Αλεξανδρινός κώδικας. Κολοφώνας στο τέλος της Επιστολής του Ιούδα. Μας πληροφορεί ότι οι Πράξεις των Αποστόλων ακολουθούν. By unknown (according to the legend Thecla) - Codex Alexandrinus, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6953466 https://en.wikipedia.org/wiki/Codex_Alexandrinus

THE 3 FAMOUS CODICES (PART I)

Θεσσαλονίκη 30-10-2018

Και στην παρούσα σελίδα επίσης έχουμε κάνει μικρή σχετικά έρευνα – που εμπλουτίσαμε μ’ επεξηγήσεις σε αρκετά ενδιαφέροντα θεολογικά στοιχεία –, αλλά είναι αρκετή για να μας δώσει την εικόνα και την αντίληψη που πρέπει να έχει κάποιος για τους 3 περίφημους κώδικες, Σιναϊτικό (א) του 4ου αι., Βατικανό (Β) του 5ου αι., και Αλεξανδρινό (Α) του 5ου αι.. Τα λάθη που βρήκαμε – με την μικρή αυτή έρευνα – σ’ αυτούς τους κώδικες, είναι από λίγο σημαντικά έως πολύ σοβαρά.

Σε αντίθεση με τα λάθη που είδαμε στις 2 σελίδες μας, ΤΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΙΚΑ ΛΑΘΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ – ΤΑ ΕΒΡΑΪΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ (ΜΕΡΟΣ Α΄) και ΤΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΙΚΑ ΛΑΘΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ –ΤΑ ΕΒΡΑΪΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ (ΜΕΡΟΣ Β΄) , τα λάθη που εξετάζουμε δεν οφείλονται σε ονόματα ή άλλες τεχνικά γραμματικές αδυναμίες, αλλά στην όχι και τόσο καλή παράδοση κειμένου όπου ανήκουν αυτοί οι 3 κώδικες, εφόσον δεν ανήκουν στη Βυζαντινή παράδοση που περιλαμβάνει τα περισσότερα και καλύτερα διατηρημένα χειρόγραφα. Περισσότερα για τα είδη της χειρόγραφης παράδοσης μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα μας, ΠΏΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ Τ' ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ, ΔΑΥΙΔ Ή ΔΑΒΙΔ ; - Ο ΣΙΑΜΑΚΗΣ ΑΠΟΦΑΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΣΙΓΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΣΠΑΕΙ ΠΑΛΙ ΤΑ ΜΟΥΤΡΑ ΤΟΥ . Συνεπώς οι 3 αυτοί κώδικες κληρονόμησαν την ίδια ατελή παράδοση κειμένου αφού προέρχονται από χειρόγραφα που έχουν υποστεί φθορές και λάθη. Θα δούμε μάλιστα ότι τα λάθη είναι συχνά τα ίδια ανά 2 ή και στους 3.

Και κάναμε αυτήν την έρευνα ειδικά, διότι δυστυχώς υπάρχει η αντίληψη ότι οι 3 αυτοί κώδικες λόγω της αρχαιότητάς τους, περιέχουν το αυθεντικό κείμενο ή βρίσκονται πολύ κοντά στο αυθεντικό. Κι αυτή η αντίληψη που κυκλοφορεί ακόμα και σε θεολογικά περιβάλλοντα, έχει παρασύρει και τους ειδικούς επί των χειρογράφων ή αλλιώς τους κριτικούς κειμένου! Ήδη απ’ τον 19ο αι. κυκλοφορούν εκδόσεις που βασίζονται ξεχωριστά σ’ αυτούς τους κώδικες, οι εξής:

Codex Alexandrinus 1860 PDF The New Testament, ,

Codex Vaticanus – Greek New Testament , 1870,

Και ο Tischendorf, ο περίφημος κριτικός του βιβλικού κειμένου έδωσε μεγάλο μερίδιο γραφών απ’ τον Σιναϊτικό κώδικα (τον οποίο ανακάλυψε ο ίδιος στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά) στην έκδοσή του, Novum Testamentum Graece: ad antiquissimos testes denuo recensuit, apparatum criticum omni studio perfectum, vol. I (1869)

Για να δούμε όμως καλύτερα τα λάθη των 3 κωδίκων, θ’ αντιπαραβάλλουμε τους επίμαχους στίχους τους, με τον αντίστοιχο κάθε φορά στίχο που έχουν τα Βυζαντινού τύπου χειρόγραφα και όπως αυτοί φαίνεται στην έκδοση της Καινής Διαθήκης του Β. Αντωνιάδη (του 1904, με βελτιωμένη επανέκδοση του 1912) την λεγόμενη πατριαρχική. Επειδή όμως αυτή η έκδοση δεν υπάρχει ηλεκτρονικά, παραπέμπουμε στην έκδοση που έχει βγει επίσης από Βυζαντινού τύπου χειρόγραφα, και εκπέμπεται απ’ την επίσημη ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος. Βλέπε τη σελίδα, http://myriobiblos.gr/bible/default.asp , και αυτοχαρακτηρίζεται ως ακολούθως:

Home of the Greek Bible : www.myriobiblos.gr/bible/  * E-mail A Site of the Church of Greece  *  Published by Library of the Church of Greece

Παρακάτω αντιπαραβάλλουμε τα κείμενα βάζοντας πρώτα το Βυζαντινό κείμενο όπως το παίρνουμε απ’ την παραπάνω ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος (με μικρά γράμματα), και από κάτω τις εκδοχές των 3 κωδίκων.

Χρωματίσαμε με κόκκινο τις λάθος λέξεις των 3 κωδίκων, με μωβ τις αντίστοιχες σωστές λέξεις όπως έχουν στο Βυζαντινό κείμενο, και με πράσινο τις λέξεις που παραλείφτηκαν από κάποιον ή κάποιους απ’ τους 3 κώδικες ή και απ’ τους 3, και υπάρχουν φυσικά στο Βυζαντινό κείμενο. Αφήνουμε τα κεφαλαία γράμματα των κωδίκων για να διατηρήσουμε το αυθεντικό χειρόγραφο σχήμα, και προσθέτουμε μόνο τα κενά μεταξύ των λέξεων, και τα σημεία στίξης. Επίσης γράφουμε τα κείμενα χωρίς ορθογραφικά λάθη (που έχουν αρκετά οι 3 κώδικες, όπως π.χ. στη φωτό του Βατικανού κώδικα που βάλαμε παραπάνω στην εικόνα τίτλου φαίνεται στη τελευταία σειρά της αριστερής στήλης με ορθογραφικό λάθος η λέξη ΑΝΤΙΧΡΕΙΣΤΟΣ), και για να διαβάζονται καθαρά όλες οι λέξεις, αναλύουμε και τις τυχόν συντομογραφίες, π.χ. ΙΣ = ΙΗΣΟΥΣ, ΧΥ = ΧΡΙΣΤΟΥ, ΘΝ = ΘΕΟΝ.

Και κάτω από κάθε στίχο των κωδίκων βάζουμε τον αριθμό της φωτογραφίας όπως αυτή καταλέγεται στην αντίστοιχη ιστοσελίδα του CSNTM (Center for the Study of New Testament Manuscripts = Κέντρο για την Μελέτη των Χειρογράφων της Καινής Διαθήκης). Οι επιμέρους ιστοσελίδες του Κέντρου που παρουσιάζουν τις φωτογραφίες για τους 3 περίφημους κώδικες, είναι οι παρακάτω:

http://www.csntm.org/Manuscript/View/GA_01 , Σιναϊτικός κώδικας.

http://www.csntm.org/Manuscript/View/GA_03 , Βατικανός κώδικας.

http://www.csntm.org/Manuscript/View/GA_02 , Αλεξανδρινός κώδικας,

Για το Βυζαντινό κείμενο επιλέξαμε 2 κώδικες που το αντιπροσωπεύουν (ανάμεσα σ’ εκατοντάδες), έναν για τα Ευαγγέλια κι έναν για τις Επιστολές.

Για τα Ευαγγέλια επιλέξαμε τον κώδικα Sangallensis που είναι σε κεφαλαιογράμματη γραφή και χρονολογείται τον 9ο αι.. Τ’ όνομά του πήρε απ’ την Μονή St. Gallen της Ελβετίας, όπου φυλάσσεται κι όπου γράφτηκε πιθανόν από Ιρλανδό μοναχό, καθώς Ιρλανδοί και Αγγλοσάξονες αντιγραφείς ζητούνταν τότε ως πιο ειδικοί και πεπειραμένοι απ’ τα μεγάλα αντιγραφικά εργαστήρια των μοναστηριών. Βλέπε και τη σελίδα, http://www.csntm.org/Manuscript/View/GA_037

Και για τις Επιστολές διαλέξαμε τον Μουτινενειανό κώδικα (codex Mutiniensis), στον οποίο οι Πράξεις των Αποστόλων είναι σε μεγαλογράμματη γραφή και χρονολογούνται στον 9ο αι., ενώ οι Επιστολές είναι σε μικρογράμματη γραφή και γράφτηκαν (προστέθηκαν) στον κώδικα αργότερα. Φυλάσσεται σε βιβλιοθήκη της Modena (Ιταλία) απ’ όπου πρέπει να πήρε και τ’ όνομά του. Βλέπε και τη σελίδα, http://www.csntm.org/Manuscript/View/GA_014 .

Παρακάτω βάζουμε φωτογραφίες των κωδίκων Sangallensis και Mutiniensis.

Η αρχή του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου. Ο κώδικας είναι χαρακτηριστικός για 2 λόγους: 1) Περιέχει λατινική μετάφραση (με μικρότερα γράμματα) πάνω απ’ την σειρά του ελληνικού κειμένου, κι έτσι γίνεται δίγλωσσος. 2) Περιέχει τελείες ανάμεσα στις λέξεις, κι έτσι τα κενά που δημιουργούνται, κάνουν εύκολη την ανάγνωση. Η καλλιγραφία του και ο ζωγραφικός χρωματισμός του τίτλου και κάποιων αρχικών γραμμάτων, είναι λιτά και δεν δημιουργούν πρόβλημα. Απεναντίας προσθέτουν ευκρίνεια στο να ξεχωρίζονται κάποιες προτάσεις. Διακρίνονται και οι συντομογραφίες των ιερών ονομάτων (nomina sacra) και άλλων λέξεων με την γνωστή περισπωμένη πάνω τους: ΘΝ (= ΘΕΟΝ) και ΘΣ (ΘΕΟΣ) που βρίσκονται στη 2η σειρά, ΑΝΩΝ (= ΑΝΘΡΩΠΩΝ, προτελευταία σειρά), και ΑΝΟΣ (= ΑΝΘΡΩΠΟΣ, τελευταία σειρά και λέξη). By Irish monk - Codex Sangallensis 48, the manuscript of NT, designated by 037 on the List Gregory-Aland, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8881760 https://en.wikipedia.org/wiki/Codex_Sangallensis_48

Codex Mutinensis 014 (Gregory-Aland) fragment of Acts 5:28-29. By Unknown author - Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=35601524 https://en.wikipedia.org/wiki/Codex_Mutinensis

Ας ξεκινήσουμε τώρα την εξέταση των 3 κωδίκων με στίχους που τους βάζουμε κατ’ αύξουσα σειρά στη σοβαρότητα του λάθους.

Ρωμαίους 1,29

«πεπληρωμένους πάσῃ ἀδικίᾳ πορνείᾳ πονηρίᾳ πλεονεξίᾳ κακίᾳ, μεστοὺς φθόνου φόνου ἔριδος δόλου κακοηθείας,» CSNTM Image Id: 148278.

Σιναϊτικός ΠΕΠΛΗΡΩΜΕΝΟΥΣ ΠΑΣΗ ΑΔΙΚΙΑ, ΠΟΝΗΡΙΑ, ΚΑΚΙΑ, ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ, ΜΕΣΤΟΥΣ ΦΘΟΝΟΥ, ΦΟΝΟΥ, ΕΡΙΔΟΣ, ΔΟΛΟΥ, ΚΑΚΟΗΘΕΙΑΣ. CSNTM Image Id: 141958.

