JOHN 8:25 – THE ANTICHRIST ORIGINALITY OF SIAMAKIS (PART I)

Θεσσαλονίκη 1-1-17 Αρχική δημοσίευση

26-11-21 Βελτιωμένη δημοσίευση

Ο Κωνσταντίνος Σιαμάκης που έφτασε στο κατάντημα να πει το ξεδιάντροπο ψέμα για την ερμηνεία του Χρυσοστόμου [βλέπε τις σελίδες μας, ΜΙΑ ΠΑΥΛΕΙΑ ΒΡΑΧΥΛΟΓΙΑ - Ο αντίχριστος Σιαμάκης διαστρέφει τα λόγια του Χρυσοστόμου και του απ. Παύλου - (ΜΕΡΟΣ Α΄ & Β΄)], ξεκίνησε την καριέρα του όχι αθώα, αλλά με άσχημα δείγματα φιλόδοξης «πρωτοτυπίας» που του υπαγόρευε να επιλέγει ανάμεσα στις πατερικές ερμηνείες εκείνη που ταίριαζε περισσότερο με την ήδη διαμορφωμένη «πρωτοτυπία» του. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε την ερμηνεία του Θεοφύλακτου Βουλγαρίας που βρήκε ο Σιαμάκης για να υποστηρίξει την «πρωτότυπη» ερμηνεία του για το ρήμα συνθρύπτω (συνθρύπτοντες, Πρξ 21,13). Βλέπε την σελίδα μας, ΑΠ' ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΤΗΣ ΤΡΥΦΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ IΩΑΝΝΗ (ΜΕΡΟΣ Α΄) - Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ ΣΙΑΜΑΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ .

Επειδή τώρα ο Ιωάννης Χρυσόστομος είναι όχι μόνο ο μεγαλύτερος των ερμηνευτών-πατέρων με όγκο κειμένων μεγαλύτερο απ’ όλους τους αρχαίους ελληνόγλωσσους εκκλησιαστικούς συγγραφείς (17 τόμοι στην Ελληνική Πατρολογία του Μιν => Migne, Patrologia Greca), αλλά συγχρόνως είναι και ο καλύτερος στην ερμηνεία, γι αυτό ο Σιαμάκης θέλει να επικαλείται τις ερμηνείες του Χρυσόστομου ώστε να τον έχει γι αδιαμφισβήτητο σύμμαχο. Η επίκληση όμως αυτή είναι ψεύτικη και πλαστή, κι άρα καταντάει άτιμη εκμετάλλευση! Αυτή η εκμετάλλευση τώρα του Σιαμάκη πάνω στις ερμηνείες του Χρυσόστομου είναι τέτοια και τόση, που με την κατάλληλη προσοχή στα άρθρα του, μπορεί κάποιος να διαπιστώσει την χρονική και βαθμιαία του εξέλιξη που έφτασε στο τελικό αποτέλεσμα: το αισχρό ψέμα και την πλήρη διαστρέβλωση των λόγων του Χρυσοστόμου. Κι όταν αυτός ο κάποιος υπήρξε πιστός μαθητής του για πολλά χρόνια και άρα διάβασε καλά τα βιβλία του και τα δημοσιευμένα άρθρα του, αλλά κάποτε έπαψε να τον θαυμάζει, τότε εύκολα αυτός μπορεί να διαπιστώσει την χρονική εξέλιξη του καταντήματος του Σιαμάκη που μόλις αναφέραμε.

Χρονικά λοιπόν διακρίνουμε 3 στάδια στην εξέλιξη του Σιαμάκη όσον αφορά την «εκμετάλλευση» των ερμηνειών του Χρυσοστόμου:

1)      Όταν ο Χρυσόστομος ερμηνεύει διαφορετικά απ’ την «πρωτότυπη» άποψη του Σιαμάκη και με καθαρό τρόπο, ο τελευταίος αναφέρει την ερμηνεία του μεγάλου πατέρα αλλά μόνο ως εν παρόδω ή σε κάποια Υποσημείωση του βιβλίου ή άρθρου του και δεν της δίνει καμιά άλλη σημασία. Έτσι έκανε στο βιβλίο του, ΟΙ ΤΕΛΩΝΕΣ (1968, με τ’ όνομα του Σάκκου). Βλέπε τις σελίδες μας, «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν», Μθ 11,12 , ΟΙ ΤΕΛΩΝΕΣ – ΣΥΚΟΦΑΝΤΩ & ΔΙΑΣΕΙΩ .

2)      Όταν ο Χρυσόστομος ερμηνεύει διαφορετικά απ’ την «πρωτότυπη» άποψη του Σιαμάκη αλλά μ’ έναν ιδιότυπο και όχι ευθέως ξεκάθαρο τρόπο, ο τελευταίος απομονώνει φράσεις του Χρυσοστόμου που τον βολεύουν, τις οποίες και παραθέτει με την πεποίθηση ότι εξασφάλισε έναν μεγάλο ερμηνευτικό σύμμαχο, αδιαφορώντας για την συνάφεια και τ’ ολοκληρωμένο νόημα της ερμηνευτικής περικοπής του μεγάλου πατέρα, και συνεπώς το παρακάμπτει ως άχρηστο και απόβλητο. Έτσι έκανε στο βιβλίο του, ΙΩΑΝΝΟΥ 8,25 (1969, με τ’ όνομα του Σάκκου).

