηλητή-
ριον διδόναι φάρμακον.»
Μετάφραση: «Αυτή είναι η σατανική σκέψη, αυτό είναι το τέχνασμα το διαβολικό, να συγκαλύπτει την πλάνη, και ως μέλι θεραπευτικό να προσφέρει το δηλητήριο.», Ομιλία στην προς Κολοσσαείς Επιστολή, PG 62,358.
«Τοιαύτη γὰρ ἡ τοῦ διαβόλου μεθοδεία· ἐξάγει μὲν
τῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ δοθέντων ὅρων ἡμῖν τοὺς πειθο-
μένους αὐτῷ, ὡς ἐπὶ πολλῷ μείζοσιν· ...Οὕτω καὶ τὸν πρω- (25)
τόπλαστον ἐκ τῆς τοῦ παραδείσου διαγωγῆς ἐποίησεν
ἐκπεσεῖν.»
Μετάφραση: «Διότι τέτοιο είναι το τέχνασμα του διαβόλου. Εξαιρεί απ’ την μια τους παραδοθέντες σε μας νόμους του Θεού, σε όσους πείθονται σ’ αυτόν, κι απ’ την άλλη παρουσιάζει τα δικά του ως μεγαλύτερα. ... Έτσι και τον πρωτόπλαστο τον έκανε να πέσει απ’ την κατάσταση του παραδείσου.», Ομιλία στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, PG 59,63.
«Καὶ γὰρ καὶ τοῦτο (45)
τῆς τοῦ διαβόλου μεθοδείας, τῇ ἀληθείᾳ ἀεὶ παρεισάγειν
τὴν πλάνην, πολλὰ ἐπιχρωννύντα αὐτῇ τὰ ὁμοιώματα,
ὥστε εὐκόλως κλέψαι τοὺς εὐεξαπατήτους.»
Μετάφραση: «Διότι κι αυτό ανήκει στα τεχνάσματα του διαβόλου, να εισάγει λαθραία την πλάνη, με καλά βαμμένες τις εικόνες της, ώστε εύκολα να κλέβει τους ευκόλως εξαπατώμενους.», Ομιλία στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον (παραβολή των ζιζανίων, Μθ 13,25-30), PG 58,475.
Ας δούμε και 2 ερμηνείες άλλων πατέρων:
«Μεθοδείας γὰρ τὰς μηχανὰς ἐκάλεσε. Πολλάκις γὰρ (45)
καὶ διὰ τῶν τῆς ἀρετῆς εἰδῶν κατασκευάζει κακίαν.»
Μετάφραση: «Διότι μεθοδείες (ο Παύλος) τα τεχνάσματα ονόμασε. Διότι πολλές φορές με την μορφή της αρετής μηχανεύεται δολίως την κακία.», Θεοδώρητος, Ερμηνεία στις 14 Επιστολές του Παύλου, PG 82,552.
«Νόησον τὸν
ἐχθρόν· οὐ τολμᾷ συμβουλεῦσαι καθόλου ἀποστῆναι
τοῦ Θεοῦ. Οἶδεν ὅτι βαρὺ τοῦτο ἀκοῦσαι Χριστια- (30)
νοῖς· ἀλλὰ τέχναις ἀπατηλαῖς μεθοδεύει τὴν ἐπιχεί-
ρησιν. Σοφός ἐστι τοῦ κακοποιῆσαι· σήμερον κλέπτει
ἡμᾶς διὰ τῆς μεθοδείας, καὶ τὴν αὔριον ἡμῖν τὰς
ἐπαγγελίας περιαφίησιν.»
Μετάφραση: «Κατάλαβε τον εχθρό. Δεν τολμά να συμβουλεύσει να αποστασιοποιηθούμε απ’ το Θεό. Γνωρίζει ότι αυτό ακούγεται βαρύ στους χριστιανούς. Αλλά με απατηλούς τρόπους μεθοδεύει το επιχείρημα. Είναι σοφός στο να κακοποιήσει. Σήμερα μας κλέβει μέσω δολίου τεχνάσματος, και (μας πείθει) ν’ αφήσουμε γι αύριο τις εντολές του Θεού.», Ιωάννης Δαμασκηνός, Ιερά Παράλληλα, PG 95,1408.
Ας δούμε τώρα τί λένε κάποια λεξικά:
Ησύχιος (5ος αι.) «Μεθοδείας:: τέχνας (με παραπομπή στην προς Εφεσίους Επ. του Παύλου, 6,11)».
Φώτιος (9ος αι.) «Μεθοδείας:: τέχνας ἢ δόλους.
Μεθοδεύει : μετέρχεται · τεχνάζεται ·ἀπατᾷ.». Ολόκληρο το λεξικό μπορείτε να το βρείτε στην παρακάτω σελίδα, https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/d/f/9/metadata-39-0000339.tkl , Φωτίου του Πατριάρχου Λέξεων Συναγωγή, συντάκτης R. Porson, 1ος τόμος, σελ. 267 του pdf. Σουίδας (10ος αι.)
«Μεθοδείας:: τέχνας ἢ δόλους, Μεθοδεύει : μετέρχεται · τεχνάζεται ·ἀπατᾷ.». Στην ελληνική Βικιπαίδεια θα βρείτε συνδέσμους και για τους 3 τόμους που διαθέτει το Internet Archive και είχαν εκδοθεί το 1905 απ’ τον Ludolph Kuster, https://el.wikipedia.org/wiki/Σούδα_(λεξικό) . Η μεθοδεία βρίσκεται στον 2ο τόμο, σελ. 518.