Βατικανός ΠΕΠΛΗΡΩΜΕΝΟΥΣ ΠΑΣΗ ΑΔΙΚΙΑ, ΠΟΝΗΡΙΑ, ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ, ΚΑΚΙΑ, ΜΕΣΤΟΥΣ ΦΘΟΝΟΥ, ΦΟΝΟΥ, ΕΡΙΔΟΣ, ΔΟΛΟΥ, ΚΑΚΟΗΘΕΙΑΣ. CSNTM Image Id: 141170.

Αλεξανδρινός ΠΕΠΛΗΡΩΜΕΝΟΥΣ ΠΑΣΗ ΑΔΙΚΙΑ, ΠΟΝΗΡΙΑ, ΚΑΚΙΑ, ΠΛΕΟΝΕΞΙΑ, ΜΕΣΤΟΥΣ ΦΘΟΝΟΥ, ΕΡΙΔΟΣ, ΦΟΝΟΥ, ΚΑΚΟΗΘΕΙΑΣ. CSNTM Image Id: 143622.

Εδώ βλέπουμε την λέξη ΠΟΡΝΕΙΑ που λείπει και απ’ τους 3 κώδικες, ενώ η λέξη ΔΟΛΟΥ λείπει μόνο απ’ τον Αλεξανδρινό.

Μθ 6,1

«Προσέχετε τὴν ἐλεημοσύνην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὸ θεαθῆναι αὐτοῖς· ... Ὅταν οὖν ποιῇς ἐλεημοσύνην, ... ». CSNTM Image Id: 268885 (κώδικας Sangallensis)

Σιναϊτικός ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΔΕ ΤΗΝ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ ΥΜΩΝ ΜΗ ΠΟΙΕΙΝ ΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΑΥΤΟΙΣ. ... ΟΤΑΝ ΟΥΝ ΠΟΙΗΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΝ, ... CSNTM Image Id: 141840

Βατικανός ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΤΗΝ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ ΥΜΩΝ ΜΗ ΠΟΙΕΙΝ ΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΑΥΤΟΙΣ. ... ΟΤΑΝ ΟΥΝ ΠΟΙΗΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΝ, ... CSNTM Image Id: 140964

Αλεξανδρινός (το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο δεν σώζεται στον κώδικα, παρά μόνο τα τελευταία 4 κεφάλαια, 25,6-τέλους.)

Εδώ βάζουμε μόνο τους 2 κώδικες Σιναϊτικό και Βατικανό, καθώς ο Αλεξανδρινός δεν σώζει το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο παρά μόνο τα τελευταία 4 κεφάλαιά του, Μθ 25,6 - τέλους. Και οι 2 κώδικες λοιπόν κάνουν ένα φανερό λάθος, αφού η περικοπή μιλάει σαφέστατα για την ελεημοσύνη και όχι για την δικαιοσύνη. Κι έτσι, το λιγότερο που παθαίνει εδώ ο αναγνώστης των 2 κωδίκων, είναι να μπερδεύεται.

Φιλιππησίους 3,6

«κατὰ νόμον Φαρισαῖος, 6 κατὰ ζῆλον διώκων τὴν ἐκκλησίαν, κατὰ δικαιοσύνην τὴν ἐν νόμῳ γενόμενος ἄμεμπτος.» CSNTM Image Id: 148425.

Σιναϊτικός ΚΑΤΑ ΝΟΜΟΝ ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ, ΚΑΤΑΖΗΛΟΣ ΔΙΩΚΩΝ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ, ΚΑΤΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ ΤΗΝ ΕΝ ΝΟΜΩ ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ ΑΜΕΜΠΤΟΣ. CSNTM Image Id: 142004

Βατικανός ΚΑΤΑ ΝΟΜΟΝ ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ, ΚΑΤΑΖΗΛΟΣ ΔΙΩΚΩΝ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ, ΚΑΤΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ ΤΗΝ ΕΝ ΝΟΜΩ ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ ΑΜΕΜΠΤΟΣ. CSNTM Image Id: 141225

Αλεξανδρινός ΚΑΤΑ ΝΟΜΟΝ ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ, ΚΑΤΑΖΗΛΟΣ ΔΙΩΚΩΝ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ, ΚΑΤΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ ΤΗΝ ΕΝ ΝΟΜΩ ΓΕΝΟΜΕΝΟΣ ΑΜΕΜΠΤΟΣ. CSNTM Image Id: 143667

Γράψαμε το ΚΑΤΑΖΗΛΟΣ έτσι σαν μια λέξη παρόλο που στα χειρόγραφα δεν φαίνεται αν είναι μια λέξη ή δύο, αφού οι λέξεις είναι κολλητές. Κι αυτό το κάναμε επειδή δεν υπάρχει περίπτωση να θεωρηθεί ως 2 λέξεις, δηλ. ΚΑΤΑ ΖΗΛΟΣ, αφού και ο πιο ανίδεος καταλαβαίνει ότι κάτι τέτοιο δεν στέκει συντακτικά. Άρα η μόνη περίπτωση να γραφεί με Σ είναι όταν η λέξη θεωρηθεί σαν επίθετο, κατάζηλος (κατά το αντίζηλος). Κι αυτό βέβαια ήταν το λάθος των αντιγραφέων, γιατί ούτε τέτοια λέξη υπάρχει. Υπάρχει μόνο η λέξη ζηλωτής την οποία αναφέρει πάλι ο Παύλος σε άλλο σημείο για να δηλώσει ακριβώς το ίδιο νόημα, δηλ. τον διωγμό της εκκλησίας εκ μέρους του:

«καθ' ὑπερβολὴν ἐδίωκον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπόρθουν αὐτήν, 14 καὶ προέκοπτον ἐν τῷ Ἰουδαϊσμῷ ὑπὲρ πολλοὺς συνηλικιώτας ἐν τῷ γένει μου, περισσοτέρως ζηλωτὴς ὑπάρχων τῶν πατρικῶν μου παραδόσεων.», Γα 1,13-14.

Παρεμφερές γραμματικό λάθος κάνουν πάλι και οι 3 κώδικες λίγο πιο κάτω (στίχος 3,10, φαίνεται στις ίδιες φωτογραφίες), με την λέξη ΣΥΜΜΟΡΦΙΖΟΜΕΝΟΣ αντί του σωστού ΣΥΜΜΟΡΦΟΥΜΕΝΟΣ που έχει το Βυζαντινό κείμενο.

Ο Σιναϊτικός κώδικας έχει και το γράμμα Ν πάνω απ’ την λέξη ΚΑΤΑΖΗΛΟΣ και συγκεκριμένα πάνω απ’ το τελικό Σ. Αλλά είναι φανερό ότι αυτή η προσθήκη έγινε από άλλο αντιγραφέα πολύ αργότερα.

Εκείνο όμως που είναι άξιον απορίας είναι το γεγονός ότι οι αντιγραφείς δεν πρόσεξαν ότι ο φράση ΚΑΤΑ ΖΗΛΟΝ ΔΙΩΚΩΝ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ βρίσκεται ανάμεσα σε 2 φράσεις που ξεκινούν με την ίδια πρόθεση, το ΚΑΤΑ, συνοδευόμενη από ουσιαστικό. Και με τις 3 αυτές φράσεις ο Παύλος χαρακτηρίζει το ιστορικό παρελθόν του: (ΚΑΤΑ ΝΟΜΟΝ ... , ΚΑΤΑ ΖΗΛΟΝ …, ΚΑΤΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΝ ... ).

Γαλάτας 2,9

«καὶ γνόντες τὴν χάριν τὴν δοθεῖσάν μοι, Ἰάκωβος καὶ Κηφᾶς καὶ Ἰωάννης, οἱ δοκοῦντες στῦλοι εἶναι,» CSNTM Image Id: 148396.

Σιναϊτικός ΚΑΙ ΓΝΟΝΤΕΣ ΤΗΝ ΧΑΡΙΝ ΤΗΝ ΔΟΘΕΙΣΑΝ ΜΟΙ, ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΙ ΚΗΦΑΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΟΙ ΔΟΚΟΥΝΤΕΣ ΣΤΥΛΟΙ ΕΙΝΑΙ CSNTM Image Id: 141994.

Βατικανός ΚΑΙ ΓΝΟΝΤΕΣ ΤΗΝ ΧΑΡΙΝ ΤΗΝ ΔΟΘΕΙΣΑΝ ΜΟΙ, ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΙ ΚΗΦΑΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΟΙ ΔΟΚΟΥΝΤΕΣ ΣΤΥΛΟΙ ΕΙΝΑΙ CSNTM Image Id: 141213.

Αλεξανδρινός ΚΑΙ ΓΝΟΝΤΕΣ ΤΗΝ ΧΑΡΙΝ ΤΗΝ ΔΟΘΕΙΣΑΝ ΜΟΙ, ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΟΙ ΔΟΚΟΥΝΤΕΣ ΣΤΥΛΟΙ ΕΙΝΑΙ CSNTM Image Id: 143655.

Εδώ το λάθος βρίσκεται μόνο στον Αλεξανδρινό κώδικα που παραλείπει τ’ όνομα του Κηφά (Πέτρου). Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι αυτό το λάθος είναι μια επουσιώδης παράλειψη του αντιγραφέα, αλλά τ’ όνομα του Πέτρου δεν είναι ένα απλό αποστολικό όνομα. Όταν μάλιστα η αποκοπή των παπικών απ’ την εκκλησία μπλέκει σε μεγάλο βαθμό τ’ όνομα του Πέτρου (παπικό πρωτείο), και όταν επίσης τα ονόματα των αποστόλων που αναφέρει ο στίχος, αμέσως μετά χαρακτηρίζονται ως στύλοι της εκκλησίας, δεν μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι αυτή η παράλειψη είναι ασήμαντη, ακόμη κι αν είναι άθελη.

Κι εδώ πρέπει να κάνουμε μια διευκρίνιση.

Για να καταλάβουμε καλύτερα αυτά που ο Παύλος γράφει για τους 3 αυτούς αποστόλους, Ιάκωβο, Πέτρο και Ιωάννη, πρέπει να πούμε τα εξής:

Καταρχήν δεν είναι καθόλου τυχαία η σειρά με την οποία τους αναφέρει. Διότι τους βάζει κατά σειρά σπουδαιότητας αρχίζοντας απ’ τον πιο σπουδαίο. Και φυσικά ο Ιάκωβος που είναι αδελφός του Κυρίου, θεωρείται πιο σπουδαίος κι απ’ τον Πέτρο, κι απ’ όλους τους μαθητές του Χριστού. Κι αυτό βέβαια δεν θα μπορούσαμε ποτέ να το υποθέσουμε, αν δεν μας το έλεγε ο ίδιος ο Παύλος στην ίδια αυτή Επιστολή, λίγο πιο κάτω.