3)      Όταν ο Χρυσόστομος ερμηνεύει διαφορετικά απ’ την «πρωτότυπη» άποψη του Σιαμάκη και με καθαρό τρόπο (όπως δηλ. στην 1η περίπτωση), ο τελευταίος δεν διστάζει να διαστρεβλώσει τα λόγια του μεγάλου πατέρα λέγοντας αδίστακτα ψέματα. Έτσι έκανε στην ΠΑΥΛΕΙΑ ΒΡΑΧΥΛΟΓΙΑ (άρθρο στο περιοδικό Συμβολή, τεύχος 8, 2005 / Μελέτες 8, 2010). Βλέπε τις σελίδες μας, ΜΙΑ ΠΑΥΛΕΙΑ ΒΡΑΧΥΛΟΓΙΑ - Ο αντίχριστος Σιαμάκης διαστρέφει τα λόγια του Χρυσοστόμου και του απ. Παύλου - (ΜΕΡΟΣ Α΄ & Β΄)].

Έτσι, στην παρούσα σελίδα μας θα δούμε το 2ο χρονικό στάδιο απ’ τα παραπάνω.

Εκείνη την περίοδο λοιπόν ο Σιαμάκης, έγραψε την βιβλική εργασία για την ερμηνεία του χωρίου Ιωάννου 8,25 (1969, με τ’ όνομα του Σάκκου), που την κατέθεσε στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τον υπότιτλο «Συμβολή στην γλωσσική εξέταση της Κ. Διαθήκης». Βάζω το χωρίο παρακάτω:

«ἔλεγον οὖν αὐτῷ· Σὺ τίς εἶ; καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Τὴν ἀρχὴν ὅ,τι καὶ λαλῶ ὑμῖν.»

Όπως είπαμε, ο Ιωάννης Χρυσόστομος ερμηνεύει το χωρίο μ’ έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο (αλλ’ όχι σπάνιο για τον ίδιο). Τόσο ιδιαίτερο ώστε δεν έγινε πλήρως αντιληπτός από κάποιους ερμηνευτές. Παρόλα αυτά όλοι ανεξαιρέτως ακολουθούν κατά πόδας τον Χρυσόστομο, και άλλοι βάζουν την ερμηνεία τους αναλυτικά όπως εκείνος, όπως ο Κύριλλος Αλεξανδρείας που είναι 20-30 χρόνια νεότερός του, και άλλοι περιληπτικά. Οι τελευταίοι όμως δεν έχουν καταλάβει την ερμηνεία του, γι αυτό και χρησιμοποιούν μόνο 1-2 μεμονωμένες φράσεις του.

Το χωρίο δεν έτυχε επίσης καλής εξήγησης απ’ τους αρχαίους δυτικούς συγγραφείς, και αυτό δημιούργησε κάποια σύγχυση και σε νεώτερους ευρωπαίους μετά τον 15ο αιώνα. Και η όλη σύγχυση ξεκινάει απ’ την σημασία που δίνεται στις 2 λέξεις, τὴν ἀρχὴν.

Ενώ δεν ήταν λίγοι οι νεώτεροι ερμηνευτές έλληνες και ξένοι (καθολικοί και προτεστάντες) που έχουν την σωστή ερμηνεία. Μάλιστα όλοι οι νεώτεροι έλληνες έχουν την σωστή ερμηνεία, και αυτοί είναι: Μάξιμος Καλλιουπολίτης (1638), Κωνσταντίνου (1881), Γεωργιάδης (1883), Δαμαλάς (1940), Βάμβας (1944), Μακράκης (1961), Βέλλας (1968), Κολιτσάρας (1987). Και οι Δημητρόπουλος (1960) και Τρεμπέλας (1967) έχουν σχεδόν την σωστή ερμηνεία.

Ο δε Σιαμάκης θέλοντας να φανεί πιο ειδήμων ως γλωσσολόγος – αφού απέρριψε όλες τις άλλες ερμηνείες κρατώντας την κατ’ αυτόν σωστή ερμηνεία του Χρυσοστόμου και των άλλων που τον ακολουθούν – έδωσε στο χωρίο την πρωτότυπη λύση: το σχήμα του ιδιωματισμού! Και προσπάθησε να το στηρίξει με θύραθεν παρόμοια σχήματα. Και λέω «προσπάθησε», διότι στην ουσία δεν πέτυχε τίποτα. Έτσι ο μόνος απ’ τους έλληνες που δεν κατάλαβε τον Χρυσόστομο είναι ο Σιαμάκης που παριστάνει τον γλωσσολόγο!

Όμως αυτή η λάθος αντίληψη του Σιαμάκη στην εν λόγω ερμηνεία του Χρυσοστόμου δεν είναι ένα απλό ανθρώπινο λάθος. Διότι αν ήταν τέτοιο, δεν θα ασχολούμασταν καθόλου μ’ αυτό αφού όλοι έχουμε δικαίωμα να κάνουμε λάθος. Έτσι λοιπόν ο Σιαμάκης είχε έναν πολύ σπουδαιότερο λόγο για να κάνει αυτό το λάθος. Διότι από τότε (1969) ο Κωνσταντίνος Σιαμάκης είχε το μικρόβιο της καταφρόνησης, και αυτήν την καταφρόνηση θέλει να την βάλει στα λόγια του Χρυσοστόμου και του Χριστού! Θα το καταλάβουμε αυτό καλύτερα με την ανάλυση που θα κάνουμε παρακάτω.