Ψευδο-Ζωναράς (13ος αι.) «Μεθοδεία:: τέχνη, Μεθοδείας:: ἐπιβουλάς, ἐνέδρας, δόλους (κι αυτός παραπέμπει στην προς Εφεσίους).»
Lexica Segueriana «Μεθοδείας:: τέχνας ἢ δόλους»
Κριαράς «Μεθοδεία: Επιβουλή, δόλος· τέχνασμα, μηχανορραφία.», Λεξικό Μεσαιωνικής Ελληνικής Γλώσσας του Κριαρά, http://www.greek-language.gr/greekLang/medieval_greek/kriaras/search.html?lqB1&dq=
Βλέπουμε λοιπόν πώς η καταρχήν ουδέτερη έννοια της μεθοδείας που ετυμολογείται απ’ το μεθοδεύω, χρωματίστηκε απ’ τον λόγο του Παύλου τόσο έντονα, που της έμεινε η ρετσινιά του δόλου και του πονηρού τεχνάσματος, για να συνοδεύει μόνιμα πλέον τον διάβολο.
Αυτές είναι οι μεθοδείες του διαβόλου: τα πονηρά και δόλια τεχνάσματα στα οποία επιδίδεται, και μόνο σ’ αυτά.
Πρόκειται δηλ. για πνευματική πάλη ή μάχη, στην οποία ο αντίπαλος διάβολος προσπαθεί να μας κλονίσει και να μας ρίξει καταγής, δηλ. στην αμαρτία. Κι όσο εμείς σηκωνόμαστε κι αντέχουμε στον πνευματικό αυτό αγώνα, τόσο εκείνος ο πλάνος και ψεύτης έρχεται δριμύτερος και με περισσότερη πανουργία. Με πιο πονηρά και ύπουλα τεχνάσματα. Κι επιδιώκει την εξάντλησή μας και την τελική παραίτησή μας.
Κι έτσι ξεχωρίζει η μεθοδεία από την μέθοδο, αφού η τελευταία ορίζεται ως το σύστημα, η τεχνική, το σχέδιο που μελετάται και οργανώνεται καλά πρώτα στο μυαλό, και μετά καταγράφεται ως διδασκαλία κι επιστήμη. Αλλ’ υπάρχουν ακόμα και απλές και πρακτικές τεχνικές που δεν αποτελούν επιστήμη με την στενή έννοια, όπως είναι η κατασκευή ενός καλαθιού από φυτική βέργα. Κι αυτή ακόμη αποτελεί τέχνη πλεκτική και μέθοδο αδιαμφισβήτητη που απαιτεί την εκπαίδευση του επίδοξου καλαθοποιού.
Ο διάβολος δεν έχει ποτέ σχέδιο
Κι εδώ τώρα πρέπει να κάνουμε την εξής σημαντική παρατήρηση:
Ο διάβολος δεν έχει ποτέ σχέδιο, δεν έχει ποτέ μέθοδο παρά μόνο μεθοδείες. Μόνο ο Θεός έχει σχέδιο και μέθοδο. Πάρτε για παράδειγμα την δημιουργία ως σύνολο που έχει πυρήνα της τον άνθρωπο, και κατασκευάστηκε απ’ τον Θεό βάσει ενός σχεδίου, και οδηγείται πάλι σχεδιασμένα στο τέλος της:
Ο Θεός είναι αυτός που σχεδίασε την κατασκευή του κόσμου, και συνέλαβε το σχέδιο της Θείας Οικονομίας για να σώσει την ανθρωπότητα μέσω του μονογενούς Υιού Του Ιησού Χριστού (Ιω 1,1-5). Άλλο θέμα είναι το αν τελικά θα σωθούν μόνο οι άνθρωποι που επιλέγουν το θέλημά Του, και συνεπώς οι ίδιοι επιλέγουν την σωτηρία τους.
Απ’ την άλλη μεριά ο διάβολος τί σχέδιο μπορεί να έχει όταν οι ενέργειές του δεσμεύονται απ’ τον Θεό; Τί σχέδιο μπορεί να κάνει όταν ο Θεός μπορεί να του το χαλάσει ανά πάσα στιγμή; Εξ άλλου η ψυχική του κατάσταση δεν του επιτρέπει να κάνει σχέδια. Διότι τα αισθήματα απ’ τα οποία διακατέχεται είναι:
1. Φόβος. Κι αυτός και οι πονηροί του δαίμονες είναι συνεχώς φοβισμένοι για την μεγάλη απώλεια (κόλαση) που τους περιμένει (Μκ 1,24, Λκ 4,34, Ιακ 2,19).