Συγκεκριμένα και για να θυμηθούμε λίγο τα γεγονότα, ο Παύλος στην Επιστολή του αφηγείται την πνευματική πτώση που υπέστησαν όλοι οι απόστολοι και φυσικά και οι 3 προειρημένοι, στο θέμα των ιουδαϊζόντων χριστιανών (πρώην Ιουδαίων), όταν οι τελευταίοι προσπαθούσαν να επαναφέρουν τα τυπικά στοιχεία του μωσαϊκού νόμου, τα οποία είχαν καταργηθεί αυτόματα με την σταυρική θυσία του Χριστού. Και αυτή η κατάργηση βεβαιώθηκε επίσης στην αποστολική σύνοδο όπου ομόφωνα οι απόστολοι καταδίκασαν την οποιαδήποτε επαναφορά στα τυπικά στοιχεία. Λίγο αργότερα όμως, αυτοί οι ιουδαΐζοντες που επέμεναν στην αιρετική άποψή τους, κατόρθωσαν να «κερδίσουν» την ανοχή του Ιακώβου, και βλέποντας οι άλλοι απόστολοι την στάση του Ιακώβου παρασύρθηκαν κι εκείνοι στην ίδια ανοχή. Γι αυτό και κάνει ο Παύλος την παρατήρηση ότι, μόλις ήρθαν οι άνθρωποι οι «από Ιακώβου» στην Αντιόχεια όπου ήταν ο Πέτρος και πολλοί άλλοι απόστολοι, αμέσως ο Πέτρος τους φοβήθηκε, και άλλαξε την τακτική του προς τους χριστιανούς εξ εθνών (Γα 2,12). Κι ενώ πρώτα πήγαινε για φαγητό και φιλοξενία στα σπίτια των τελευταίων, σταμάτησε ξαφνικά. Και βλέποντας τον Πέτρο, παρασύρθηκαν και όλοι οι άλλοι απόστολοι σ’ αυτήν την ρατσιστική διάκριση και υποκρισία, ακόμα κι ο Βαρνάβας που ήταν μέχρι τότε με το μέρος του Παύλου ενάντια στα τυπικά στοιχεία του Νόμου (Γα 2,13).

Σ’ αυτήν λοιπόν την πνευματική πτώση που κόντεψε να δυναμιτίσει όλο το οικοδόμημα της εκκλησίας, ήταν ένας Παύλος που αντιστάθηκε, κι έσωσε την εκκλησία (Γα 2,1-16). Φυσικά πίσω απ’ τον Παύλο ήταν ο Κύριος που βοήθησε να κρατηθεί η ορθή ιδέα, ότι αν έχουμε το αίμα του Χριστού που σταυρώθηκε, δεν χρειαζόμαστε τίποτ’ άλλο για να σωθούμε (εκτός φυσικά απ’ την αγαθή προαίρεση του κάθε ανθρώπου), και κανένα τυπικό σχήμα όπως είχε πολλά τέτοια ο Νόμος.

Ο Κύριος λοιπόν τα έφερε έτσι, ώστε όλοι να πλανηθούν εκτός απ’ τον Παύλο. Διότι αυτόν επέλεξε ο Θεός βάσει των κριτηρίων της ταπεινοφροσύνης και πίστης. Και αν προσέξετε την Επιστολή προς Γαλάτας, θα δείτε ότι ο Παύλος δεν τα λέει αυτά καυχώμενος, ή για να φανεί ανώτερος απ’ τους άλλους αποστόλους. Τα λέει για να επιστήσει την προσοχή των Γαλατών που πιάστηκαν κορόιδα στην διδασκαλία της πλάνης των ιουδαϊζόντων. Αφού φαίνεται ότι αυτοί οι ιουδαΐζοντες είχαν με το μέρος τους και κάποιους διδασκάλους που έπειθαν ότι έχουν την αυθεντική αλήθεια ως άμεσοι μαθητές των αποστόλων. Τα λέει λοιπόν ο Παύλος για να συνετίσει τους Γαλάτες, και όχι για να καυχηθεί. Και μέσα στο πάθος του για την αλήθεια του ευαγγελίου και τον θυμό του για την διαστρέβλωση αυτής της αλήθειας, δεν διστάζει να τους μαλώσει που φάνηκαν τόσο αφελείς, με το περίφημο χωρίο:

«Ὦ ἀνόητοι Γαλάται, τίς ὑμᾶς ἐβάσκανε τῇ ἀληθείᾳ μὴ πείθεσθαι,», Γα 3,1.

Όσον δε αφορά την σπόντα που ρίχνει ο Παύλος για τους 3 αποστόλους, μην φανταστείτε ότι είναι ειρωνεία. Απεναντίας, είναι ο συναγερμός που τους χτυπάει, σαν να τους λέει:

«Έι, προσέξτε! Εσείς είστε οι στύλοι της εκκλησίας! Είστε αυτοί που πρέπει να φυλάξετε την αλήθεια σαν κόρη οφθαλμού και να μην φοβάστε κανέναν! Και η αλήθεια που γνωρίζετε είναι ότι όλοι οι χριστιανοί είναι ίσοι απέναντι στον Θεό, και κανείς δεν έχει δικαίωμα να κάνει διακρίσεις. Γιατί λοιπόν φοβηθήκατε;».

Και ο Ιωάννης Χρυσόστομος σχολιάζει την υποκρισία αυτή των αποστόλων:

«Μὴ θαυμάσῃς, εἰ τὸ πρᾶγμα ὑπόκρισιν καλεῖ· οὐ γὰρ βούλεται, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, ἐκκαλύψαι τὴν γνώμην, ἵνα ἐκεῖνοι κατορθωθῶσιν. Ἐπειδὴ γὰρ σφοδρῶς ἀντείχοντο τοῦ νόμου, διὰ τοῦτο καὶ ὑπόκρισιν καλεῖ τὸ γινόμενον, καὶ σφόδρα ἐπιπλήττει, ὥστε πρόῤῥιζον αὐτῶν ἀνελεῖν τὴν πρόληψιν. Καὶ ἀκούων ταῦτα Πέτρος συνυποκρίνεται, ὡς ἁμαρτάνων, ἵνα ἐν τῇ πρὸς αὐτὸν ἐπιτιμήσει διορθωθῶσιν. Εἰ μὲν γὰρ τοῖς ἐξ Ἰουδαίων ὁ Παῦλος ἐπέπληξεν, ἠγανάκτησαν καὶ διέπτυσαν· οὐ γὰρ πολλὴν περὶ αὐτοῦ δόξαν εἶχον· νυνὶ δὲ τὸν διδάσκαλον ὁρῶντες ἐπιτιμώμενον καὶ σιγῶντα, οὔτε καταφρονῆσαι, οὔτε ἀντειπεῖν τοῖς λεγομένοις εἶχον.», PG 61.641-642.

Μετάφραση. «Μην θαυμάζεις αν ονομάζει (ο Παύλος) το πράγμα υποκρισία, διότι δεν θέλει να πει αυτό που έφτασε, καλύπτοντας τη γνώμη, ώστε εκείνοι να κατορθώσουν να μετανοήσουν. Επειδή λοιπόν αυτοί φύλαγαν τον Νόμο τόσο πολύ, γι αυτό και υποκρισία ονομάζει το γενόμενο, και σφόδρα επιπλήττει, ώστε να κόψει στη ρίζα την πρόληψη. Και ακούγοντας αυτά ο Πέτρος συνυποκρίνεται ως αμαρτάνων, ώστε μετά, με την προς αυτόν επιτίμηση να διορθωθούν οι άλλοι. Διότι αν ο Παύλος επέπληττε τους Ιουδαίους, θ’ αγανακτούσαν εναντίον του και θα τον περιφρονούσαν. Αφού δεν τον είχαν και σε πολλή εκτίμηση και δόξα. Τώρα όμως αυτοί βλέποντας τον διδάσκαλό τους τον Πέτρο να επιτιμάται και να σιωπά, ούτε να καταφρονήσουν μπορούν τον Παύλο, ούτε να φέρουν αντίρρηση στα λεγόμενά του.», PG 61.641-642.

Επομένως η αντιγραφική παράλειψη του ονόματός του Πέτρου, δεν είναι μικρό λάθος του Αλεξανδρινού κώδικα.

Ιούδα 7

«ὡς Σόδομα καὶ Γόμορρα ... πρόκεινται δεῖγμα, πυρὸς αἰωνίου δίκην ὑπέχουσαι.»  CSNTM Image Id: 148263.

Σιναϊτικός ΩΣ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ ... ΠΡΟΚΕΙΝΤΑΙ ΔΕ ΔΕΙΓΜΑ, ΠΥΡΟΣ ΑΙΩΝΙΟΥ ΔΙΚΗΝ ΟΥΚ ΕΧΟΥΣΙΝ. CSNTM Image Id: 142086

Βατικανός ΩΣ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ ... ΠΡΟΚΕΙΝΤΑΙ ΔΕΙΓΜΑ, ΠΥΡΟΣ ΑΙΩΝΙΟΥ ΔΙΚΗΝ ΥΠΕΧΟΥΣΑΙ. CSNTM Image Id: 141168

Αλεξανδρινός ΩΣ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ ... ΠΡΟΚΕΙΝΤΑΙ ΔΕΙΓΜΑ, ΠΥΡΟΣ ΑΙΩΝΙΟΥ ΔΙΚΗΝ ΥΠΕΡΕΧΟΥΣΑΙ. CSNTM Image Id: 143619

Εδώ τ’ αντιγραφικά λάθη των 2 κωδίκων, Σιναϊτικού και Αλεξανδρινού είναι πολύ ορατά και φωνάζουν! Η σωστή λέξη είναι ΥΠΕΧΟΥΣΑΙ, που έχει μόνο ο Βατικανός κώδικας και φυσικά το Βυζαντινό κείμενο, και σημαίνει:

ΔΙΚΗΝ ΥΠΕΧΟΥΣΑΙ = Ευρισκόμενοι σε καθεστώς καταδίκης (λεξικό L-S, υπέχω).

Με το παράδειγμα των 2 γνωστών πόλεων, Σόδομα και Γόμορρα, ο Ιούδας δανείζεται την φωτιά που τους έριξε ο Θεός για το συγκεκριμένο αμάρτημα, και την μεταφέρει ως τιμωρία στους αιρετικούς, αλλά τώρα η φωτιά είναι σε πνευματικό κι αιώνιο επίπεδο (πυρὸς αἰωνίου δίκην ὑπέχουσαι).

Γιατί τώρα οι αιρετικοί αυτοί παρομοιάζονται απ’ τον Ιούδα με τα Σόδομα και την Γόμορρα, θα το δούμε παρακάτω σε άλλους στίχους της ίδιας Επιστολής του που εξετάζουμε.

Β΄ Κορινθίους 1,20

 «ἀλλὰ ναὶ ἐν αὐτῷ γέγονεν· 20 ὅσαι γὰρ ἐπαγγελίαι Θεοῦ, ἐν αὐτῷ τὸ ναί καὶ ἐν αὐτῷ τὸ ἀμὴν, τῷ Θεῷ πρὸς δόξαν δι' ἡμῶν.» CSNTM Image Id: 148366.

Σιναϊτικός ΑΛΛΑ ΝΑΙ ΕΝ ΑΥΤΩ ΓΕΓΟΝΕΝ. ΟΣΑΙ ΓΑΡ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΙ ΘΕΟΥ, ΕΝ ΑΥΤΩ ΤΟ ΝΑΙ ΔΙΟ ΚΑΙ ΔΙ’ ΑΥΤΟΥ ΑΜΗΝ, ΤΩ ΘΕΩ ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΔΙ’ ΗΜΩΝ. CSNTM Image Id: 141985

Βατικανός ΑΛΛΑ ΝΑΙ ΕΝ ΑΥΤΩ ΓΕΓΟΝΕΝ. ΟΣΑΙ ΓΑΡ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΙ ΘΕΟΥ, ΕΝ ΑΥΤΩ ΤΟ ΝΑΙ ΔΙΟ ΚΑΙ ΔΙ’ ΑΥΤΟΥ ΤΟ ΑΜΗΝ, ΤΩ ΘΕΩ ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΔΙ’ ΗΜΩΝ. CSNTM Image Id: 141202

Αλεξανδρινός ΑΛΛΑ ΝΑΙ ΕΝ ΑΥΤΩ ΓΕΓΟΝΕΝ. ΟΣΑΙ ΓΑΡ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΙ ΘΕΟΥ, ΕΝ ΑΥΤΩ ΤΟ ΝΑΙ ΔΙΟ ΚΑΙ ΔΙ’ ΑΥΤΟΥ ΤΟ ΑΜΗΝ, ΤΩ ΘΕΩ ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΔΙ’ ΗΜΩΝ. CSNTM Image Id: 143651

Και οι 3 κώδικες έχουν την ίδια λανθασμένη φράση. Το λάθος εδώ φαίνεται εκ πρώτης όψεως μικρό κι επουσιώδες, αλλά σε συνδυασμό με τα συμφραζόμενα και κυρίως με τα προηγούμενα, έχει βαρύτητα ως προς την αντίληψη που πρέπει να έχει ο πιστός για την σχέση του με το σώμα του Χριστού.