Ας δούμε πρώτα ποια είναι η ερμηνεία του χωρίου και πώς το ερμηνεύει ο Σιαμάκης, και μετά θα δούμε τις ερμηνείες των πατέρων.

Η αγωνία των ιουδαίων: «Σὺ τίς εἶ; (Εσύ ποιός είσαι;)», Ιω 8,25

Το Ευαγγέλιο του Ιωάννη είναι γνωστό ότι ξεχωρίζει απ’ τ’ άλλα 3 Ευαγγέλια στα οποία η δράση του Χριστού είναι μια συνεχής αφήγηση της ιστορίας με μικρούς διαλόγους. Σε αντίθεση λοιπόν με τους 3 συνοπτικούς ευαγγελιστές ο Ιωάννης αφηγείται λίγα γεγονότα – τα οποία δεν αφηγούνται οι άλλοι (περισσότερο για τις διαφορές αυτές βλέπε την σελίδα μας, Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ & ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ) και στέκεται πολύ στους διαλόγους του Κυρίου με τους ιουδαίους, και ειδικά με τους φαρισαίους, οι οποίοι απ’ την αρχή προέβαλλαν αντίσταση στο κήρυγμά Του και στην αποδοχή Του ως μεσσία. Ήξεραν ότι ήταν ο γιος του ξυλουργού Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ, που δεν είχε περισσότερη μόρφωση απ’ την στοιχειώδη, δηλ. ανάγνωση και γραφή. Πώς λοιπόν μιλούσε με τόσες θεολογικές γνώσεις και με τόσο κύρος; Πού τα βρήκε αυτά; Έτσι, γεμάτοι απορία, αγωνία αλλά και συγχρόνως σφοδρή αντίδραση στο να τον αποδεχτούν, τον προκαλούν μ’ ερωτήσεις που τις στρέφουν γύρω απ’ το πρόσωπό Του θέτοντας ως σταθερό νοηματικό επίκεντρο το ερώτημα: Ποιός είσαι;

Για ν’ αποφύγουμε εδώ μια αναλυτική περιγραφή των θεολογικών διαλόγων του Χριστού με τις ιουδαίους που θα ήταν μεγάλη, θα δώσουμε μόνο μια μικρή περίληψη, που θεωρούμε απαραίτητη για την παρούσα διαπραγμάτευσή μας που αφορά τα λόγια και την ερμηνεία του Χρυσοστόμου.

Ο Ιησούς ξεκινώντας την δράση Του θέλει να δώσει στους ακροατές Του σταδιακά την εντύπωση ότι είναι ο αναμενόμενος μεσσίας και όχι μόνο. Έτσι, απ’ την μια προσφέρει τα εχέγγυα της θείας Του προέλευσης με τα θαύματα θεραπειών από ασθένειες και δαιμόνια, και απ’ την άλλη φέρνει μια νέα διδαχή με το κύρος του νομοθέτη. Επαναδιατυπώνει δηλ. τον μωσαϊκό νόμο, καταργώντας τις εγκόσμιες ποινές και τα τυπικά στοιχεία, αλλά συγχρόνως τον συμπληρώνει με ακόμη υψηλότερη ηθική: την αγάπη προς τους εχθρούς, τονίζοντας τώρα (περισσότερο απ’ το νόμο) την αγάπη προς τον πλησίον. Επίσης, πιστοποιεί την μεσσιανική Του ταυτότητα ως διδάσκαλος της ειρήνης του Θεού, και όχι όπως νομίζονταν ότι θα έρθει ως πολιτικός απελευθερωτής και ιδρυτής του επίγειου και δοξασμένου κράτους του Ισραήλ.

Σε όλες τώρα τις ενέργειές Του ο Ιησούς, επικαλείται σταθερά τον Πατέρα Του, ως Αυτόν που Τον έστειλε για την σωτηρία του κόσμου. Κι επειδή κανένας προφήτης μέχρι τώρα δεν επικαλέστηκε μ’ αυτήν την οικειότητα και ιδιότητα τον Πατέρα, άρα ο άνθρωπος Ιησούς παρουσιάζεται όχι μόνο ως Χριστός (ο χρισμένος απ’ το Θεό), αλλά και ως ο μοναδικός Υιός του Πατέρα. Κι όπως ένας καλός και αγαπημένος υιός εκτελεί σωστά τις εντολές του πατέρα του και τον εκπροσωπεί επάξια, έτσι και ο Ιησούς δείχνει συνεχώς με έργα και με λόγια ότι Αυτός είναι ο εντεταλμένος μονογενής Υιός του Θεού Πατέρα, και γι αυτό οφείλουν όλοι να τον ακούσουν και να τον πιστέψουν. Αυτά καταλάβαιναν και οι φαρισαίοι, αλλά επειδή δεν μπορούσαν να τα δεχτούν λόγω αλαζονικής πώρωσης, του έφερναν συνεχώς αντίρρηση και αμφισβήτηση, έτσι ώστε απ’ την μια μεριά να διασπείρουν αυτήν την αμφισβήτηση στο λαό, και απ’ την άλλη να τον παγιδέψουν ώστε να μπορούν να τον κατηγορήσουν για βλάσφημο.