2. Θυμός. Για να καταλάβουμε τον θυμό του διαβόλου πρέπει να θυμηθούμε την εικόνα που μας δίνει η Αποκάλυψη:
Ο αρχάγγελος Μιχαήλ και οι άγγελοι αυτού έδωσαν μάχη στον ουρανό και νίκησαν τον δράκοντα, που είναι ο όφις ο μέγας ο αρχαίος, ο καλούμενος διάβολος και σατανάς που πλανά την οικουμένη. Νίκησαν στον ουρανό κι αυτόν και τους πονηρούς αγγέλους του, και τους πέταξαν στη γη. Και μετά απ’ αυτήν την μάχη στον ουρανό και την δοξολογία προς τον Θεό για την νίκη, ο προφήτης εφιστά απεγνωσμένα την προσοχή στους ανθρώπους που βρίσκονται στη γη, με τα λόγια:
«ὅτι κατέβη ὁ διάβολος πρὸς ὑμᾶς ἔχων θυμὸν μέγαν, εἰδὼς ὅτι ὀλίγον καιρὸν ἔχει.», Απ 12,12. [Όλο το κείμενο και την ερμηνεία της περικοπής που αφηγείται αυτήν την μάχη, καθώς και τις συνέπειές της στη γη, μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα μας, Η μάχη του αρχαγγέλου Μιχαήλ μετά του δράκοντος .]
3. Κακία και φθόνος. Για τα αισθήματα αυτά του διαβόλου δεν νομίζω πως χρειάζεται να πω κάτι, γιατί όλη η προσπάθειά του να ρίξει τον άνθρωπο στην αμαρτία χωρίς ο ίδιος να έχει κάποιο κέρδος, φανερώνουν την κακία και τον φθόνο του.
Έτσι λοιπόν ο διάβολος και οι πονηροί του δαίμονες ενεργούν συνεχώς κάτω από συνθήκες ταυτόχρονων αισθημάτων απεγνωσμένου φόβου, θυμού και κακίας. Οι ενέργειές τους θυμίζουν λυσσασμένα σκυλιά που όμως φοβούνται. Όταν τους επιτρέπει όμως ο Θεός, ορμούν στους ανθρώπους με λύσσα για να τους φέρουν στην αποστασία. Τί σχέδια να κάνουν;
Έτσι το μόνο που μπορεί ο διάβολος είναι να βρίσκεται απλώς πάντα σ’ επιφυλακή, να καιροφυλακτεί για την οποιαδήποτε ευκαιρία του δοθεί απ’ τον Θεό ώστε να κυριαρχεί στους ανθρώπους με τεχνάσματα πνευματικά. Και οι ευκαιρίες του δίνονται με 2 τρόπους:
1. Όταν σχεδιάσει ο Θεός να μας δοκιμάσει, όπως π.χ. έκανε στον Ιώβ που άφησε τον διάβολο να χτυπήσει τον Ιώβ με την απώλεια της περιουσίας του, με την απώλεια των τέκνων του, και με βασανιστική αρρώστια.
Τα χτυπήματα αυτά είναι χτυπήματα θλίψης που δοκιμάζουν την υπομονή μας για να γίνουμε άξιοι της αγάπης του Θεού, όπως λέει και ο Παύλος:
«ἀλλὰ καὶ καυχώμεθα ἐν ταῖς θλίψεσιν, εἰδότες ὅτι ἡ θλῖψις ὑπομονὴν κατεργάζεται, 4 ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμήν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα, 5 ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει, ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκκέχυται ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν διὰ Πνεύματος ἁγίου τοῦ δοθέντος ἡμῖν.», Ρω 5,3-5.
Μέσω των δοκιμασιών προοδεύουμε πνευματικά εφόσον τις ξεπερνάμε, ενώ απεναντίας ο διάβολος ντροπιάζεται. Και προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τα χτυπήματα αυτά για να μας κάνει να μην τις ξεπεράσουμε, με το ν’ αντιδράσουμε με πράξεις βίας προς αυτούς που θεωρούμε υπεύθυνους, ή ν’ αποκάνουμε απ’ την θλίψη και να μαραζώσουμε ή ν’ αυτοκτονήσουμε. Είτε με τον ένα τρόπο είτε με τον άλλο ο διάβολος θέλει να παραιτηθούμε απ’ την πίστη μας στο Θεό. Και στην καλύτερη περίπτωση να συνεχίσουμε την ζωή μας ζώντας όμως μέσα στην αμαρτία.
2. Όταν χαλαρώσουμε εμείς πνευματικά. Κι αυτό συμβαίνει όταν αποκτήσουμε αυξημένη αντίληψη του εγώ μας. Τότε ο Θεός αφήνει τον διάβολο και μας χτυπάει, για να ταπεινωθούμε και να επανέρθουμε σε κατάσταση επαγρύπνησης.
Τα χτυπήματα αυτά είναι πνευματικές πτώσεις, δηλ. αμαρτίες. Κι όταν συνειδητοποιήσουμε το αμάρτημά μας και κλάψουμε γι αυτό – που είναι ευχής έργον (Β΄ Κο 7,9-10) –, τότε γινόμαστε ταπεινότεροι, και άρα καλύτεροι πνευματικά, και στο εξής προσέχουμε. Φυσικά μπορούμε να πέσουμε σε διάφορα αμαρτήματα και σε διάφορες χρονικές στιγμές. Αν όμως σηκωνόμαστε μετά από κάθε πέσιμο, τότε βελτιωνόμαστε με συνεχή πνευματική πρόοδο μέχρι να διαμορφώσουμε μέσα μας πλήρως τον Χριστό, ή όπως λέει πάλι ο Παύλος:
«μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ.», Εφ 4,13.
Τα παλαίσματα και οι μάχες
Όπως είδαμε ο Χρυσόστομος αναλύει περισσότερο την έννοια της μεθοδείας που την αποδίδει πάντα στον διάβολο (όπως και όλοι οι εκκλ. συγγραφείς), γι αυτό και μερικές φορές την συνοδεύει με την λαβή, την γνωστή και σήμερα λέξη που σημαίνει πιάσιμο (απ’ το λαμβάνω = πιάνω κάτι με τα χέρια) για να περιγράψει παραστατικά την εικόνα της πάλης που φέρνει και ο Παύλος στο χωρίο:
«ὅτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις.».