Με την φράση ΕΝ ΑΥΤΩ ΤΟ ΝΑΙ όπου το ΑΥΤΩ αντιπροσωπεύει τον Χριστό, ο Παύλος βεβαιώνει την ποιότητα του κηρύγματός του. Αφού το κήρυγμά του μιλάει για τον αληθινό Θεό και Κύριο Ιησού Χριστό, τον δίκαιο και ελεήμονα σωτήρα, τότε δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Θεός αυτός είναι και αξιόπιστος, και στους ευσεβείς πιστούς του δεν υπάρχει περίπτωση να πει όχι.

Άλλο τόσο και περισσότερο ακόμη είναι αξιόπιστος ο Θεός στις υποσχέσεις ή τις επαγγελίες Του. Γι αυτό και η εκπλήρωση των επαγγελιών που εκφράζεται με το ΑΜΗΝ (= ας γίνει), πραγματοποιείται στο πρόσωπο του Χριστού. Η εκπλήρωση αυτή δεν γίνεται μέσω Αυτού (ΔΙ’ ΑΥΤΟΥ) όπως μας λένε και οι 3 κώδικες, αλλά γίνεται σε Αυτόν (ΕΝ ΑΥΤΩ), δηλ. στον Χριστό. Αυτό μας το δείχνει σαν σε ζωγραφιά η φράση που λένε πολλές φορές οι απόστολοι, ότι οι χριστιανοί οικοδομούνται σαν λίθοι πάνω στον θεμέλιο λίθο Χριστό, φτιάχνοντας έτσι το οικοδόμημα που λέγεται εκκλησία. Ώστε δεν είναι ο καθένας ξεχωριστά, αλλά είναι όλοι μαζί σ’ ένα σώμα μαζί με τον Χριστό, ο οποίος είναι η κεφαλή του σώματος (Εφ 4,15-16, Κλ 2,19, Α΄ Πε 2,4-5).

Επομένως για τους πιστούς Του ο Χριστός περικλείει το ΝΑΙ και το ΑΜΗΝ, κι αφού η εντολή Του είναι η αγάπη, τότε και η επαγγελία Του δεν είναι άλλη απ’ την ένωσή μας μ’ Αυτόν, όπως το λέει κι ο Ιωάννης:

«ὃς δ' ἂν τηρῇ αὐτοῦ τὸν λόγον, ἀληθῶς ἐν τούτῳ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ τετελείωται. ἐν τούτῳ γινώσκομεν ὅτι ἐν αὐτῷ ἐσμεν·», Α΄ Ιω 2,5.

Ποιός είναι λοιπόν ο ρόλος που παίζει ο Χριστός για μας τους πιστούς; Είναι απλώς ο Θεός που πιστεύουμε, και που μας δίνει την χάρη για να σωθούμε μέσω αυτού;

Όχι απλώς! Δεν σωζόμαστε απλώς μέσω του Χριστού, αλλά γινόμαστε ένα με τον Χριστό. Και δεν εννοούμε την ένωσή μας με τον Θεό και την μακαριότητα που περιμένουμε μόνο στην άλλη ζωή. Εννοούμε ότι από τώρα που είμαστε βαπτισμένοι και συνειδητοποιημένοι χριστιανοί, είμαστε ενωμένοι με τον Χριστό διότι αποκτούμε το ίδιο σώμα μ’ Αυτόν, και τρεφόμαστε απ’ Αυτόν όπως τρέφεται το έμβρυο μέσα στην κοιλιά της μητέρας του. Κι όχι ο καθένας χριστιανός ατομικά, αλλά όλοι οι χριστιανοί είναι μαζί, ενωμένοι με την αγάπη Του πάνω στο σώμα του Χριστού. Αυτός είναι ο ορισμός της εκκλησίας.

Γι αυτό και πρέπει να κρατάμε το σώμα μας αγνό από κάθε αμαρτία. Για να είναι η ένωσή μας με τον Χριστό συμπαγής και αρραγής, ώστε ο νους μας να είναι ένα με τον νου του Χριστού (Α΄ Κο 2,16), με αποτέλεσμα απ’ την μια να φωτίζεται η διάνοιά μας προς καλές κι ευλογημένες πράξεις, κι απ’ την άλλη ν’ αποφεύγουμε τις κακοτοπιές και τις παγίδες του πονηρού, όπως Εκείνος απέφυγε τις 3 παγίδες του διαβόλου στην έρημο μόνο με την πίστη και την γνώση της Αγίας Γραφής.

Το παραπάνω θεολογικό νόημα είναι σπουδαίο, αλλ’ όμως παραλείπεται με το λάθος των κωδίκων.

Α΄ Κορινθίους 10,19-20

« 14 Διόπερ, ἀγαπητοί μου, φεύγετε ἀπὸ τῆς εἰδωλολατρίας. ... 18 βλέπετε τὸν Ἰσραὴλ κατὰ σάρκα· οὐχὶ οἱ ἐσθίοντες τὰς θυσίας κοινωνοὶ τοῦ θυσιαστηρίου εἰσί; 19 τί οὖν φημι; ὅτι εἰδωλόν τί ἐστιν; ἢ ὅτι εἴδωλόθυτόν τί ἐστιν; 20 ἀλλ' ὅτι ἃ θύει τὰ ἔθνη, δαιμονίοις θύει καὶ οὐ Θεῷ·  οὐ θέλω δὲ ὑμᾶς κοινωνοὺς τῶν δαιμονίων γίνεσθε.». CSNTM Image Id: 148344.

Σιναϊτικός ΔΙΟΠΕΡ ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΜΟΥ ΦΕΥΓΕΤΕ ΑΠΟ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΑΣ. ... ΒΛΕΠΕΤΕ ΤΟΝ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ. ΟΥΧΙ ΟΙ ΕΣΘΙΟΝΤΕΣ ΤΑΣ ΘΥΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΟΙ ΤΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΙΣΙΝ; ΤΙ ΟΥΝ ΦΗΜΙ; ΟΤΙ ΕΙΔΩΛΟΘΥΤΟΝ ΕΣΤΙΝ; ΑΛΛ’ ΟΤΙ Α ΘΥΟΥΣΙΝ ΤΑ ΕΘΝΗ, ΔΑΙΜΟΝΙΟΙΣ ΚΑΙ ΟΥ ΘΕΩ ΘΥΟΥΣΙΝ. ΟΥ ΘΕΛΩ ΔΕ ΥΜΑΣ ΚΟΙΝΩΝΟΥΣ ΤΩΝ ΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΓΙΝΕΣΘΑΙ. CSNTM Image Id: 141978

Βατικανός ΔΙΟΠΕΡ ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΜΟΥ ΦΕΥΓΕΤΕ ΑΠΟ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΑΣ. ... ΒΛΕΠΕΤΕ ΤΟΝ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ. ΟΥΧΙ ΟΙ ΕΣΘΙΟΝΤΕΣ ΤΑΣ ΘΥΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΟΙ ΤΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΙΣΙΝ; ΤΙ ΟΥΝ ΦΗΜΙ; ΟΤΙ ΕΙΔΩΛΟΘΥΤΟΝ ΤΙ ΕΣΤΙΝ; Η ΟΤΙ ΕΙΔΩΛΟΝ ΤΙ ΕΣΤΙΝ; ΑΛΛ’ ΟΤΙ Α ΘΥΟΥΣΙΝ, ΔΑΙΜΟΝΙΟΙΣ ΚΑΙ ΟΥ ΘΕΩ ΘΥΟΥΣΙΝ. ΟΥ ΘΕΛΩ ΔΕ ΥΜΑΣ ΚΟΙΝΩΝΟΥΣ ΤΩΝ ΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΓΙΝΕΣΘΑΙ. CSNTM Image Id: 141193

Αλεξανδρινός ΔΙΟΠΕΡ ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΜΟΥ ΦΕΥΓΕΤΕ ΑΠΟ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΑΣ. ... ΒΛΕΠΕΤΕ ΤΟΝ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ. ΟΥΧ ΟΙ ΕΣΘΙΟΝΤΕΣ ΤΑΣ ΘΥΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΟΙ ΤΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΙΣΙΝ; ΤΙ ΟΥΝ ΦΗΜΙ; ΟΤΙ ΕΙΔΩΛΟΘΥΤΟΝ ΤΙ ΕΣΤΙΝ; ΑΛΛ’ ΟΤΙ Α ΘΥΟΥΣΙΝ ΤΑ ΕΘΝΗ, ΔΑΙΜΟΝΙΟΙΣ ΚΑΙ ΟΥ ΘΕΩ ΘΥΟΥΣΙΝ. ΟΥ ΘΕΛΩ ΔΕ ΥΜΑΣ ΚΟΙΝΩΝΟΥΣ ΤΩΝ ΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΓΙΝΕΣΘΑΙ. CSNTM Image Id: 143643

Εδώ οι στίχοι όπου παρατηρούνται οι παραλείψεις είναι οι 19 και 20, αλλά παραθέσαμε περισσότερα λόγια επειδή έχουν σημασία όπως θα δούμε. Συγκεκριμένα λείπουν τα εξής:

1.     Λείπει η ερώτηση ΟΤΙ ΕΙΔΩΛΟΝ ΤΙ ΕΣΤΙΝ; απ’ τους κώδικες Σιναϊτικό και Αλεξανδρινό.

2.     Λείπουν οι λέξεις ΤΑ ΕΘΝΗ απ’ τον Βατικανό κώδικα.

Για να γίνει κατανοητή η έκταση της παρανόησης που προκύπτει μ’ αυτές τις παραλείψεις και κυρίως με την 2η, πρέπει να πούμε τα παρακάτω.

Οι στίχοι 19 και 20 ανήκουν νοηματικά στην περικοπή Α΄ Κο 10,14-22. Γι αυτό και στις παραθέσεις μας βάλαμε πρώτον τον στίχο 14 που ξεκινάει το νόημα με την ειδωλολατρία. Αλλά ο απόστολος Παύλος έχει στον λόγο του το εξής χαρακτηριστικό. Τελειώνοντας ένα θέμα, αρπάζεται απ’ τα τελευταία λεγόμενά του και συνεχίζει ένα άλλο θέμα που όμως σχετίζεται με το προηγούμενο. Έτσι, ο στίχος 14 αρχίζει με το ΔΙΟΠΕΡ (= γι αυτόν τον λόγο) που κλείνει σαν συμπέρασμα-κατακλείδα του προηγούμενου θέματος που αφορούσε πάλι την ειδωλολατρία (Α΄ Κο 10,1-14, το 1ο θέμα του κεφ. 10), για την οποία ο Παύλος έφερε παράδειγμα την πορνεία των Ισραηλιτών που συνέβη με την λατρεία του χρυσού μόσχου όταν ο Μωυσής έλειπε πάνω στο Σινά (στίχοι 7-8 που δείχνουν τα συμβάντα της περικοπής της Εξόδου, κεφ. 32). Πιάνεται όμως ο Παύλος απ’ αυτόν τον στίχο 14 που κλείνει το 1ο θέμα, για να εισάγει συγχρόνως το 2ο θέμα (του κεφ. 10) που αρχίζει από ‘κει και μετά, και που σχετίζεται με τις ειδωλολατρικές θυσίες.

Πριν λοιπόν μιλήσουμε για το 2ο θέμα του κεφ. 10 που αφορά τους στίχους που εξετάζουμε, πρέπει να πούμε 2 λόγια για τα δαιμόνια.