Σ’ αυτούς λοιπόν τους διαλόγους ο Ιησούς, προσπαθεί ν’ αναιρέσει τις αντιρρήσεις των ιουδαίων για το πρόσωπό Του. Κι αφού έχει να κάνει με θεολόγους και γενικά με τους ιουδαίους που ήταν ο περιούσιος λαός του Θεού που πήρε τον νόμο, τις ευλογίες και τις επαγγελίες, ο Ιησούς θέλει να τους φερθεί αντάξια. Ν’ αποδείξει δηλ. με θεολογικά επιχειρήματα την σχέση Του με τον Πατέρα Θεό. Αυτό κάνει ο Ιησούς απ’ την αρχή, αλλ’ οι ιουδαίοι επανέρχονται συνεχώς με νέες αντιρρήσεις. Στο σημείο αυτό λοιπόν ο Ιησούς τους λέει: «είμαι αυτό που σας λέω απ’ την αρχή, δηλ. ο μονογενής Υιός του Θεού Πατέρα, αλλά δεν με πιστεύετε!».

Τελείως άλλη σημασία στο τὴν ἀρχὴν απέδωσαν οι αρχαίοι λατίνοι πατέρες Αμβρόσιος και Αυγουστίνος και τους ακολούθησαν και άλλοι αρχαίοι δυτικοί. Απέδωσαν την έννοια, τὴν ἀρχὴν = «(εγώ ο Χριστός) είμαι η αρχή του παντός». Κι ενώ οι περισσότεροι νεώτεροι μετά τον 15ο αι. ευρωπαίοι απέρριψαν το προηγούμενο λάθος, βρέθηκε ο Σιαμάκης να εισαγάγει όχι μόνο ένα νέο λάθος αλλά και νέο ήθος.

[Το βιβλίο του αυτό (με τ’ όνομα του Σάκκου) που είναι 88 σελίδες μαζί με τα εξώφυλλα, δεν έχει δική του σελιδομέτρηση, αλλά έχει την σελιδομέτρηση της Επετηρίδας του πανεπιστημίου, μιας και είναι ανάτυπο της Επιστημονικής Επετηρίδας της Θεολογικής Σχολής του έτους 1969. Αρχίζει έτσι απ’ την σελίδα 193, και τελειώνει στην 280. Επομένως όταν παραπέμπουμε στις σελίδες του βιβλίου, βάζουμε την ίδια αρίθμηση αφού άλλη δεν έχει.]

Το χωρίο λοιπόν με την μετάφρασή του έχει ως εξής:

«ἔλεγον οὖν αὐτῷ· Σὺ τίς εἶ; καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Τὴν ἀρχὴν ὅ,τι καὶ λαλῶ ὑμῖν.» [= «του έλεγαν λοιπόν (οι φαρισαίοι). Εσύ ποιος είσαι; Κι ο Ιησούς τους είπε. Αυτό που σας λέω απ’ την αρχή (ότι είμαι).»]

Η πρωτοτυπία του Σιαμάκη στο Ιω 8,25

Ο Σιαμάκης θεωρεί ότι η φράση του Χριστού «τὴν ἀρχὴν ὅ τι καὶ λαλῶ ὑμῖν», είναι ιδιωματισμός και σημαίνει: «δεν αξίζει καθόλου να μιλώ μαζί σας» ή «είστε ανάξιοι να μιλώ μαζί σας» (!) ή το ερωτηματικό «γιατί μιλάω ολωσδιόλου μαζί σας;». Δίνει δηλαδή στις λέξεις την αρχήν το νόημα του επιρρήματος «καθόλου» ή «ολωσδιόλου» μαζί με άρνηση, οπότε καθιστά τον Χριστό αρνούμενο να κάτσει και να μιλάει με τους φαρισαίους, αφού τους θεωρεί ανάξιους γι αυτό!

Ότι η άποψη του Σιαμάκη είναι εκτός πραγματικότητας, αποδεικνύεται απ’ αυτά τα ίδια τα ευαγγέλια που βάζουν συχνά διαλόγους του Χριστού με τους φαρισαίους, ακόμα κι όταν τον κατηγορούν ανοιχτά για διάφορα θέματα, όπως ότι δεν τηρεί το Σάββατο (Μθ 2,2), ότι δεν νηστεύει κι αυτός και οι μαθητές του (Λκ 5,33), ότι βγάζει τα δαιμόνια στ’ όνομα του άρχοντα των δαιμονίων Βεελζεβούλ (Μθ 12,24), ότι οι μαθητές του τρώνε με άπλυτα χέρια (Μθ 15,2), ότι κάνει παρέα με αμαρτωλούς (Λκ 5,30), ότι είναι φάγος και οινοπότης (Λκ 7,34), κ.ά.. Κι όμως ο Κύριος πάντα τους απαντάει με πραότητα, και ποτέ δεν αρνήθηκε τον διάλογο μαζί τους, όπως ρητώς προτρέπει τους χριστιανούς και ο απ. Πέτρος:

«να είστε έτοιμοι προς απολογία στον καθένα που θα σας ζητήσει τον λόγο για την πίστη σας, μιλώντας με πραότητα και φόβο», Α΄ Πε 3,15.