Ο Παύλος όμως εδώ αναφέρει την πάλη ως γενική έννοια του αγώνα ή πολέμου που διεξάγουμε με τα δαιμονικά πνεύματα. Κι αυτό θα φανεί καθαρά λίγο πιο κάτω.
Παραθέτουμε λοιπόν 2 περικοπές του Χρυσοστόμου όπου φέρνει τις λαβές της πάλης ως ένα απ’ τα πολλά στοιχεία παρομοίωσης που μπορεί να προσδώσει κανείς στις πολλές και ποικίλες μεθοδείες του διαβόλου:
«Πολλαὶ γὰρ αἱ τούτου μεθοδεῖαι, τοῦτ’ (50)
ἔστιν ὁδοὶ, δι’ ὧν ὑποσκελίζειν ἐπιχειρεῖ τοὺς ῥᾳθυμοτέ-
ρους, καὶ δεῖ ταύτας ἀκριβῶς ἐπίστασθαι, ὥστε διαφυ-
γεῖν αὐτοῦ τὰς λαβὰς, καὶ μηδεμίαν αὐτῷ παρείσδυσιν
ἀφιέναι.»
Μετάφραση: «Διότι πολλά είναι αυτουνού (του διαβόλου) τα τεχνάσματα, που σημαίνει οι τρόποι, με τους οποίους επιχειρεί να υποσκελίσει τους νωθρότερους, και γι αυτό ακριβώς πρέπει να προσέχουμε, ώστε να διαφεύγουμε τις λαβές του, και να μην του αφήνουμε καμιά πλάγια είσοδο.», Ομιλία στην Γένεση, PG 53,37.
«Μάθωμεν ἐντεῦθεν ἤδη περιγενέσθαι τοῦ πονη-
ροῦ δαίμονος ἐκείνου· ... πρὸς ἐκεῖνον πυκτεύειν καὶ (35)
μάχεσθαι. Μάθωμεν τοίνυν ἐντεῦθεν ἤδη τὰς λαβὰς
ἐκείνου, πόθεν ἐστὶ πονηρὸς, πόθεν ἡμῖν εὐκόλως ἐπη-
ρεάσαι δύναται, ἵνα τῶν ἀγώνων παραγενομένων μὴ
ξενοπαθῶμεν μηδὲ θορυβώμεθα, καινὰ τὰ παλαίσματα
ὁρῶντες, ἀλλ’ ἤδη μεταξὺ ἡμῶν αὐτῶν μελετήσαντες, (40)
καὶ τὰς μεθοδείας αὐτοῦ μαθόντες ἁπάσας, μετὰ τοῦ
θαῤῥεῖν ἁψώμεθα τῶν παλαισμάτων πρὸς ἐκεῖνον.»
Μετάφραση: «Ας μάθουμε από ‘δώ να υπερνικούμε τον πονηρό εκείνο δαίμονα. ... εκείνον να χτυπάμε και να μαχόμαστε. Ας μάθουμε λοιπόν από ‘δώ τις λαβές εκείνου, από πού είναι πονηρός, από πού μπορεί εύκολα να μας επηρεάσει, ώστε όταν παρουσιαστούν οι αγώνες, να μην ενοχληθούμε ούτε να ταραχτούμε, βλέποντας ότι νέα είναι τώρα τα παλαίσματα, αλλ’ αφού από ‘δω τα μελετήσουμε μεταξύ μας, και μάθουμε όλα τα τεχνάσματά του, μετά θα πάρουμε θάρρος και θ’ αντιμετωπίσουμε τα παλαίσματά του.» , Κατήχησις πρώτη, Προς τους μέλλοντας φωτίζεσθαι (= Προς τους υποψήφιους βαπτιζόμενους), PG 49,228.
Ας προσέξουμε όμως καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο συνδέει ο Χρυσόστομος τις μεθοδείες του διαβόλου με τις λαβές.
Στην 1η περικοπή μας ξαναορίζει τις μεθοδείες με την φράση «τοῦτ’
ἔστιν ὁδοὶ, δι’ ὧν ὑποσκελίζειν ἐπιχειρεῖ», δηλ. οι τρόποι με τους οποίους επιχειρεί να μας υποσκελίσει ο πονηρός. Και συνεχίζει εφιστώντας την προσοχή μας ώστε ν’ αποφύγουμε τις λαβές του (διαφυγεῖν αὐτοῦ τὰς λαβὰς).
Φανταστείτε λοιπόν τώρα έναν αγώνα πάλης όπου χρησιμοποιούνται διάφορες λαβές. Εκτός φυσικά απ’ την γνώση όλων αυτών των λαβών που είναι απαραίτητη σε κάθε παλαιστή για επίθεση, άλλο τόσο είναι απαραίτητη η γνώση αυτή και για άμυνα. Διότι πρέπει να επαγρυπνά για τα χέρια του αντιπάλου που κατευθύνονται συνεχώς επάνω του και τον τρόπο κατεύθυνσής των. Μόνο έτσι μπορεί να προλάβει την επικίνδυνη λαβή του αντιπάλου, και να την αποφύγει με την κατάλληλη κίνηση. Το ίδιο ζητείται κι από μας στην πνευματική μας πάλη με τον διάβολο. Διότι εμείς μόνο άμυνα μπορούμε να εξασκούμε, ποτέ επίθεση. Την επίθεση την κάνει για λογαριασμό μας ο Κύριος σύμφωνα με το λόγο του Παύλου:
«μὴ ἑαυτοὺς ἐκδικοῦντες, ἀγαπητοί, ἀλλὰ δότε τόπον τῇ ὀργῇ· γέγραπται γάρ· ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος.», Ρω 12,19.