Με την αντιπροσωπευτική εικόνα της ειδωλολατρικής πορνείας (αυτή αποτελούσε την γενικότερη λατρευτική συνήθεια των ειδώλων) που άγγιξε και τον περιούσιο λαό του Θεού στο επεισόδιο με το χρυσό μοσχάρι, βγαίνει το συμπέρασμα ότι τα είδωλα των εθνών είναι οντότητες που παραπλανούν τον άνθρωπο απ’ τον αληθινό Θεό, και τον παρασύρουν στον βούρκο της αμαρτίας όπου λερώνεται στην ψυχή και στο σώμα. Αυτές οι οντότητες είναι τα δαιμόνια. Αυτοί είναι οι προδοτικοί άγγελοι που επαναστάτησαν εναντίον του Θεού, και απομονώθηκαν στο ζοφερό και πνευματικό σκοτάδι όπως θα δούμε παρακάτω στους στίχους της Επιστολής του Ιούδα.

Συνεχίζοντας λοιπόν ο Παύλος με θέμα την ειδωλολατρία, αλλάζει την οπτική γωνία του απ’ την πορνεία που περιλαμβάνει αυτή, και στρέφεται τώρα στο τυπικό μέρος της λατρείας αυτής, κατά το οποίο γίνονται θυσίες ζώων στ’ όνομα φυσικά των ειδώλων-θεών. Και σ’ αυτές τις θυσίες τα σφαγμένα ζώα ανέρχονταν σε δεκάδες ή κι εκατοντάδες (εκατόμβες) ή και σπάνια σε χιλιάδες (χιλιόμβες), κατά τις μεγάλες γιορτές προς τιμήν του ειδώλου-θεού. Έτσι, πολλές φορές συγκεντρώνονταν τεράστια ποσότητα από σφάγια, τα οποία όμως ήταν στην κατοχή του ιερατείου. Κι εδώ τώρα πρέπει ν’ αναφέρουμε την μεγάλη διαφορά αυτών των θυσιών με τις αντίστοιχες θυσίες του Ισραήλ που έκανε προς τιμήν του αληθινού Θεού.

Στις μεγάλες γιορτές του Ισραήλ σφάζονταν εκατοντάδες ζώα ή και σπάνια χιλιάδες σε περιόδους μεγάλης ευημερίας, όπως στα εγκαίνια του Ναού που έκτισε ο Σολομώντας, κι όπου σφάχτηκαν 22.000 βόδια και 120.000 πρόβατα (Γ΄ Βα 8,63). Τα σφάγια ψήνονταν στις εγκαταστάσεις της αυλής του Ναού που διέθεταν όλον τον απαραίτητο εξοπλισμό, καθώς και την μεγάλη χάλκινη θάλασσα που είχε άφθονο νερό για πλύση (Γ΄ Βα 7,10-13, Β΄ Πα 4,2-6). Και το προσωπικό που απασχολούνταν σε όλες αυτές της εργασίες, ήταν αποκλειστικά Λευίτες.

Κι όλ’ αυτές οι εγκαταστάσεις τότε έγιναν σύμφωνα με την σοφία που ο Θεός χάρισε στον Σολομώντα, ώστε ο λαός που θα συρρέει στον Ναό των Ιεροσολύμων κατά τις μεγάλες γιορτές του χρόνου, να τρώει, να γλεντάει και να δοξάζει τον Κύριο. Επομένως τέτοιες μεγαλοπρεπείς θυσίες στον ευσεβή Ισραήλ είχαν μόνο ένα σκοπό: Το γλέντι και φαγοπότι του λαού προς δόξα και λατρεία του Κυρίου.

Στους ειδωλολατρικούς ναούς όμως και στις γιορτές τους δεν γίνονταν κάτι ανάλογο. Ο λαός δεν συμμετείχε στ’ ομαδικό αυτό φαγοπότι παρά μόνο προσέφερε τις χορηγίες και τα αφιερώματα υπέρ του ναού. Και οι χορηγίες όλες πήγαιναν φυσικά μόνο στο ιερατείο. Όμως τα ιερατεία δεν είχαν την δυνατότητα και τις εγκαταστάσεις να ψήνουν κρέατα για τον λαό (είχαν τέτοια δυνατότητα μόνο για τον εαυτό τους), κι ούτε φυσικά να διατηρήσουν τα κρέατα για διάστημα μεγαλύτερο από 2 μέρες καθώς δεν υπήρχαν ψυγεία. Επομένως τους έμενε η μεγαλύτερη ποσότητα του κρέατος. Τί θα μπορούσαν λοιπόν να την κάνουν, για να βγάλουν και κέρδος;

Μα να την πουλήσουν φυσικά! Κι επειδή όπως είπαμε το κρέας δεν μπορούσε να διατηρηθεί για πολύ, έπρεπε να πουληθεί γρήγορα, τόσο απ’ το ιερατείο όσο και απ’ τους εμπόρους που θα το αγόραζαν δηλ. τους κρεοπώλες. Έτσι, για ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα (1-2 μέρες) το κρέας αυτό διατίθεντο απ’ τα κρεοπωλεία της περιοχής σε πολύ καλή τιμή, και καθώς ήταν κρέας εκλεκτής ποιότητας (τα προσφερόμενα ζώα στους θεούς ήταν πάντα τα καλύτερα), οι άνθρωποι έτρεχαν να τ’ αγοράσουν.

Γι αυτό και ο Παύλος αναφέρει στον στίχο 25 τα κρεοπωλεία και τα πωλούμενα κρέατα. Εκεί όμως θίγει ένα άλλο θέμα του ειδωλόθυτου αυτού κρέατος βλέποντάς το από 3η οπτική γωνία, και αφορά τον σκανδαλισμό των ασθενών συνειδήσεων κάποιων χριστιανών, και θα το δούμε πιο κάτω.

Όμως για κάποιους ειδωλολάτρες που ήταν άρχοντες, δηλ. είχαν καλή οικονομική επιφάνεια, οι θυσίες μπορούσαν να γίνουν ιδιωτική υπόθεση. Αυτοί λοιπόν πραγματοποιούσαν ιδιωτικές θυσίες προς τιμήν του ειδώλου σε ατομικές εκδηλώσεις τους και σε εγκαταστάσεις που είχαν χτίσει μέσα στις αυλές τους, όπως ατομικές θυσίες έκαναν και οι Αβραάμ και Ιώβ που ήταν κι αυτοί πλούσιοι. Οπότε σε μια τέτοια περίπτωση ακολουθούσε το αντίστοιχο φαγοπότι με τα κρέατα της θυσίας, που κατά τα λοιπά έμοιαζε μ’ ένα σημερινό πάρτυ γενεθλίων ή ονομαστικής εορτής, ή άλλης επετείου, όπου μαζί με την οικογένεια του οικοδεσπότη παρακάθονταν για να γιορτάσουν και οι καλεσμένοι φίλοι και συγγενείς. Η μόνη διαφορά λοιπόν με τα σημερινά τραπέζια ήταν ότι εκείνα γίνονταν προς τιμήν του ειδώλου.

Αυτήν την τελευταία περίπτωση των ειδωλόθυτων αναφέρει ο Παύλος στην περικοπή που εξετάζουμε (Α΄ Κο 10,14-22). Και προτρέπει να μην συμμετέχουν οι χριστιανοί σε τέτοια εορταστικά πάρτυ γιατί τα φαγοπότια αυτά γίνονται προς τιμήν του δαιμονίου-ειδώλου. Πώς λοιπόν οι χριστιανοί θα φάνε στο τραπέζι που είναι αφιερωμένο στα δαιμόνια; Δεν αποτελεί αυτό πρόκληση για τον Χριστό; Φυσικά και αποτελεί. Αφού δηλώσαμε πίστη σ’ Εκείνον με το βάπτισμα, πώς είναι δυνατόν μετά να του κάνουμε «νάζια» πίστης φλερτάροντας με τα δαιμόνια;

Έρχεται κατόπιν ο απόστολος ν’ αντιπαραβάλλει την ειδωλολατρία με την λατρεία του αληθινού Θεού όταν αυτή περιλάμβανε θυσίες, δηλ. σύμφωνα με τα πρότυπα του πρώην περιουσίου λαού, του Ισραήλ. Κι αυτό το κάνει για να θυμίσει ότι η 2η αυτή λατρεία που εξακολουθεί να γίνεται – αν και άκυρη αφού τώρα ο περιούσιος λαός είναι οι χριστιανοί – δεν είναι λατρεία ειδώλου, και τα κρέατα δεν είναι ειδωλόθυτα, αφού απευθύνονται στον ένα και αληθινό Θεό. Επομένως ο λευίτης ιερέας της παλιάς θρησκείας που εξακολουθεί και σήμερα να θυσιάζει και να τρώει απ’ την θυσία, δεν τρώει κρέας ειδωλόθυτο, αφού το ζώο δεν θυσιάστηκε προς τιμήν ειδώλου. Με άλλα λόγια ο Παύλος κάνει την εξής διάκριση-απαγόρευση: «Μην κάτσεις να φας σε τραπέζι που στρώθηκε προς τιμήν ειδώλου. Είναι για τον Χριστό πρόκληση».

Και κλείνει την περικοπή ο Παύλος με τις ερωτήσεις:

«(Γιατί να προκαλούμε τον Κύριο;) Μήπως θέλουμε να ζηλέψει ο Κύριος για μας; Και γιατί; Μήπως είμαστε ισχυρότεροί του;», Α΄ Κο 10,22.

Αυτή ήταν η 2η και μεσαία περικοπή του κεφαλαίου 10, που αφορούσε το θέμα των στίχων που εξετάζουμε. Επειδή όμως το σπουδαίο αυτό κεφάλαιο περιλαμβάνει κι ένα ακόμη 3ο θέμα που είναι μεν ξεχωριστό, αλλά σχετίζεται κι αυτό με τα ειδωλόθυτα, αξίζει να πούμε και γι αυτό λίγα.

Τα ζώα που σφάχτηκαν στις μεγάλες και μαζικές γιορτές των ειδώλων που αναφέραμε παραπάνω, κατέληξαν στα κρεοπωλεία της περιοχής όπου όπως είπαμε πουλιούνταν σε τιμή ευκαιρίας. Κι εδώ ο Παύλος έρχεται πάλι με την «δοθείσα (απ’ το Θεό) σοφία του» (Β΄ Πε 3,15), να μας διευκρινίσει ότι αυτά τα τελευταία κρέατα μπορούν οι χριστιανοί να τα φάνε! Διότι τα κρέατα αυτά δεν βρίσκονται πάνω σε τραπέζι που στρώθηκε προς τιμήν ειδώλου, αλλά ο χριστιανός τ’ αγόρασε απ’ το κρεοπωλείο, όπως θ’ αγόραζε κρέας σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. Γιατί λοιπόν ο χριστιανός που πάει στο κρεοπωλείο, θα πρέπει να μάθει από πού προέρχεται το κρέας; Του φτάνει που είναι καλό και φτηνό. Εξάλλου όλα τα ζώα και τα φυτά είναι του Θεού, λέει ο Παύλος (στίχος 26). Και να τ’ αγοράσει λοιπόν μπορεί ο χριστιανός, και να τα φάει ως καλεσμένος σε τραπέζι ειδωλολάτρη μπορεί, αφού το τραπέζι αυτό δεν στρώθηκε προς τιμήν ειδώλου αλλά είναι απλώς τραπέζι ουδέτερης εορτής, π.χ. γαμήλιο.

Αν όμως σ’ αυτήν την τελευταία περίπτωση, βρεθεί κάποιος άλλος χριστιανός που ως ασθενής στην πίστη δεν συμφωνεί με την βρώση αυτού του κρέατος γιατί πιστεύει ότι είναι ειδωλόθυτο, τότε ο θεόπνευστος Παύλος προτρέπει την υποχώρηση μπροστά στην ευσκανδάλιστη συνείδηση αυτού του ασθενή χριστιανού, και διατάζει την μη βρώση ή την μη αγορά του κρέατος. Διότι ο απόστολος δίνει περισσότερη σημασία στον κίνδυνο του σκανδαλισμού του άλλου, όπως λέει:

«μὴ ἐσθίετε δι' ἐκεῖνον τὸν μηνύσαντα καὶ τὴν συνείδησιν = μην τρώτε για εκείνον που σας το είπε (ότι είναι ειδωλόθυτο), και την ευσκανδάλιστη συνείδησή του», Α΄ Κο 10,28.