Εμείς όμως εδώ δεν θέλουμε ν’ αποδείξουμε το αυταπόδεικτο. Θέλουμε μόνο να δείξουμε ότι ο Κύριος των χριστιανών, δεν περιφρόνησε ποτέ κανέναν, ούτε και τους εχθρούς και ύπουλους δολοφόνους του που ήταν οι φαρισαίοι, και δίδαξε το ίδιο και στους πιστούς του. Και πώς θα μπορούσε αυτό να το καταλάβει ο καταφρονητής και καυχησιάρης Σιαμάκης, αφού ποτέ του δεν κατάλαβε ότι ο χριστιανισμός αποτελεί την τέλεια εφαρμογή της ιδιότητας του ίδιου του Θεού: «ο Θεός είναι αγάπη», Α΄ Ιω 4,8 και 16!

Ας δούμε τώρα τα γλωσσολογικά στοιχεία που επικαλείται ο Σιαμάκης. Γράφει 4 σελίδες (247-250) με τις δυνατές σημασίες του τὴν ἀρχὴν φέρνοντας πολλά παραδείγματα, απ’ τα οποία άλλα συνυπάρχουν με άρνηση και άλλα με κατάφαση.

1ο γλωσσικό επιχείρημα του Σιαμάκη

Το επίρρημα τὴν ἀρχὴν μπορεί να παίρνει την σημασία του αρχικά, γενικά, συνολικά, σε κάθε περίπτωση, κ.ά.. Εκείνη όμως η σημασία που ενδιαφέρει εδώ και επικαλείται ο Σιαμάκης ως 1ο γλωσσικό επιχείρημα είναι το αρνητικό ουδόλως ή μηδόλως (= καθόλου). Θα δείξουμε όμως ότι τέτοια σημασία δεν μπορεί ν’ αποδειχθεί, ούτε φυσικά να σταθεί.

Φέρνει λοιπόν 8 θύραθεν παραδείγματα για να υποστηρίξει την αρνητική σημασία του τὴν ἀρχὴν. Τα παραθέτουμε με την μετάφραση όπως την βάζει ο Σιαμάκης, σελ. 248-249:

1.      «τοῦτο δὲ οὐκ ἐνδέκομαι τὴν ἀρχὴν» (= αλλ’ αυτό δεν το δέχομαι καθόλου), Ηρόδοτος, Ιστορίαι. 4,25,1.

2.      «ὅπως τὴν ἀρχὴν μὴ τοιοῦτοι ἔσονται οἱ πολῖται» (= ίνα μηδόλως τοιούτοι έσονται), Ξενοφών, Κύρου Παιδεία. 1,2,3.

3.      «ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν μηδὲ κτῆσις» (= αλλ’ ούτε κάν κτήσις, Πλάτων, Γοργίας, 478c.

4.      «Εἰσὶ δὲ οἱ καὶ τὴν ἀρχὴν οὔτε τὸ ὄνομα οὔτε τὸ ἔργον αὐτῆς ἴσασι» (= Υπάρχουν δε μερικοί, οι οποίοι δεν γνωρίζουν παντελώς ούτε το όνομα ούτε το έργον αυτής), Δίων Κασσιος, Ρωμαϊκή Ιστορία, 38,23,5.

5.      «Πλεῖστοι δ’ ὅσοι οὐδ’ ἀκούουσι τὴν ἀρχὴν ὅ τι γέγονεν» (= ούτε κάν πληροφορούνται τί συνέβη), Δίων Κάσσιος, Ρωμαϊκή Ιστορία, 53,19,5.

6.      «Ὑπερορᾶσθαι νομίζοντες ὑπὸ σοῦ, ὅτιπερ οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ἑώρας αὐτοὺς» (= διότι ακριβώς δεν τους έβλεπες καθόλου), Λουκιανός, Τίμων, 26.

7.      «Τὸ τελευταῖον ἤδη ὁ Διοκλῆς ἔφη μηδὲ τὴν ἀρχὴν θεμιτὸν εἶναι … » (= ότι είναι όλως αθέμιτον … ), Λουκιανός, Ευνούχος, 6.

8.      « … μὴ μόνον ἀπιστεῖν, ἀλλὰ μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἀκούειν ἀνέχεσθαι» (= αλλ’ ούτε καν να τ’ ακούσουν ανέχονται), Κλημέντια, 2,38.

Όπως όμως παρατηρούμε, και τα 8 παραδείγματα περιέχουν άρνηση που εκφράζεται μ’ έναν αρνητικό σύνδεσμο ή μόριο – ένα απ’ τα οὔτε, οὔδὲ, μηδὲ, μὴ, οὐκ – και μετά ακολουθεί το τὴν ἀρχὴν (σπανιότερα προηγείται όπως στο 3ο). Το ίδιο λέει και το λεξικό LSΚ για την αρνητική σημασία του τὴν ἀρχὴν (= ουδόλως, καθόλου), που πάντα συνοδεύεται με αρνητικό μόριο. Επομένως είναι φανερό ότι αν βγάλουμε όλα τα αρνητικά μόρια απ’ τα παραπάνω παραδείγματα, τότε η αρνητική σημασία τὴν ἀρχὴν (= καθόλου), δεν μπορεί να σταθεί!

Όμως ο Σιαμάκης αφού «εξασφάλισε» την πληθώρα αυτή των θύραθεν χωρίων, ακολούθως (σελ. 250) φέρνει και 5 παραδείγματα απ’ την Καινή Διαθήκη τα οποία όμως δεν έχουν το τὴν ἀρχὴν, αλλά έχουν τα ὅλως και καθόλου:

1.      «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ὀμόσαι ὅλως.» (= Εγώ όμως σας λέω να μην ορκίζεστε καθόλου), Μθ 5,34.