Έτσι και στην 2η περικοπή ο Χρυσόστομος ξεκινώντας απ’ την φράση «Μάθωμεν ... περιγενέσθαι τοῦ πονηροῦ δαίμονος ἐκείνου» μας αναλύει τις πονηριές του. Και μας συνιστά να γνωρίζουμε όλες τις λαβές του διαβόλου, δηλ. από πού μπορεί να μας πιάσει για να μας ρίξει εύκολα (πόθεν ἐστὶ πονηρὸς, πόθεν ἡμῖν εὐκόλως ἐπηρεάσαι δύναται), ώστε να μην μας πιάσει ξαφνικά στον ύπνο σε κάτι που είμαστε ευάλωτοι. Διοτι όλα αυτά που σκαρφίζεται ο πονηρός και τα παρομοιάζει ο άγιος πατέρας με λαβές και παλαίσματα, είναι οι πονηρές ενέργειές του, οι μεθοδείες του.
Να πούμε εδώ επίσης ότι απ’ την πάλη με τις λαβές επικράτησε μέχρι και σήμερα η μεταφορική έννοια της λαβής στη φράση «δίνω λαβή σε κάποιον» που σημαίνει «δίνω σε κάποιον την ευκαιρία ή την αφορμή». Αυτό το λέει ο Φώτιος στο λεξικό του:
«Λαβήν: ἡ μεταφορὰ μὲν ἀπὸ τῶν παλαιστῶν· λέγεται δὲ ἐπὶ τῶν ἀφορμὴν κατὰ τῆς τέχνης τῆς κατ’ αὐτῶν διδόντων», (βλέπε πληροφορίες για το λεξικό του Φωτίου παραπάνω στην μεθοδεία).
Με την έννοια αυτή χρησιμοποιούν την λαβή οι πατέρες:
«ἐχρῆν γὰρ μηδεμίαν διδόναι τῷ πονηρῷ πάροδο ἢ λαβὴν, μηδὲ ταῖς πονηραῖς γλώσσαις ἐλευθερίαν = διότι έπρεπε καμιά να μην δώσουμε στον πονηρό δίοδο ή λαβή, ούτε στις πονηρές γλώσσες ελευθερία», Γρηγόριος Ναζιανζηνός, PG 35,1156.
«Τίς οὖν ἐστι λαμπρὰ νίκη; Τὸ ἐκ περιουσίας καταπατεῖν αὐτὸν, οἷον ὁ Παῦλος ἐποίει, οὐδὲν ἡγούμενος εἶναι τὰ παρόντα πράγματα. Τοῦτον καὶ ἡμεῖς μιμώμεθα, καὶ σπουδάζωμεν ἀνώτεροι γενέσθαι, καὶ μηδαμόθεν παρέχειν αὐτῷ λαβήν. Ὁ πλοῦτος δίδωσιν αὐτῷ λαβὴν, τὰ χρήματα, ἡ κενοδοξία·», Ιωάννης Χρυσόστομος, PG 62,162.
«Ἐὰν μὴ περισσεύῃ ἡ δικαιοσύνη ὑμῶν πλέον τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν· καὶ πάλιν, Δίκαιος λέγεται ὁ μηδεμίαν ἔχων λαβήν.», Ιωάννης Χρυσόστομος, PG 62,96.
Το πάλαισμα το συναντάμε επίσης μεταφορικά και σε δικαστικούς ή ρητορικούς λόγους (λεξικό LSΚ), με την έννοια του πνευματικού ή σοφιστικού τεχνάσματος, «πάλαισμα δικαστηρίου = δικαστικό τέχνασμα», Αισχίνης, 83,16, «σόφισμα … και πάλαισμα των ακουόντων», Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Τέχνη Ρητορικής, 12.
Κι ενώ ο Χρυσόστομος δανείζεται την εικόνα της πάλης για να περιγράψει τις πονηρές ενέργειες του διαβόλου (τις μεθοδείες του), ο Παύλος δανείζεται μια διαφορετική εικόνα, αυτήν της ένοπλης μάχης στο 6ο και τελευταίο κεφάλαιο της προς Εφεσίους, και κάνει μια σειρά από παρομοιώσεις:
«ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου·», 6,11
«ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ», 6,13
«περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ = ζώστε γύρω απ’ την μέση σας την αλήθεια», 6,14
«καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης», 6,14
«ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης», 6,15
«ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως = κρατώντας την ασπίδα της πίστεως», 6,16
«τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε», 6,17
«καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ Πνεύματος, ὅ ἐστι ῥῆμα Θεοῦ», 6,17
Είναι φανερή η πρόθεση του Παύλου να εντυπώσει καλά στο μυαλό των χριστιανών της Εφέσου την ακατάπαυστη πνευματική μάχη που διεξάγεται και απαιτεί την ετοιμότητα του χριστιανού. Γι αυτό και γίνεται τόσο επίμονος και αναλυτικός στον πολεμικό εξοπλισμό της παρομοίωσης.