Και στην ίδια Επιστολή κεφ. 8, στίχο 7, ο Παύλος χαρακτηρίζει για τον ίδιο λόγο (για τα ειδωλόθυτα) την συνείδηση του χριστιανού αυτού ασθενή. Και κλείνει ο Παύλος το τελευταίο και 3ο θέμα το σχετικό με τα είδωλα και τα ειδωλόθυτα, λέγοντας τα αιώνια λόγια που προτρέπουν σε διαρκή πραότητα:

«32 ἀπρόσκοποι γίνεσθε καὶ Ἰουδαίοις καὶ Ἕλλησι καὶ τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ, 33 καθὼς κἀγὼ πάντα πᾶσιν ἀρέσκω, μὴ ζητῶν τὸ ἐμαυτοῦ συμφέρον, ἀλλὰ τὸ τῶν πολλῶν, ἵνα σωθῶσι.», Α΄ Κο 10,32-33.

Η λέξη ἀπρόσκοπος σημαίνει αυτόν που δεν βάζει πρόσκομμα ή σκάνδαλο, και που δεν γίνεται ο ίδιος αιτία σκανδάλου. Ο σοφός και θεόπνευστος Παύλος, πόσα πράγματα διέκρινε, και πόσο νοιαζόταν για την σωτηρία των άλλων, ακόμα και των ασθενών στην πίστη. Αληθινός μιμητής του Χριστού (Α΄ Κο 11,1)!

Βλέπουμε τώρα πόσο σπουδαίο νόημα έχουν οι λέξεις είδωλο και ειδωλόθυτο που λέγονται εδώ μαζί.

Και πάμε τώρα στις λέξεις ΤΑ ΕΘΝΗ που λείπουν απ’ τον Βατικανό κώδικα.

Όταν προηγούνται οι στίχοι με τον «Ισραήλ κατά σάρκα» εννοώντας τους ιουδαίους που εξακολουθούν να λατρεύουν τον Θεό με τις παραδοσιακές θυσίες[1], και αμέσως ο Παύλος αναφέρει τις θυσίες των εθνών που θυσιάζουν στα δαιμόνια, τότε φανταστείτε ποιό θα είναι το νόημα αν δεν βάλουμε τις λέξεις ΤΑ ΕΘΝΗ. Θα νομίσουν όλοι τότε, ότι είδωλο καλεί ο Παύλος τον λατρευόμενο θεό των εβραίων. Και ειδωλόθυτο αντίστοιχα εννοεί το κρέας που προκύπτει απ’ αυτήν την θυσία. Όμως αυτό θα ήταν μεγάλη παρανόηση. Διότι και οι εβραίοι εκείνοι τότε, και οι σημερινοί εβραίοι που αποτελούν τον Ισραήλ κατά σάρκα, τον αληθινό Θεό λατρεύουν, αλλ’ όχι με τον σωστό τρόπο. Κι ούτε με την ειλικρίνεια της καρδιάς τους τον λατρεύουν, αφού αρνούνται την μεγάλη δωρεά Του μέσω του σταυρωμένου και αναστημένου Υιού Του, του Μεσσία Ιησού Χριστού. Αυτή η άρνηση και η κακία τους όμως, δεν τους κάνει ειδωλολάτρες!

Επομένως οι παραλείψεις αυτές των κωδίκων είναι αρκετά σοβαρές.

Υποσημείωση παραγράφου

[1] Άλλο θέμα το γεγονός ότι ο Θεός δεν δέχεται πλέον τέτοιες θυσίες. Και τον «Ισραήλ κατά σάρκα», όπως χαρακτηρίζεται στον στίχο 18 (για τον Παύλο ο νέος Ισραήλ είναι οι χριστιανοί που είναι μόνο κατά πνεύμα και είναι απ’ όλα τα έθνη), θα τον κρίνει ο Θεός όπως και όλα τα έθνη. Θα τον κρίνει δηλ. όχι σύμφωνα με τα τυπικά στοιχεία του Νόμου που περιλάμβανε υποχρεωτικά θυσίες και περιτομή, αλλά σύμφωνα με τα έργα της ζωής του καθένα.

Ιούδα 5-6

«Ὑπομνῆσαι δὲ ὑμᾶς βούλομαι, εἰδότας ὑμᾶς ἅπαξ τοῦτο, ὅτι ὁ Κύριος λαὸν ἐκ γῆς Αἰγύπτου σώσας,  τὸ δεύτερον τοὺς μὴ πιστεύσαντας ἀπώλεσεν, 6 ἀγγέλους τε τοὺς μὴ τηρήσαντας τὴν ἑαυτῶν ἀρχὴν, ἀλλὰ ἀπολιπόντας τὸ ἴδιον οἰκητήριον εἰς κρίσιν μεγάλης ἡμέρας δεσμοῖς ἀϊδίοις ὑπὸ ζόφον τετήρηκεν·  7 ὡς Σόδομα καὶ Γόμορρα ... 8 ὁμοίως μέντοι καὶ οὗτοι ...» CSNTM Image Id: 148263

Σιναϊτικός ΥΠΟΜΝΗΣΑΙ ΔΕ ΥΜΑΣ ΒΟΥΛΟΜΑΙ, ΕΙΔΟΤΑΣ ΥΜΑΣ ΠΑΝΤΑ, ΟΤΙ ΚΥΡΙΟΣ ΑΠΑΞ ΛΑΟΝ ΕΚ ΓΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΣΩΣΑΣ, ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΤΟΥΣ ΜΗ ΠΙΣΤΕΥΣΑΝΤΑΣ ΑΠΩΛΕΣΕΝ, ΑΓΓΕΛΟΥΣ ΤΕ ΤΟΥΣ ΜΗ ΤΗΡΗΣΑΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΑΥΤΩΝ ΑΡΧΗΝ, ΑΛΛΑ ΑΠΟΛΙΠΟΝΤΑΣ ΤΟ ΙΔΙΟΝ ΟΙΚΗΤΗΡΙΟΝ ΕΙΣ ΚΡΙΣΙΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΔΕΣΜΟΙΣ ΑΙΔΙΟΙΣ ΥΠΟ ΖΟΦΟΝ ΤΕΤΗΡΗΚΕΝ. ΩΣ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ ... ΟΜΟΙΩΣ ΜΕΝΤΟΙ ΚΑΙ ΟΥΤΟΙ ... CSNTM Image Id: 142085

Βατικανός ΥΠΟΜΝΗΣΑΙ ΔΕ ΥΜΑΣ ΒΟΥΛΟΜΑΙ, ΕΙΔΟΤΑΣ ΥΜΑΣ ΑΠΑΞ ΠΑΝΤΑ, ΟΤΙ ΙΗΣΟΥΣ ΛΑΟΝ ΕΚ ΓΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΣΩΣΑΣ, ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΤΟΥΣ ΜΗ ΠΙΣΤΕΥΣΑΝΤΑΣ ΑΠΩΛΕΣΕΝ, ΑΓΓΕΛΟΥΣ ΤΕ ΤΟΥΣ ΜΗ ΤΗΡΗΣΑΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΑΥΤΩΝ ΑΡΧΗΝ, ΑΛΛΑ ΑΠΟΛΙΠΟΝΤΑΣ ΤΟ ΙΔΙΟΝ ΟΙΚΗΤΗΡΙΟΝ ΕΙΣ ΚΡΙΣΙΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΔΕΣΜΟΙΣ ΑΙΔΙΟΙΣ ΥΠΟ ΖΟΦΟΝ ΤΕΤΗΡΗΚΕΝ. ΩΣ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ ... ΟΜΟΙΩΣ ΜΕΝΤΟΙ ΚΑΙ ΟΥΤΟΙ ... CSNTM Image Id: 141167

Αλεξανδρινός ΥΠΟΜΝΗΣΑΙ ΔΕ ΥΜΑΣ ΒΟΥΛΟΜΑΙ, ΕΙΔΟΤΑΣ ΑΠΑΞ ΠΑΝΤΑ, ΟΤΙ ΙΗΣΟΥΣ ΛΑΟΝ ΕΚ ΓΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΣΩΣΑΣ, ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΤΟΥΣ ΜΗ ΠΙΣΤΕΥΣΑΝΤΑΣ ΑΠΩΛΕΣΕΝ, ΑΓΓΕΛΟΥΣ ΔΕ ΤΟΥΣ ΜΗ ΤΗΡΗΣΑΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΑΥΤΩΝ ΑΡΧΗΝ, ΑΛΛΑ ΑΠΟΛΙΠΟΝΤΑΣ ΤΟ ΙΔΙΟΝ ΟΙΚΗΤΗΡΙΟΝ ΕΙΣ ΚΡΙΣΙΝ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΔΕΣΜΟΙΣ ΑΙΔΙΟΙΣ ΥΠΟ ΖΟΦΟΝ ΤΕΤΗΡΗΚΕΝ. ΩΣ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ ... ΟΜΟΙΩΣ ΜΕΝΤΟΙ ΚΑΙ ΟΥΤΟΙ ... CSNTM Image Id: 143619

Εδώ πριν δούμε τα λάθη που μερικά είναι σοβαρά, αξίζει να κάνουμε κάποιες εξηγήσεις.

Ο απόστολος και αδερφός του Κυρίου Ιούδας, μετά τον χαιρετισμό του στην αρχή της Επιστολής (στίχοι 1-2), μπαίνει κατευθείαν στο θέμα εκφράζοντας την μεγάλη σπουδαιότητα και ανάγκη να επικοινωνήσει με τις εκκλησίες εξ εθνών που βρίσκονταν στην Μικρά Ασία (στίχος 3), διότι όπως λέει παρεισέφρησαν κάποιοι πολύ επικίνδυνοι αιρετικοί που έχουν συνήθεια να επιδίδονται σε πορνικά όργια και ασέλγειες[2], αρνούμενοι συγχρόνως την θεότητα του Χριστού (στίχος 4).

Υποσημείωση παραγράφου

[2] Για περισσότερες λεπτομέρειες πάνω στην φοβερή αυτή αίρεση που ξεπήδησε στους κόλπους της πρώτης εκκλησίας κι έπληξε κυρίως τις εκκλησίες της Μικράς Ασίας, βλέπε και την σελίδα μας (προσεχής ανάρτηση), ΑΠ' ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΤΗΣ ΤΡΥΦΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ IΩΑΝΝΗ - Ο ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ ΣΙΑΜΑΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ , όπου κάνουμε μια μεγάλη ανάλυση γύρω απ’ αυτό το θέμα εξηγώντας παράλληλα γιατί αυτού του είδους η αίρεση διαδόθηκε περισσότερο στην Μικρά Ασία. Κάνουμε και μερικά σχόλια στην Αποκάλυψη, η οποία κατονομάζει 7 πόλεις που έχουν σημασία στην αποδοχή ή μη αυτής της αίρεσης απ’ τις αντίστοιχες εκκλησίες τους.

Ερχόμαστε λοιπόν τώρα στον παρόντα στίχο 5 που εξετάζουμε.

Για να χαρακτηρίσει ο Ιούδας το φοβερό της αίρεσης ώστε να προφυλάξει τους χριστιανούς, ξεκινάει με υπομνήσεις σημαντικών γεγονότων της Παλαιάς Διαθήκης, όπως ο ίδιος λέει (Ὑπομνῆσαι δὲ ὑμᾶς). Και είναι σίγουρο ότι οι χριστιανοί προς τους οποίους απευθύνεται είναι γνώστες αυτών των γεγονότων, καίτοι εξ εθνών, καθώς για δεκαετίες η Αγία Γραφή των πρώτων χριστιανών ήταν μόνο η Παλαιά Διαθήκη. Η Καινή Διαθήκη ως γραπτό κείμενο άρχισε να διαμορφώνεται μετά το 50 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε μετά το 80 μ.Χ..