2.      «Ὅλως ἀκούεται ἐν ὑμῖν πορνεία, …» (= Ακούγεται εντελώς (χωρίς να εμπεριέχει σφάλμα η φήμη) ότι ανάμεσά σας υπάρχει πορνεία, …), Α΄ Κο 5,1.

3.      «Ἤδη μὲν οὖν ὅλως ἥττημα ὑμῖν ἐστιν ὅτι κρίματα ἔχετε μεθ’ ἑαυτῶν» (= Και ήδη είναι εντελώς ήττα για σας (με αντίπαλο τον διάβολο) το γεγονός ότι έχετε διαφορές μεταξύ σας), Α΄ Κο 6,7.

4.      «Ἐπεὶ τὶ ποιήσουσιν οἱ βαπτιζόμενοι ὑπὲρ τῶν νεκρῶν, εἰ ὄλως νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται;» [= Τί προσθέτουν οι βαπτιζόμενοι υπέρ (της ανάστασης) των νεκρών εφόσον δεν ανασταίνονται καθόλου οι νεκροί (όπως λέμε κι ‘μεις στο πιστεύω «προσδοκώ ανάστασιν νεκρών)], Α΄ Κο 15,29.

5.      «Παρήγγειλαν αὐτοῖς τὸ καθόλου μὴ φθέγγεσθαι, μηδὲ διδάσκειν ἐπὶ τῶ ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ» (= Τους διέταξαν να μην μιλάνε καθόλου, ούτε να διδάσκουν στο όνομα του Ιησού), Πρξ 4,18.

Πάλι βλέπουμε ότι στα αρνητικά παραδείγματα 1ο, 4ο και 5ο, δεν μπορεί να υπάρχει άρνηση αν δεν υπάρχουν τ’ αρνητικά μόρια μὴ και οὐκ. Ο Σιαμάκης όμως γι αυτά τα τελευταία παραδείγματα λέει (σελ. 251):

«Τα ὅλως και καθόλου μπορούν κάλλιστα ν’ αντικατασταθούν με το τὴν ἀρχὴν.».

Και λίγο πριν (σελ. 250) λέει για την δήθεν μετάφραση του την αρχήν απ’ τους πατέρες:

«Σε αρνητικές προτάσεις το τὴν ἀρχὴν αποδίδεται με τις εκφράσεις: ούτε καν, ούτε καθόλου, ουδόλως, μηδόλως, όλως (αθέμιτον)».

Τελικά ομολογεί ο Σιαμάκης ότι η αρνητική σημασία πρέπει απαραίτητα και υποχρεωτικά να έχει κι ένα αρνητικό μόριο. Κι εφόσον καταλαβαίνει ότι το 1ο γλωσσικό του επιχείρημα δεν επαρκεί για την σημασία που τον βολεύει, προχωράει στο 2ο τέτοιο επιχείρημα.

2ο γλωσσικό επιχείρημα του Σιαμάκη

Φέρνει την εξήγηση της λέξης ὅ,τι που υπάρχει στο εξεταζόμενο χωρίο, αφιερώνοντας 2 σελίδες (σελ. 251-252). Πριν όμως δούμε τί λέει γι αυτό, πρέπει να σημειώσουμε τα εξής.

Στην αρχαιότητα δεν υπήρχε η διάκριση των 2, ότι και ό,τι, που κάνουμε σήμερα, και οι λέξεις στα χειρόγραφα ήταν κολλητές χωρίς κόμματα και άλλα σημεία στίξης. Και στις εκδόσεις της Αγίας Γραφής που κάνουμε παίρνοντας το αρχαίο κείμενο απ’ τα χειρόγραφα, όταν θέλουμε να γράψουμε αυτήν την λέξη, την γράφουμε ή ότι ή ό τι (δηλ. το 2ο χωρίς το κόμμα ως 2 ξεχωριστές λέξεις, ό, και τι. H διάκριση που κάνουμε σήμερα στη δημοτική γλώσσα φαίνεται στο παρακάτω παράδειγμα:

«Λέει ότι θέλει να μας βοηθήσει αλλά δεν θα μας κάνει κι ό,τι θέλει.».

Στο παράδειγμα αυτό, το 1ο ότι λειτουργεί ως σύνδεσμος αιτιολογικός, ενώ το 2ο ό,τι λειτουργεί ως αναφορική αντωνυμία (ό,τι = αυτό ή αυτά που, όλα όσα).

Ο Σιαμάκης λοιπόν στο συγκεκριμένο χωρίο ισχυρίζεται ότι η αναφορική αντωνυμία ὅ,τι, σημαίνει το ερωτηματικό διατί(;) (= γιατί;), φέρνοντας 4 θύραθεν χωρία και 3 βιβλικά (1 απ’ την Παλαιά Διαθήκη και 2 απ’ την Καινή). Λέει λοιπόν:

«Επί πλαγίων ερωτήσεων χρησιμοποιείται αντί της ερωτηματικής η αντίστοιχη αναφορική αντωνυμία ὅ τι σε πτώση αιτιατική της αιτίας. Σχετικά παραδείγματα απαντώνται και στην ομηρική γλώσσα, και στην κλασσική, και στην κοινή ελληνική.».