Και το ξεκίνημα που κάνει με την λέξη πάλη πριν απ’ όλη αυτήν την πολεμική ένδυση, είναι γιατί ήταν γνωστό από τα κλασσικά χρόνια ακόμα, ότι οι λέξεις πάλη και παλεύω παίρνουν και την σημασία της μάχης, και μάχομαι, πολεμώ αντίστοιχα (λεξικό LSΚ). Και σήμερα ακόμα παρομοιάζουμε τον καθημερινό μας αγώνα για το μεροκάματο μ’ ένα συνεχή πόλεμο ή πάλη, εξ ου και ο όρος βιοπάλη (= η πάλη του καθημερινού βίου).
Κι έτσι, ενώ οι όροι πάλη και μάχη στην ρύμη του λόγου πολλές φορές ταυτίζονται σε μια γενική αγωνιστική έννοια, ξεχωρίζουν όμως σαφώς όταν ο ομιλητής ή ο συγγραφέας θα χρειαστεί να δώσει μια συγκεκριμένη εικόνα της μιας ή της άλλης.
Έπειτα είναι ευνόητο ότι ο Παύλος δεν κάθεται να διακρίνει αν οι πνευματικοί αγώνες γίνονται στην παλαίστρα, ή στο ρινγκ της πυγμαχίας, ή στο πεδίο της οπλικής μάχης, ή στο στάδιο των αθλημάτων, ή στο στάδιο με τα θηρία (που ήταν και το μόνο που έλαβε μέρος ο ίδιος, Α΄ Κο 15,32). Δανείζεται μόνο τα παραδείγματα και τα χρησιμοποιεί κατά βούληση για να δώσει όσο μπορεί πιο ζωντανά τις αντίστοιχες εικόνες που θ’ αποτυπωθούν στο μυαλό των πιστών, για να θυμούνται ότι βρίσκονται σ’ έναν διαρκή και ακατάπαυστο αγώνα, κι όποιος έχει την υπομονή κι αντέξει όρθιος μέχρι το τέλος, αυτός θα λάβει και την ουράνια αμοιβή του, την θέωση.
Έτσι λοιπόν οι μεθοδείες είναι οι πονηρές ενέργειες του διαβόλου με τις οποίες προσπαθεί να μας πλανέψει, και οι λαβές και τα παλαίσματα ανήκουν στο αγώνισμα της πάλης. Κι ενώ οι 2οι παλαιστικοί όροι μπορούν να ειπωθούν μεταφορικά και στους πνευματικούς αγώνες των χριστιανών (αλλά και σε ρητορικούς και δικαστικούς αγώνες), δεν ισχύει το αντίστροφο για τον 1ο όρο. Οι μεθοδείες δεν είναι παλαιστικός όρος όσο κι αν το επιθυμεί ο ταλαίπωρος Σιαμάκης για την προβολή του.
Για να υποστηρίξει ο Σιαμάκης την “πρωτότυπη” ερμηνεία του στην περικοπή του Παύλου, μεθοδεία = παλαιστική λαβή χεριών, λέει:
«γράφει σαφῶς καὶ ῥητῶς ὁ ἀπόστολος ὅτι πρόκειται γιὰ πάλην καὶ μεθοδείας πάλης,»! (Βλέπε το άρθρο του Σιαμάκη Δεξιολάβοι, Μελέτες 7, 2010, και στην ιστοσελίδα του, http://www.philologus.gr/4/68-2010-01-01-01-22-30/243-2011-09-19-14-55-59 ).
Αναρωτιόμαστε λοιπόν: Πού γράφει ο Παύλος για μεθοδείας πάλης; Και μάλιστα σαφῶς καὶ ῥητῶς όπως λέει ο Σιαμάκης; Για μεθοδείας τοῦ διαβόλου γράφει. (Εφ 6,11).
Αλλά επειδή αμέσως μετά όπως είδαμε, ο Παύλος αναπτύσσει πολεμικά όπλα κι ένδυση, ο Σιαμάκης για ν’ ανταπεξέλθει αυτό το μεγάλο εμπόδιο, δέστε πως θολώνει τα νερά:
«κι ὅτι ἡ πάλη αὐτὴ γίνεται σὲ χῶρο καὶ ὥρα μάχης μὲ ἐνόπλους, φορεῖς πανοπλίας, ὅπως ἀκριβῶς φαίνεται καὶ στὰ ἑπόμενα κείμενα τοῦ Ὁμήρου, τοῦ Ἀρχιλόχου, καὶ τοῦ Πλουτάρχου, καὶ στὶς Πράξεις μὲ τοὺς δεξιολάβους.».
Δηλαδή τί ακριβώς θέλει να μας πει ο Σιαμάκης; Ότι ενώ έχουμε μάχη με όπλα και πανοπλίες, ξαφνικά μ’ ένα ουδέτερο σύνθημα απ’ τον διαιτητή (με την «πρωτότυπη» φαντασία του ο Σιαμάκης μπορεί να κάνει τα πάντα), οι αντίπαλοι πολεμιστές παρατάνε τα όπλα, βγάζουν και τις πανοπλίες, και ξαμολιούνται στην πάλη με παλαιστικές λαβές όπως ερμηνεύει τις μεθοδείες; Ή γίνεται αντίστροφα, πρώτα η πάλη με λαβές, και μετά η μάχη με τα όπλα και τις πανοπλίες; Αν καταλαβαίνει κάποιος απ’ τους αναγνώστες τί θέλει να πει ο Σιαμάκης, ας το πει και σε μένα να το καταλάβω!