Και οι υπομνήσεις του Ιούδα είναι 2:

1.     Η σωτήρια έξοδος των εβραίων απ’ την Αίγυπτο με αρχηγό και προφήτη τον Μωυσή. Και σ’ αυτήν την θαυμαστή και μεγαλειώδη έξοδο που σφραγίστηκε με πολλά, μεγάλα και υπερφυσικά σημεία, δυστυχώς πολλοί απ’ τον λαό αποδείχτηκαν άπιστοι, γι αυτό και τιμωρήθηκαν απ’ τον Θεό με απώλεια (στίχος 5).

2.     Τα Σόδομα και η Γόμορρα και οι γύρω πόλεις που είχαν συνήθειες με ανήκουστα μέχρι τότε σαρκικά αμαρτήματα, τα οποία επέσυραν την οργή του Θεού με την γνωστή τιμωρία τους (στίχος 7).

Και τα 2 παραδείγματα τα φέρνει ο Ιούδας προς αποφυγή, αφού παρομοιάζει μ’ αυτά τους αιρετικούς.

Υπάρχει όμως στον ενδιάμεσο στίχο 6 ένα ακόμη παράδειγμα, που όμως δεν αποτελεί υπόμνηση γιατί απλά δεν υπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη, και είναι εντελώς άγνωστο στους χριστιανούς. Από πού λοιπόν το ξέρει ο Ιούδας;

Απάντηση. Το ξέρει γιατί είναι αποκάλυψη! Πρόκειται για το γεγονός της πτώσεως των αγγέλων, των γνωστών δαιμόνων, που έπεσαν ακολουθώντας τον πρωτεργάτη της ανταρσίας και αρχηγό τους διάβολο ή σατανά.

Το ίδιο γεγονός αναφέρει και ο απόστολος Πέτρος στην Β΄ Επιστολή του (Β΄ Πε 2,4). Και το αναφέρει με τα ίδια περίπου λόγια αφού και αυτός έχει πάρει την ίδια αποκάλυψη. Γενικότερα η Επιστολή του Ιούδα παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την Β΄ Επιστολή του Πέτρου διότι διαπραγματεύονται το ίδιο πρόβλημα με τους ίδιους αιρετικούς. Μην ξεχνάμε ότι ομοιότητες παρουσιάζουν και τα Ευαγγέλια παρόλο που γράφτηκαν από διαφορετικούς συγγραφείς, οι οποίοι μπορούν να διηγούνται τα περιστατικά γύρω απ’ τη δράση του Χριστού ως αυτόπτες μάρτυρες, ωστόσο υπάρχουν κάποια γεγονότα που δεν τα γνώριζαν οι μαθητές κι έτσι οι ευαγγελιστές τα δέχθηκαν μέσω αποκάλυψης, π.χ. η επίσκεψη των μάγων κατά τη γέννηση του Χριστού με όλη την ιστορία τους με τον αστέρα και τον Ηρώδη, ο διάλογος του Χριστού με τον Πιλάτο, και η επίσκεψη του Χριστού στον Άδη όπου κήρυξε στους νεκρούς κατά την τριήμερη ταφή του την οποία μαρτυρεί μόνο ο Πέτρος (Α΄ Πε 3,19-20).

Αφού δώσαμε τις παραπάνω εξηγήσεις, ας δούμε τώρα τα λάθη των κωδίκων.

Καταρχήν είναι λάθος η προσθήκη της λέξης ΠΑΝΤΑ που υπάρχει και στους 3 κώδικες, καθώς είναι τελείως περιττή και αταίριαστη και ειδικά δίπλα στο ΑΠΑΞ (= για μια και μοναδική φορά). Ίσως οι αντιγραφείς να το μπέρδεψαν με την φράση «ΑΠΑΞ ΔΙΑ ΠΑΝΤΟΣ» που σημαίνει ότι κάτι έγινε μια φορά και ισχύει για πάντα. Ο Σιναϊτικός κώδικας όμως ξεχωρίζει το ΠΑΝΤΑ σε προηγούμενη και διαφορετική πρόταση απ’ το ΑΠΑΞ, αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση κρίνεται περιττό και αταίριαστο, διότι δεν ταιριάζει να πεις σε κάποιους την φράση «θέλω να σας θυμίσω κάτι που το γνωρίζετε πάντα», ή την φράση «θέλω να θυμίσω σε σας που γνωρίζετε τα πάντα», διότι μια απ’ αυτές τις 2 εκδοχές μπορεί να σημαίνει η φράση του Σιναϊτικού, ΥΠΟΜΝΗΣΑΙ ΔΕ ΥΜΑΣ ΒΟΥΛΟΜΑΙ, ΕΙΔΟΤΑΣ ΥΜΑΣ ΠΑΝΤΑ.

Κι ερχόμαστε στο ΑΠΑΞ τ’ οποίο ο Σιναϊτικός κώδικας το έχει σε λάθος θέση και θα δούμε γιατί.

Η φράση ΚΥΡΙΟΣ ΑΠΑΞ ΛΑΟΝ ΕΚ ΓΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΣΩΣΑΣ περιγράφει τον Θεό ως τσιγκούνη που σώζει σε περιορισμένο βαθμό. Έπειτα ο Θεός δεν έσωσε τον Ισραήλ απ’ την Αίγυπτο μόνο μια φορά, αλλά 2, αφού μετά την 10η πληγή και την ένδοξη έξοδό του, ο Ισραήλ κινδύνεψε πάλι απ’ τον αιγυπτιακό στρατό που τον κυνήγησε μέχρι την Ερυθρά θάλασσα. Κι εκεί ο Θεός έπνιξε τους Αιγυπτίους σώζοντας τον Ισραήλ για 2η φορά. Άλλωστε ο Θεός καθ’ όλη την ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης, σώζει τον Ισραήλ επανειλημμένα, και φυσικά στέλνει τα κακά και τον θάνατο σε όσους εβραίους δεν πίστεψαν σ’ Αυτόν. Τί νόημα έχει λοιπόν να βάλουμε το ΑΠΑΞ σ’ αυτήν τη θέση; Μάλλον ο αντιγραφέας πρέπει να μπερδεύτηκε με την λέξη ΔΕΥΤΕΡΟΝ με την οποία ξεκινάει η επόμενη πρόταση. Και νόμισε ότι με το ΑΠΑΞ είναι σαν να δηλώνει «πρώτον». Αλλά το ΑΠΑΞ δεν σημαίνει «πρώτον», αλλά «μια φορά» ή «μια και για πάντα», ή όπως θα λέγαμε σήμερα «μια και καλή».

Το ΑΠΑΞ πρέπει να μπει στην σωστή θέση όπως παραδίδει το Βυζαντινό κείμενο, ΥΠΟΜΝΗΣΑΙ ΔΕ ΥΜΑΣ ΒΟΥΛΟΜΑΙ, ΕΙΔΟΤΑΣ ΥΜΑΣ ΑΠΑΞ ΤΟΥΤΟ. Ή όπως θα έλεγε σήμερα κάποιος καθηγητής στους μαθητές του για το πιο βασικό σημείο ενός παρελθόντος αλλά σημαντικού μαθήματος: «θέλω να σας θυμίσω, αυτό που μάθατε μια και καλή σε προηγούμενο μάθημα, ή αυτό που σας εντυπωσίασε.». Και φυσικά ο καθηγητής το θυμίζει όχι γιατί οι μαθητές το ξεχάσανε, αλλ’ αντιθέτως, επειδή ήταν αδύνατον να το ξεχάσουν αφού τους εντυπωσίασε και το κρατούν στην μνήμη τους, το επαναφέρει στο προσκήνιο για να το συνδέσει με το τρέχον μάθημα. Αυτήν την σημαντική σύνδεση θέλει να κάνει ο καθηγητής (εν προκειμένω ο απόστολος Ιούδας) με τα τρέχοντα γεγονότα, έτσι ώστε να χτυπήσει το καμπανάκι ή τον συναγερμό της προσοχής και της επαγρύπνησης των μαθητών, μπροστά στην φοβερή απειλή της βρώμικης αυτής αίρεσης.

Γι αυτό και η λέξη ΤΟΥΤΟ είναι απαραίτητη για την σαφήνεια και αμεσότητα του λόγου. Και την λέξη ΤΟΥΤΟ παραλείπουν και οι 3 κώδικες. Μάλλον το ΤΟΥΤΟ σβήστηκε απ’ το αρχικό χειρόγραφο και αντικαταστάθηκε λαθεμένα απ’ το ΠΑΝΤΑ, τ’ οποίο δικαιολογημένα δεν μπορούσε να ταιριάξει σε καμιά θέση.

Και ποιό είναι «τούτο το άπαξ μάθημα» που κάποτε μάθανε οι μαθητές-χριστιανοί και που ήταν τόσο σημαντικό;

Αυτό το σπουδαίο μάθημα θα το βρούμε στο πρώτο σπουδαίο γραπτό κείμενο που είχαν όταν έγιναν χριστιανοί, και είναι η Παλαιά Διαθήκη. Διότι αυτή είναι που μιλάει για την αρχή του κόσμου, για τον πρώτο άνθρωπο που αμάρτησε κι έχασε την ένωσή του με τον Θεό και την μακαριότητα, για το πρώτο ζευγάρι απ’ τ’ οποίο καταγόμαστε όλοι μας, και για το πώς ο Θεός διάλεξε τον περιούσιο λαό για να φέρει μέσω αυτού τον Χριστό-Μεσσία (χρισμένο μεσίτη = εξουσιοδοτημένο μεσολαβητή) που θα επαναφέρει την ενότητα μεταξύ Θεού και ανθρώπων, και άρα θα επαναφέρει και την μακαριότητα του ανθρώπου που χάθηκε.

Όμως το ένα και μοναδικό δίδαγμα της Παλαιάς Διαθήκης που επαναλαμβάνεται συνεχώς μέσα στις ιστορίες της, είναι η απομάκρυνση του ανθρώπου απ’ τον Θεό, και η συνεχής προσπάθεια του Θεού να επιστρέψει τον άνθρωπο πίσω σε μετάνοια, ώστε κατόπιν αυτός ν’ απολαύσει τ’ αγαθά της γης που του προσφέρει ο Θεός. Κι όταν ο άνθρωπος παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες του Θεού δεν μετανοεί, τότε έρχεται εκ μέρους Του ο όλεθρος. Γι αυτό, αν μας έλεγαν σήμερα να διαβάσουμε όλη την Παλαιά Διαθήκη, και μετά ν’ αναφέρουμε μια ιστορία της, την πιο σημαντική και αντιπροσωπευτική, τότε αυτή θα ήταν η ιστορία της εξόδου του Ισραήλ απ’ την Αίγυπτο και η είσοδός του στη Γη της Επαγγελίας μετά από πολλές περιπέτειες, που μπορεί να περιγραφεί σε λίγες μόνο σειρές:

«Ο Θεός έσωσε τον περιούσιο λαό του απ’ την δουλεία της Αιγύπτου, και τους οδήγησε με ασφάλεια στη γη της αφθονίας των αγαθών, στη Γη της Επαγγελίας. Αλλά κάποιοι που δεν πίστεψαν σ’ Αυτόν δείχνοντας επανειλημμένα την απιστία και αμετανοησία τους, τιμωρήθηκαν με θάνατο πριν δουν την ευλογημένη Γη.».