Η σημασία του ερωτηματικού ὅ τι (= γιατί;) που δίνει ο Σιαμάκης, πράγματι υπάρχει, αλλά γίνεται μόνο όταν διατυπώνεται πλάγια ερώτηση, όπως παραδέχεται και ο ίδιος, κι όπως λέει και το λεξικό LSΚ. Παραθέτουμε τα 2 χωρία της Κ. Διαθήκης που φέρνει ο Σιαμάκης (σελ. 252) για να καταλάβουν οι αναγνώστες πότε μπαίνει αυτή η σημασία:

1)      «Καὶ ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες, ὅ τι λέγουσιν οἱ γραμματεῖς ὅτι Ἠλίαν δεῖ ἐλθεῖν πρῶτον.» (= Και τον ρωτούσαν λέγοντας, γιατί λένε οι γραμματείς ότι πρέπει να έρθει ο Ηλίας πρώτα.), Μρ 9,11.

2)      «Καὶ εἰσελθόντα αὐτὸν εἰς οἶκον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπηρώτων αὐτόν κατ' ἰδίαν, ὅ τι ἡμεῖς οὐκ ἠδυνήθημεν ἐκβαλεῖν αὐτό.» (= Και όταν μπήκε σ’ ένα σπίτι οι μαθητές του τον ρώτησαν ιδιαιτέρως, γιατί εμείς δεν μπορέσαμε να το βγάλουμε (το δαιμόνιο.), Μρ 9,28. 

Βλέπουμε πώς διατυπώνεται η πλάγια ερώτηση. Είναι πρόταση που διηγείται ότι έγινε αυτή η ερώτηση με απαραίτητο στοιχείο ένα απ’ τα ρήματα που σημαίνουν την ομιλία, δηλ. λέω, μιλώ, ρωτώ, δηλώνω κ.ά., τα οποία στην αρχαία ελληνική αντιστοιχούν τα ερώ, λαλώ, ερωτώ, φράζω, κ.ά. Το απαραίτητο αυτό ρήμα διηγείται, και ακολουθεί η ερώτηση σε καταφατικό τύπο. Γι αυτό και δεν χρειάζεται ερωτηματικό. Κι εννοείται φυσικά ότι η ερώτηση που γίνεται μ’ αυτόν τον τρόπο, δηλ. πλάγια, περιέχει ένα ξεχωριστό κύριο ρήμα που στο 1ο παράδειγμα είναι το λέγουσιν, και στο 2ο είναι το ἠδυνήθημεν, ενώ και στα 2 παραδείγματα προηγείται της πλάγιας ερώτησης το ἐπηρώτων.

Ο Σιαμάκης φέρνει λοιπόν τα παρακάτω 4 παραδείγματα απ’ τους θύραθεν, που τα βάζω όπως τά έχει με την μετάφραση που κάνει ο ίδιος (σελ. 251-252) και τα οποία έχει πάρει απ’ το λεξικό LSΚ:

1.      «ὅς κ’ εἴποι ὅ τι τόσσον ἐχώσατο Φοῖβος Ἀπόλλων» (= διατί οργίστηκε τόσο ο Φοίβος Απόλλων), Ιλιάδα, Α 64.

2.      «ὁ Γωβρύης εἴρετο ὅ τι οὐ χρᾶται τῆ χειρὶ» (= διατί δεν χρησιμοποιεί την χείρα), Ηρόδοτος. Ιστορίαι, 3,78,5.

3.      «ἤν μὴ φράσης ὅ τι τῶδ’ ἀκολουθοῦμεν ποτε» (= διατί ακολουθούμε τούτον), Αριστοφάνης. Πλούτος, 18-19.

4.      «Ἀλλ’ ὅ τι μάλιστ’ ἐλήλυθας λέγειν σ’ ἐχρῆν» (= διατί κυρίως ήλθες), Αριστοφάνης, Πλούτος, 966.

Βλέπουμε κι εδώ σε κάθε παράδειγμα, το ρήμα που διηγείται (εἴποι, εἴρετο, φράσης, λέγειν) και το ξεχωριστό κύριο ρήμα της πλάγιας ερώτησης (ἐχώσατο, χρᾶται, ἀκολουθοῦμεν, ἐλήλυθας).

Πέρα λοιπόν από τις πολλές και λιγότερο συχνές σημασίες του ὅτι και ὅ τι στην αρχαία ελληνική, για εκείνες που μας ενδιαφέρει εδώ και κατά σειρά συχνότητας, ισχύει:

1)      ὅτι => αιτιολογικός σύνδεσμος και συναντάται πολύ συχνά. Αρκετές φορές παίρνει την σημασία του διότι ή επειδή αφού κι αυτά είναι αιτιολογικοί σύνδεσμοι. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης το χρησιμοποιεί πολύ με την τελευταία σημασία, ειδικά στους λόγους του Κυρίου. Μόνο στο κεφάλαιο 8 όπου ανήκει το χωρίο που εξετάζουμε, χρησιμοποιείται 9 φορές στους στίχους 14, 16, 22, 29, 37, 44 (2 φορές), 45 και 47.

2)      ὅ τι => αναφορική αντωνυμία και σημαίνει αυτό, αυτά ή όλα όσα (λέμε). Συναντάται κι αυτό τόσο συχνά όσο και στην νεοελληνική το όμοιο ό,τι.