Κι επειδή δεν το καταλαβαίνω, θέλω να ρωτήσω τον Σιαμάκη:
Τελικά για τί είδους αντιπαλότητα μιλάει ο Παύλος με την λέξη μεθοδείες; Για πάλη με τα χέρια ή για μάχη με όπλα;
Μην περιμένετε όμως να δώσει απάντηση. Δεν υπάρχει περίπτωση. Ο Σιαμάκης όταν στριμώχνεται, τρέχει και κρύβεται. Και για να καλύψει την πληγωμένη φήμη του απ’ την αμφισβήτηση που υψώνεται στερεή και τον κλονίζει, βγάζει δικτατορικά διατάγματα του τύπου «δεν δέχομαι αμφισβήτηση» ή «δεν δέχομαι συν-ποιμένες», κι εκσφενδονίζει αισχρές συκοφαντίες σ’ αυτόν που τόλμησε να τον αμφισβητήσει και να τον στριμώξει.
Απαντήσεις δίνουν μόνο οι αξιοπρεπείς και ευθείς άνθρωποι ή αλλιώς αυτοί που έχουν μπέσα. Και όταν αυτοί δεν μπορούν να δώσουν απάντηση, τότε καταλαβαίνουν το λάθος τους και το παραδέχονται. Ενώ οι αμετανόητοι, οι ύπουλοι και οι συκοφάντες δεν απαντούν, ούτε παραδέχονται το σφάλμα τους. Και κυρίως δεν απαντούν αυτοί που μπροστά στο ιερό Ευαγγέλιο του Χριστού δεν στέκονται με δέος και σεμνότητα, αλλά στέκονται με θρασύτητα, και το σπιλώνουν με πλαστές πρωτοτυπίες και φαντασιοκοπήματα για να προβληθούν, χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθοδείες που χρησιμοποιεί ο διάβολος. Διότι αυτοί είναι καταφρονητές, αλαζόνες, υβριστές, προδότες του σταυρού του Χριστού! Τέτοιος είναι ο Κωνσταντίνος Σιαμάκης. Και νομίζει ο ασεβής αυτός, ότι θα ξεφύγει την δικαιοσύνη του Θεού! Ποιός βρίσκεται λοιπόν σε μεγαλύτερη πλάνη; Αυτός ή οι μαθητές του και οι άλλοι οπαδοί του που τον ακολουθούν;
Η προσευχή = το υπερόπλο των πιστών
Ας ξαναγυρίσουμε όμως στον Παύλο, για να δούμε ένα τελευταίο σπουδαίο νόημα. Δίνοντας ο σοφός και θεόπνευστος απόστολος την εικόνα της πολεμικής ένδυσης, εξαίρει κάποιες πολύτιμες αρετές: την αλήθεια (στ. 14), την δικαιοσύνη (στ. 14), την πίστη (στ. 16), και καταλήγει στο μόνο «επιθετικό» όπλο, την μάχαιραν τοῦ Πνεύματος, που είναι ο λόγος του Θεού (ῥῆμα Θεοῦ, στ. 17), δηλ. η Αγία Γραφή. Και αμέσως συνεχίζει με ακόμη ένα σπουδαίο όπλο που διέπει όλον τον αγώνα του πιστού αφού ξεκινάει με το διὰ (= μέσω). Δηλ. όλα θα γίνουν μέσω αυτού του όπλου, που είναι ο καταλύτης στην μάχη μας με τον διάβολο, και είναι η προσευχή:
«διὰ πάσης προσευχῆς καὶ δεήσεως, προσευχόμενοι ἐν παντὶ καιρῷ ἐν Πνεύματι, καὶ εἰς αὐτὸ τοῦτο ἀγρυπνοῦντες ἐν πάσῃ προσκαρτερήσει καὶ δεήσει περὶ πάντων τῶν ἁγίων, 19 καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ», Εφ 6,18-19.
Με την προσευχή ερχόμαστε να υμνήσουμε και να ευλογήσουμε τον Θεό (ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, Κυριακή προσευχή Μθ 6,9), να ζητήσουμε βοήθεια, να εκφράσουμε τα παράπονά μας (Ἠλὶ ἠλὶ, λιμᾶ σαβαχθανί; τοῦτ' ἔστι Θεέ μου, Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέλιπες;, Μθ 27,46), και τέλος με την προσευχή θα αξιοποιήσουμε στο έπακρο τ’ όπλο που μας δόθηκε, δηλ. να ζητάμε να μας φωτίσει να καταλάβουμε σωστά την Αγία Γραφή (ἀποκάλυψον τοὺς ὀφθαλμούς μου, καὶ κατανοήσω τὰ θαυμάσια ἐκ τοῦ νόμου σου, Ψα 118,18).
Πρέπει να επιζητούμε λοιπόν με επιμονή και καρτερία την βοήθεια του Θεού, ακόμα κι όταν βλέπουμε ότι η βοήθειά Του δεν έρχεται. Και η προσευχή μας να γίνεται όχι μόνο για την δική μας ατομική μάχη, αλλά και για την μάχη του κάθε πιστού, όπως ζητάει ταπεινά και ο Παύλος για τον εαυτό του, παρόλο που ήταν τότε ο δυνατότερος πιστός!