Αυτό λοιπόν είναι το σπουδαίο μάθημα που διδάχτηκαν οι χριστιανοί μια και μοναδική φορά όταν διάβασαν την Παλαιά Διαθήκη για πρώτη φορά. Διότι πολλές ιστορίες και λεπτομέρειες μπορεί να τις ξέχασαν, όπως των Κριτών, ή των Βασιλειών, ή των προφητών, αλλά την ιστορία της εξόδου με τους αμετανόητους αμαρτήσαντες που δεν αξιώθηκαν να μπουν στη Γη της Επαγγελίας, αυτήν την ιστορία δεν μπορεί ο αναγνώστης να την ξεχάσει. Και αυτήν την ιστορία τους υπενθυμίζει εδώ ο Ιούδας.

Κι ερχόμαστε σ’ ένα ακόμη πιο σημαντικό λάθος που έχουν οι 2 κώδικες Βατικανός και Αλεξανδρινός:

Βάζουν την λέξη ΙΗΣΟΥΣ ως υποκείμενο του ΣΩΣΑΣ, αντί της σωστής λέξης ΚΥΡΙΟΣ.

Παρασυρμένοι ίσως οι αντιγραφείς απ’ την εξήγηση κάποιων συμβολισμών που κάνει ο απ. Παύλος στην Α΄ προς Κορινθίους Επιστολή του (10,1-4) – όπως ότι η πέτρα που ανέβλυσε νερό στην έρημο – κατά την πορεία του Ισραήλ προς την Γη της Επαγγελίας ήταν τύπος που συμβόλιζε τον Χριστό, ως πνευματική πέτρα μέσω της οποίας ξεδιψούσε ο λαός την πνευματική του δίψα –, θεωρούν ότι το ίδιο πρέπει να κάνουν κι αυτοί εδώ, να βάλουν δηλαδή τον Χριστό ως τον σωτήρα Κύριο που τους έβγαλε απ’ την Αίγυπτο.

Όμως ο Παύλος θέλησε να παρουσιάσει τον Χριστό ως το αιώνιο και ανέκαθεν μέσο πνευματικής ανακούφισης, το μόνο δυνάμενο να σώσει πνευματικά τον άνθρωπο. Γνωρίζοντας βέβαια τότε ο Παύλος – όπως κι εμείς σήμερα – το δόγμα, ότι ο Χριστός ήταν παρών σε κάθε στιγμή της ιστορίας, καθώς έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο σε κάθε σωτήρια ενέργεια του Πατέρα προς τον άνθρωπο, όπως άλλωστε το λέει κι ο ευαγγελιστής Ιωάννης:

«πάντα δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν ὃ γέγονεν. 4 ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων.», Ιω 1,3-4.

Ο Ιούδας όμως εδώ, φέρνει τα ιστορικά γεγονότα ως παραδείγματα, για να παρομοιάσει την σημερινή κατάσταση των αιρετικών που δρουν κατά παρόμοιο τρόπο με τους τότε άπιστους εβραίους που χάθηκαν πριν μπουν στη Γη της Επαγγελίας. Δεν έχει λοιπόν κανένα λόγο ν’ αντικαταστήσει την λέξη ΚΥΡΙΟΣ με την λέξη ΙΗΣΟΥΣ.

Άλλωστε το όνομα του Ιησού Χριστού το αναφέρει αρκετά νωρίς: απ’ την αρχή όταν συστήνεται (στίχος 1, δύο φορές), και όταν αναφέρει το θεωρητικό σύστημα των αιρετικών όπου αρνούνται την θεότητα του Χριστού (στίχος 4).

Το λάθος αυτό των κωδίκων γίνεται σημαντικό γιατί μπερδεύει τον αναγνώστη αφού δεν παρέχει καμιά εξήγηση για να φανερώσει εδώ τον Χριστό, σε αντίθεση με τον Παύλο που τα λέει πολύ επεξηγηματικά στην Α΄ προς Κορινθίους, τονίζοντας ότι αυτά είναι τύποι του Χριστού. Και ο αναγνώστης της Επιστολής του Ιούδα μπορεί λοιπόν να νομίσει λανθασμένα ότι η διήγηση της Εξόδου αναφέρει τ’ όνομα του Χριστού, ενώ τ’ όνομά Του δεν αναφέρεται ποτέ σε γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης, παρά μόνο σε προφητείες.

Και πώς θα ήταν δυνατόν ν’ αναφερθεί τότε τ’ όνομα του Χριστού, όταν και η ύπαρξή του ως θεϊκού προσώπου ήταν όχι μόνο κάτι το εντελώς άγνωστο αλλά και πέρα απ’ την φαντασία του κάθε πιστού εβραίου. Ήταν μυστικό κρυμμένο και «χρόνοις αἰωνίοις σεσιγημένο» (Ρω 14,24) που φανερώθηκε ευρέως μαζί με το κήρυγμα των αποστόλων. Αφού και οι ίδιοι οι μαθητές του όσο ήταν μαζί του, τον περνούσαν για τον πιο μεγάλο προφήτη και ήταν αδύνατον να πιστέψουν ότι ο ίδιος ήταν και Θεός. Αυτό το πίστεψαν μόνο μετά την ανάστασή Του. Γι αυτό και ο Ιησούς πριν τον συλλάβουν, τους είπε για την μέλλουσα ανάστασή του που δεν μπορούσαν ούτε να την πιστέψουν, ούτε να την φανταστούν:

«Πηγαίνω προς τον πατέρα μου, αλλά θα έρθω πάλι σε σας. Αυτό σας το λέω πριν γίνει, ώστε όταν γίνει τότε να το πιστέψετε.», Ιω 14,28-29.

Αν πάλι δώσουμε την πιθανότητα ότι ο ΙΗΣΟΥΣ των 2 κωδίκων μπορεί να εννοείται ο Ιησούς του Ναυή, τότε αντιλαμβάνεστε ότι κι αυτό είναι λάθος, αφού ο Ιησούς του Ναυή κατά την έξοδο απ’ την Αίγυπτο, ήταν ο νεαρός και πιστός εκείνος, που ήταν βοηθός και υπηρέτης του Μωυσή (Έξ 33,11).

Ο Ιησούς του Ναυή διορίστηκε απ’ τον Θεό διάδοχος του Μωυσή και αρχηγός του λαού (Δε 1,38/34,9), και είναι αυτός που έβαλε τον Ισραήλ στη Γη της Επαγγελίας, γι αυτό και μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί τύπο του Ιησού Χριστού. Διότι ο πρώτος αρχηγός έβαλε τον περιούσιο λαό του Θεού στην Υποσχόμενη Γη, και ο δεύτερος αρχηγός θα βάλει[3] τον περιούσιο λαό του Θεού δηλ. τους χριστιανούς, στην Ουράνια Βασιλεία Του. Ο συμβολισμός του πρώτου Ιησού είναι τόσο σπουδαίος, που ο Θεός τον επέλεξε να έχει και το ίδιο όνομα με τον Υιό Του!

Μετά τα παραπάνω, τα λάθη των κωδίκων καθίστανται σοβαρά, τόσο γιατί μ’ αυτά δεν κατανοείται το πλήρες νόημα των λόγων του Ιούδα, όσο και γιατί μπερδεύεται ο αναγνώστης με τ’ όνομα του Ιησού.

Υποσημείωση παραγράφου

[3] Χρησιμοποιούμε τον μέλλοντα χρόνο, «θα βάλει», ενώ στην πραγματικότητα ο χρόνος είναι αόριστος, «έβαλε», αφού η Βασιλεία των Ουρανών έφτασε και οι πιστοί προσέρχονταν σ’ αυτήν απ’ την ώρα που ο Χριστός ξεκίνησε το κήρυγμά του ακόμα (Μθ 4,17, Μκ 1,15, Λκ 4,43, Ιω 3,5). Αλλά επειδή η υπόθεση της εισόδου στην Βασιλεία των Ουρανών είναι μια υπόθεση που δεν έκλεισε, καθώς βρίσκεται ακόμα σ’ εξέλιξη και θα βρίσκεται μέχρι την Δευτέρα Παρουσία, το ζητούμενο είναι ποιοί τελικά μπαίνουν στην Βασιλεία αφού αυτό δεν το γνωρίζουμε ούτε για τον εαυτό μας (Φπ 3,11-13), γι αυτό και χρησιμοποιούμε συμβατικά τον μέλλοντα χρόνο.

Και όποτε θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία, τότε η πολυπόθητη για πολλούς είσοδος θα κλείσει, και τότε θα φανούν οι τελικά σωσμένοι.

Εκείνο που πρέπει να πούμε εδώ επίσης είναι, ότι κανείς μέχρι τώρα δεν μπήκε στην Βασιλεία του Θεού, αφού και όλοι αυτοί οι αποδεδειγμένα άγιοι του Θεού άνθρωποι όπως οι Αβραάμ και Μωυσής και Δαβίδ, περιμένουν όλους τους χριστιανούς που θα περάσουν πάνω στη γη μέχρι την ώρα της Δευτέρας Παρουσίας. Οπότε και θα τύχουν όλοι μαζί της τελικής σωτηρίας και απολύτρωσης. Κι αυτό το λέει ο Παύλος στην προς Εβραίους Επιστολή του:

«Καὶ οὗτοι πάντες μαρτυρηθέντες διὰ τῆς πίστεως οὐκ ἐκομίσαντο τὴν ἐπαγγελίαν, 40 τοῦ Θεοῦ περὶ ἡμῶν κρεῖττόν τι προβλεψαμένου, ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσι.», Εβ 11,39.

Μετάφραση-παράφραση Ι. Κολιτσάρα: «Και όλοι αυτοί, μολονότι έλαβαν την καλή και τίμια μαρτυρία, ότι ευαρέστησαν τον Θεό χάρις εις την πίστη τους, δεν απήλαυσαν πλήρως την υπόσχεση της λυτρώσεως και της Ουρανίου Βασιλείας. Διότι ο Θεός πρόβλεψε για μας κάτι καλύτερο· δηλαδή να μη απολαύσουν αυτοί πλήρη την τελείωση και την μακαριότητα χωρίς εμάς (αλλ’ όλοι μαζί σαν ένα πνευματικό σώμα ν’ απολαύσουμε κατά την Δευτέρα Παρουσία, την μακαριότητα της Βασιλείας των Ουρανών).», Εβ 11,39.

Το ερώτημα λοιπόν που υψώνεται είναι: Πού βρίσκονται όλοι αυτοί; Σε ποιά κατάσταση;

Όπως πολύ σωστά παραφράζει (μεταφράζει αναλυτικά) ο Ι. Κολιτσάρας ότι αυτοί οι άγιοι, «δεν απήλαυσαν πλήρως την υπόσχεση» και την αιώνια μακαριότητα που χαρακτηρίζει την Βασιλεία των Ουρανών.

Ο απ. Παύλος μας δίνει μια πολύ ωραία εικόνα της υπόσχεσης αυτής του Κυρίου με την λέξη αρραβώνας. Έτσι έχουμε τον αρραβώνα του Αγίου Πνεύματος (Β΄ Κο 1,22/5,5), με τον οποίο σφραγιστήκαμε, για να κληρονομήσουμε την απολύτρωση (Εφ 1,13-14).

Και αφού φέρουμε τέτοιον βέβαιο αρραβώνα, την σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος, τίποτα δεν μπορεί να κλονίσει την σιγουριά με την οποία αναμένουμε ως νύμφη εκκλησία τον γάμο μας με το Αρνίο (Απ 19,7 και 9/21,9). Τον ίδιο αρραβώνα έχουν και οι νεκροί (κατά σάρκα) άγιοι που περιμένουν εμάς για να τελειωθούν στην Βασιλεία. Βάλτε επιπλέον και το γεγονός ότι αυτοί δεν μπορούν ν’ αμαρτήσουν όπως λέει ο Παύλος:

«ὁ γὰρ ἀποθανὼν δεδικαίωται ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας.», Ρω 6,7.

[Η συνέχεια στην σελίδα μας, ΟΙ 3 ΠΕΡΙΦΗΜΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ (ΜΕΡΟΣ Β΄) ]