3)      ὅ τι => αιτιολογικός σύνδεσμος που σημαίνει γιατί(;), και ρωτάει μόνο σε πλάγια ερώτηση. Συναντάται όχι συχνά σε πλάγιες ερωτήσεις αφού στις περισσότερες πλάγιες που ρωτάται η αιτία, χρησιμοποιείται ή το διατί ή το πώς, όπως στην παρακάτω:

«Ἡμεῖς ἠκούσαμεν ἐκ τοῦ νόμου ὅτι ὁ Χριστὸς μένει εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ πῶς σὺ λέγεις, δεῖ ὑψωθῆναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου.» (= Εμείς ακούσαμε απ’ τον νόμο ότι ο Χριστός θα ζει για πάντα, και πώς εσύ λες ότι πρέπει να υψωθεί ο υιός του ανθρώπου.), Ιω 12,34.

Αλλά ο Σιαμάκης θέλει να υπάρχει το ερωτηματικό ὅ τι (= γιατί;) στον εξεταζόμενο στίχο 8,25, διότι πρέπει ν’ αποδείξει στην ερμηνεία του ότι το αρνητικό μόριο που λείπει και έπρεπε να συνοδεύει το τὴν ἀρχὴν, συμπληρώνεται απ’ αυτό το ερωτηματικό ὅ τι (= γιατί;), έτσι ώστε να μπορεί να ερμηνεύσει τον στίχο όπως θέλει. Αλλά η ερμηνεία του απορρίπτεται με τα ίδια του τα λόγια, διότι η φράση «τὴν ἀρχὴν ὅ τι καὶ λαλῶ ὑμῖν» δεν περιέχει σε καμία περίπτωση πλάγια ερώτηση, διότι το μόνο ρήμα που υπάρχει είναι το λαλῶ. Η σημασία που ταιριάζει εδώ είναι η 2η παραπάνω (ὅ τι = αυτό που ó αναφορική αντωνυμία) και η μετάφραση γίνεται «αυτό που σας λέω απ’ την αρχή (ότι είμαι)».

Κι επειδή ο Σιαμάκης καταλαβαίνει την ανεπάρκεια των 2 γλωσσικών επιχειρημάτων του, ξεκινάει άλλες «ταχυδακτυλουργίες».

Οι ταχυδακτυλουργίες του Σιαμάκη

Γράφει λοιπόν ο Σιαμάκης (σελ. 252):

«Αντί της απλής αιτιατικής της αιτίας ὅ τι, χρησιμοποιούνται πάλι και τα εμπρόθετα καθ’ ὅ τι και δι’ ὅ τι ως ταυτόσημοι προσδιορισμοί. Αμφότερα δε γράφονται και μονολεκτικώς καθότι και διότι. Εδώ πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή σας, διότι δεν πρόκειται περί των απαντητικών αιτιολογικών καθότι και διότι, τα οποία παρέμειναν και στην νεοελληνική γλώσσα, αλλά πρόκειται περί των ερωτηματικών, τα οποία σημαίνουν “διατί;”».

Και στην σελ. 253 συνεχίζει ακάθεκτος:

«Αυτή ακριβώς η χρήση και σημασία του ὅ τι, η οποία απαντάται στον Όμηρο, Ηρόδοτο, Αριστοφάνη, στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη, απαντάται και στο χωρίο Ιω 8,25.».

Έτσι με λίγη ταχυδακτυλουργία που μπερδεύει τον απροκατάληπτο αναγνώστη, ο Σιαμάκης φτάνει στο επιθυμητό ερμηνευτικό αποτέλεσμα. Κι επειδή η ταχυδακτυλουργία απαιτεί και ψέμα, ο Σιαμάκης δεν διστάζει να γράψει (σελ. 257):

«Ο Χρυσόστομος μεταφράζοντας (τη φράση του Ιωάννη με τη φράση) «τοῦ ὅλως ἀκούειν τῶν λόγων τῶν παρ’ έμοῦ», μετέτρεψε το κατ’ ήθος σχήμα σε κατά πάθος, δηλ. την ερωτηματική πρόταση σε κατηγορηματική αρνητική πρόταση. Έτσι λύθηκε κατά το ήμισυ και το ελλειπτικό σχήμα, διότι δεν υπήρχε πλέον ανάγκη κύριας πρότασης, απ’ την οποία να εξαρτάται η πλάγια ερωτηματική.»!!

Καταργεί λοιπόν ο Σιαμάκης ως δια μαγείας την πλάγια ερωτηματική πρόταση που έπρεπε να υπάρχει για να στηρίξει την σημασία του ὅ τι (= γιατί;), και στην θέση της εμφανίζει μια αρνητική πρόταση! Πού είναι όμως η αρνητική πρόταση; Αν εσείς βλέπετε ως αρνητική την πρόταση «τοῦ ὅλως ἀκούειν τῶν λόγων τῶν παρ’ έμοῦ», τότε δείξτε την και σε μένα γιατί εγώ δεν την βλέπω!

Είδαμε την σκηνοθετημένη γλωσσική απόπειρα του Σιαμάκη να ερμηνεύσει το χωρίο Ιω 8,25 κατά το δικό του σκληρό «δοκούν», και ακολούθως να «κλέψει» τις μεμονωμένες φράσεις του Χρυσοστόμου και να τις κολλήσει ως ενισχυτικό στην πλαστή ερμηνεία του. Ήρθε η ώρα να δούμε ολόκληρη την ερμηνεία του Χρυσοστόμου.

[Συνέχεια στο ΜΕΡΟΣ Β΄]