Παλαιστικοί και άλλοι αγωνιστικοί αλλά και πολεμικοί όροι μεταφέρθηκαν πολλές φορές και σε άλλα πεδία του βίου όπου απαιτείται συναγωνισμός, και όπου πάντα υπάρχουν νικητές και ηττημένοι (ή απλώς χαμένοι). Έτσι και ο Παύλος σε άλλο σημείο μετέφερε την εικόνα του αθλητή δρομέα (Α΄ Κο 9,24-26) και του πυκτικού παλαιστή (πυγμάχου, Α΄ Κο 9,26).
Αντιστρόφως η λέξη μεθοδεία δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ σαν παλαιστικός όρος. Και δεν σημαίνει φυσικά λαβή ή πάλαισμα έντεχνης πάλης, όπως αλαζονικά «πρωτοτυπεί» ο Σιαμάκης. Είναι λέξη που εφεύρε Παύλος[1] για να χαρακτηρίσει τις πονηρές ενέργειες του διαβόλου και την γενικότερη πανουργία του. Και τα κατάφερε αφού η μεθοδεία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον απ’ τους εκκλ. συγγραφείς με την ίδια έννοια. Μπορούμε όμως όπως είδαμε, να κάνουμε οποιαδήποτε παρομοίωση ή μεταφορά φέρνοντας αγωνιστικές ή αθλητικές ή πολεμικές εικόνες με τ’ αντίστοιχα τεχνικά ή έντεχνα στοιχεία τους, για ν’ αναπαραστήσουμε τις μεθοδείες του διαβόλου με τις οποίες προσπαθεί πονηρά και λυσσαλέα να μας προσβάλλει.
Κι εκείνο που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι, όλα τα πνευματικά όπλα και η πολεμική ένδυση που αναφέρει ο Παύλος προέρχονται απ’ τον Θεό, χωρίς την βοήθεια του οποίου η κάθε μάχη είναι χαμένη. Και την νίκη φυσικά θα την πετύχουμε με το πραγματικό εκείνο όπλο που είναι διαθέσιμο για μας κάθε στιγμή όπου κι αν βρισκόμαστε, με την προσευχή.
Όσο για τον Σιαμάκη που προσπαθεί να προβληθεί με ψέματα και μεθοδείες στ’ όνομα της επιστήμης της φιλολογίας και των αρχαίων κειμένων, έχω να πω ότι δεν έδινε ποτέ μεγάλη αξία στην προσευχή, αφού συνήθιζε να μας λέει:
«Προσευχή δεν μπορεί να κάνει κάποιος παραπάνω από 3 λεπτά!».
Ήθελε να ξεχνάει μάλλον (το ίδιο κι εμείς οι μαθητές του παρασυρμένοι απ’ αυτόν), ότι ο Κύριός μας όσο ζούσε την θνητή ζωή του πάνω στην γη, συχνά αποτραβιόταν απ’ τον θόρυβο του πολύ κόσμου και μετέβαινε σ’ ερημιές για να προσευχηθεί με τις ώρες. Και πολλές φορές ξαγρυπνούσε προσευχόμενος:
«Ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις ἐξῆλθεν εἰς τὸ ὄρος προσεύξασθαι καὶ ἦν διανυκτερεύων ἐν τῇ προσευχῇ τοῦ Θεοῦ.», Λκ 6,12.
Αλλά τί μπορεί ο υιός του διαβόλου Σιαμάκης να καταλάβει από προσευχή;
Υποσημείωση
[1] Η λέξη μεθοδεία μπορεί και να υπήρχε πριν τον Παύλο. Είναι λέξη που μπορεί να παραχθεί απ’ το αντίστοιχο ρήμα όπως συμβαίνει και σε άλλες ετυμολογήσεις του τύπου ρήμα => ουσιαστικό (= ρηματικό ουσιαστικό). Η ουδέτερη χροιά της παρόλο που σπανίζει, φαίνεται απ’ τις παρακάτω 2 παραπομπές βυζαντινών ιστορικών που την χρησιμοποιούν ενώ διαπραγματεύονται πολέμους και μάχες:
«ἀποστατικήν (επαναστατική) μεθοδεία», Μιχαήλ Ατταλειάτης (11ος αι.), 307,19,
«στρατηγική μεθοδεία», Γεώργιος Ακροπολίτης (13ος αι.), 36,20.
Βλέπουμε εδώ ότι η ίδια η λέξη είναι ουδέτερη (μεθοδεία = τέχνασμα) και χρωματίζεται ανάλογα απ’ το επίθετο που την συνοδεύει.
Ίσως λοιπόν δεν έτυχε να βρεθεί στα κείμενα προ της Καινής Διαθήκης. Μπορεί όμως και πράγματι να μην υπήρχε πιο μπροστά αφού υπήρχε το άλλο ουσιαστικό, η μέθοδος. Εκείνο όμως που σίγουρα εφεύρε ο Παύλος, ήταν η σημασία που έδωσε στη μεθοδεία: η διαβολικότητα! Σημασία που ταιριάζει απόλυτα στον απατεώνα και δόλιο Σιαμάκη!
Βλέπε και τις σελίδες μας,
ΔΕΞΙΟΛΑΒΟΙ (ΜΕΡΟΣ Β΄)
ΔΕΞΙΟΛΑΒΟΙ - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΔΕΞΙΟΛΑΒΟΙ - ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